Η πρόσκληση αυτή συντάχθηκε πριν από την Γενική Συνέλευση Πολυγλωσσίας που πραγματοποιήθηκε στην Σορβόννη στις 26 Σεπτεμβρίου 2008.
Διαβάστε το Ελληνικό κείμενο εδώ:
http://plus-dune-langue.eu/images/greece.pdf
Και το original site εδώ:
http://plus-dune-langue.eu/?petition=2
και εδώ μπορείτε να υπογράψετε και εσείς:
http://plus-dune-langue.eu/index.php?petition=2&signe=oui
14 Δεκ 2008
40 μεταφραστές θα προσλάβει το υπουργείο Εξωτερικών
Στην πρόσληψη 40 ατόμων για τη στελέχωση της Μεταφραστικής Υπηρεσίας του προχωρεί στο αμέσως προσεχές διάστημα το υπουργείο Εξωτερικών. Παράλληλα αναμένεται η πρόσληψη 950 ορκωτών μεταφραστών για τις ανάγκες των αντίστοιχων Υπηρεσιών Μετάφρασης σε όλη τη χώρα. Οι διαδικασίες πρόσληψης και τα προσόντα διορισμού ορίζονται σε σχετικό νομοσχέδιο του υπουργείου Εξωτερικών.
Οι θέσεις
Ειδικότερα, οι θέσεις στον κλάδο Μεταφραστών κατανέμονται- κατά γλώσσα και αντικείμενο ως εξής:
* Αγγλική για μετάφραση νομικών κειμένων, 5 θέσεις
* Αγγλική για μετάφραση τεχνικών κειμένων, 2 θέσεις
* Αγγλική για μετάφραση οικονομικών κειμένων, 2 θέσεις
* Αγγλική για μετάφραση κειμένων πληροφορικής και ηλεκτρονικών υπολογιστικών συστημάτων, 2 θέσεις
* Αγγλική για μετάφραση ιατρικών κειμένων, 2 θέσεις
* Αγγλική για μετάφραση κειμένων αξιολόγησης, 2 θέσεις
* Αγγλική για μετάφραση κειμένων που αφορούν στο περιβάλλον, 1 θέση
* Αγγλική για μετάφραση λοιπών κειμένων, 2 θέσεις
* Αλβανική για μετάφραση νομικών κειμένων, 2 θέσεις
* Αλβανική για μετάφραση λοιπών κειμένων, 2 θέσεις
* Βουλγαρική γλώσσα, 1 θέση
* Γαλλική για μετάφραση νομικών κειμένων, 3 θέσεις
* Γαλλική για μετάφραση λοιπών κειμένων, 2 θέσεις
* Γερμανική για μετάφραση λοιπών κειμένων, 1 θέση
* Τουρκική για μετάφραση νομικών κειμένων, 1 θέση
* Τουρκική για μετάφραση λοιπών κειμένων, 1 θέση,
* Ρωσική γλώσσα, 1 θέση
* Κινεζική γλώσσα, 1 θέση
* Αραβική γλώσσα, 1 θέση
* Ισπανική γλώσσα, 1 θέση
* Ιταλική για μετάφραση νομικών κειμένων, 1 θέση
* Ιταλική για μετάφραση λοιπών κειμένων, 1 θέση.
Προϋποθέσεις
Οι υποψήφιοι για τον κλάδο Μεταφραστών θα πρέπει:
* Να έχουν την ελληνική ιθαγένεια ή να είναι ομογενείς Έλληνες ή να έχουν την ιθαγένεια κράτους-μέλους της Ε.Ε.
* Να έχουν ηλικία τουλάχιστον 21 ετών συμπληρωμένη κατά τη λήξη της προθεσμίας υποβολής των αιτήσεων για διορισμό και όχι μεγαλύτερη των 55 ετών, η οποία δεν πρέπει να συμπληρώνεται μέχρι τη λήξη της προθεσμίας για την υποβολή των αιτήσεων.
* Οι άνδρες θα πρέπει να έχουν εκπληρώσει τις στρατιωτικές τους υποχρεώσεις ή να έχουν απαλλαγεί νόμιμα από αυτές.
* Να μην τελούν υπό δικαστική συμπαράσταση.
* Να μην έχουν απολυθεί οριστικά για πειθαρχικά παραπτώματα από θέση δημοσίου υπαλλήλου ή υπαλλήλου νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου ή δημόσιας επιχείρησης ή οργανισμού κοινής ωφέλειας.
Ειδικά προσόντα
Οι υποψήφιοι πρέπει επίσης να διαθέτουν πτυχίο σχολής μετάφρασης και διερμηνείας του Ιονίου Πανεπιστημίου ή ισότιμο και αντίστοιχο πτυχίο αλλοδαπού πανεπιστήμιου ή αντίστοιχης με την οικεία θέση σχολής ξενόγλωσσης φιλολογίας, ελληνικού ή αλλοδαπού πανεπιστημίου ή μεταπτυχιακό τίτλο μεταφραστών τμήματος ημεδαπού ή αλλοδαπού πανεπιστημίου.
Πέραν των παραπάνω τίτλων σπουδών ορίζονται τα ακόλουθα για τους υποψηφίους για διορισμό στις επιμέρους θέσεις μεταφραστών:
* Για τον διορισμό σε θέση μεταφραστού νομικών κειμένων απαιτείται και πτυχίο ή μεταπτυχιακός τίτλος νομικής σχολής πανεπιστημίου της ημεδαπής ή ισότιμος της αλλοδαπής. * Για τον διορισμό σε θέση μεταφραστού τεχνικών κειμένων, η κατοχή και πτυχίου ή μεταπτυχιακού τίτλου πολυτεχνικής σχολής ημεδαπού ή ισότιμου αλλοδαπού πανεπιστημιακού ιδρύματος προσαυξάνει τη βαθμολογία του υποψηφίου κατά τη διαγνωστική διαδικασία σε ποσοστό 20%.
* Για τον διορισμό σε θέση μεταφραστού κειμένων πληροφορικής και ηλεκτρονικών υπολογιστικών συστημάτων, η κατοχή και πτυχίου ή μεταπτυχιακού τίτλου πανεπιστημίου ή πολυτεχνείου, τμήματος ηλεκτρονικής ή τμήματος ηλεκτρονικών υπολογιστικών συστημάτων ή τμήματος πληροφορικής της ημεδαπής ή ισότιμου της αλλοδαπής προσαυξάνει τη βαθμολογία του υποψηφίου κατά τη διαγνωστική διαδικασία σε ποσοστό 20%.
* Για τον διορισμό σε θέση μεταφραστού ιατρικών κειμένων, η κατοχή πτυχίου ή μεταπτυχιακού τίτλου ιατρικής, βιολογίας, φαρμακευτικής, χημείας ή νοσηλευτικής σχολής πανεπιστημίου της ημεδαπής ή ισότιμου πανεπιστημίου της αλλοδαπής προσαυξάνει τη βαθμολογία του υποψηφίου κατά τη διαγνωστική διαδικασία σε ποσοστό 20%.
* Για τον διορισμό σε θέση μεταφραστού κειμένων αξιολόγησης, η κατοχή πτυχίου ή μεταπτυχιακού τίτλου τμήματος Διοικητικής Επιστήμης και Τεχνολογίας ή Αξιολόγησης ή Διαχείρισης Έργων πανεπιστημίου της ημεδαπής ή ισότιμου πανεπιστημίου της αλλοδαπής προσαυξάνει τη βαθμολογία του υποψηφίου κατά τη διαγνωστική διαδικασία κατά 20%.
* Για τον διορισμό σε θέση μεταφραστού κειμένων που αφορούν στο περιβάλλον, η κατοχή πτυχίου ή μεταπτυχιακού τίτλου μηχανικών περιβάλλοντος, πολιτικών ή χημικών μηχανικών πολυτεχνείου ή πανεπιστημίου της ημεδαπής ή ισότιμου πανεπιστημίου της αλλοδαπής προσαυξάνει τη βαθμολογία του υποψηφίου κατά τη διαγνωστική διαδικασία σε ποσοστό 20%.
Η διαγνωστική διαδικασία
Ο υποψήφιος υποβάλλεται σε διαγνωστική διαδικασία, για να διαπιστωθεί:
* Η άριστη γνώση της ελληνικής και της ξένης γλώσσας για την οποία προσλαμβάνεται. Η μεταφραστική εμπειρία σε συγκεκριμένο θεματικό αντικείμενο ή αντικείμενα δίνει προβάδισμα σε περίπτωση ισοβαθμίας.
* Η άριστη γνώση χρήσης ηλεκτρονικού υπολογιστή στα προγράμματα word, excel και ΧΡ. Να έχει την ικανότητα χρήσης ηλεκτρονικών μεταφραστικών βοηθημάτων, της βάσης ορολογίας της Εurodicautom/ ΙΑΤΕ και των βάσεων δεδομένων των θεσμικών οργάνων της Ε.Ε. Quest Μetasearch, CΕLΕΧ, ΕUR-LΕΧ και την ικανότητα να εργάζεται με τη χρήση μεταφραστικών μνημών Τranslator΄s workbench και συστημάτων αυτόματης μετάφρασης.
Σε δύο στάδια
Οι προσλήψεις προσωπικού της μεταφραστικής υπηρεσίας γίνονται κατόπιν προκήρυξης διαγωνισμού, υπό τον έλεγχο νομιμότητας του ΑΣΕΠ. Ο διαγωνισμός περιλαμβάνει δύο στάδια.
Στο πρώτο στάδιο οι υποψήφιοι θα κληθούν να απαντήσουν σε σειρά γραπτών ερωτήσεων με το σύστημα πολλαπλών επιλογών, ενώ το δεύτερο στάδιο, στο οποίο θα συμμετάσχουν μόνο οι επιτυχόντες του πρώτου σταδίου, θα περιλαμβάνει γραπτή και προφορική δοκιμασία. Ο τελικός πίνακας επιτυχόντων ισχύει για 3 χρόνια από την κύρωσή του από το ΑΣΕΠ. Ο υποψήφιος δύναται, στην αίτηση υποψηφιότητας, να ζητήσει να διαγωνιστεί σε περισσότερες της μιας γλώσσες και να δηλώσει τη σειρά προτίμησής του για την τελική επιλογή και τον διορισμό. Ο διορισμός γίνεται για μία μόνον θέση και γλώσσα. Με απόφαση του υπουργού Εξωτερικών οι προσλαμβανόμενοι διορίζονται στον Βαθμό Ε΄ για διετή δοκιμαστική υπηρεσία, μετά το πέρας της οποίας κρίνονται από το υπηρεσιακό συμβούλιο αν είναι κατάλληλοι προς μονιμοποίησης.
Οι θέσεις
Ειδικότερα, οι θέσεις στον κλάδο Μεταφραστών κατανέμονται- κατά γλώσσα και αντικείμενο ως εξής:
* Αγγλική για μετάφραση νομικών κειμένων, 5 θέσεις
* Αγγλική για μετάφραση τεχνικών κειμένων, 2 θέσεις
* Αγγλική για μετάφραση οικονομικών κειμένων, 2 θέσεις
* Αγγλική για μετάφραση κειμένων πληροφορικής και ηλεκτρονικών υπολογιστικών συστημάτων, 2 θέσεις
* Αγγλική για μετάφραση ιατρικών κειμένων, 2 θέσεις
* Αγγλική για μετάφραση κειμένων αξιολόγησης, 2 θέσεις
* Αγγλική για μετάφραση κειμένων που αφορούν στο περιβάλλον, 1 θέση
* Αγγλική για μετάφραση λοιπών κειμένων, 2 θέσεις
* Αλβανική για μετάφραση νομικών κειμένων, 2 θέσεις
* Αλβανική για μετάφραση λοιπών κειμένων, 2 θέσεις
* Βουλγαρική γλώσσα, 1 θέση
* Γαλλική για μετάφραση νομικών κειμένων, 3 θέσεις
* Γαλλική για μετάφραση λοιπών κειμένων, 2 θέσεις
* Γερμανική για μετάφραση λοιπών κειμένων, 1 θέση
* Τουρκική για μετάφραση νομικών κειμένων, 1 θέση
* Τουρκική για μετάφραση λοιπών κειμένων, 1 θέση,
* Ρωσική γλώσσα, 1 θέση
* Κινεζική γλώσσα, 1 θέση
* Αραβική γλώσσα, 1 θέση
* Ισπανική γλώσσα, 1 θέση
* Ιταλική για μετάφραση νομικών κειμένων, 1 θέση
* Ιταλική για μετάφραση λοιπών κειμένων, 1 θέση.
Προϋποθέσεις
Οι υποψήφιοι για τον κλάδο Μεταφραστών θα πρέπει:
* Να έχουν την ελληνική ιθαγένεια ή να είναι ομογενείς Έλληνες ή να έχουν την ιθαγένεια κράτους-μέλους της Ε.Ε.
* Να έχουν ηλικία τουλάχιστον 21 ετών συμπληρωμένη κατά τη λήξη της προθεσμίας υποβολής των αιτήσεων για διορισμό και όχι μεγαλύτερη των 55 ετών, η οποία δεν πρέπει να συμπληρώνεται μέχρι τη λήξη της προθεσμίας για την υποβολή των αιτήσεων.
* Οι άνδρες θα πρέπει να έχουν εκπληρώσει τις στρατιωτικές τους υποχρεώσεις ή να έχουν απαλλαγεί νόμιμα από αυτές.
* Να μην τελούν υπό δικαστική συμπαράσταση.
* Να μην έχουν απολυθεί οριστικά για πειθαρχικά παραπτώματα από θέση δημοσίου υπαλλήλου ή υπαλλήλου νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου ή δημόσιας επιχείρησης ή οργανισμού κοινής ωφέλειας.
Ειδικά προσόντα
Οι υποψήφιοι πρέπει επίσης να διαθέτουν πτυχίο σχολής μετάφρασης και διερμηνείας του Ιονίου Πανεπιστημίου ή ισότιμο και αντίστοιχο πτυχίο αλλοδαπού πανεπιστήμιου ή αντίστοιχης με την οικεία θέση σχολής ξενόγλωσσης φιλολογίας, ελληνικού ή αλλοδαπού πανεπιστημίου ή μεταπτυχιακό τίτλο μεταφραστών τμήματος ημεδαπού ή αλλοδαπού πανεπιστημίου.
Πέραν των παραπάνω τίτλων σπουδών ορίζονται τα ακόλουθα για τους υποψηφίους για διορισμό στις επιμέρους θέσεις μεταφραστών:
* Για τον διορισμό σε θέση μεταφραστού νομικών κειμένων απαιτείται και πτυχίο ή μεταπτυχιακός τίτλος νομικής σχολής πανεπιστημίου της ημεδαπής ή ισότιμος της αλλοδαπής. * Για τον διορισμό σε θέση μεταφραστού τεχνικών κειμένων, η κατοχή και πτυχίου ή μεταπτυχιακού τίτλου πολυτεχνικής σχολής ημεδαπού ή ισότιμου αλλοδαπού πανεπιστημιακού ιδρύματος προσαυξάνει τη βαθμολογία του υποψηφίου κατά τη διαγνωστική διαδικασία σε ποσοστό 20%.
* Για τον διορισμό σε θέση μεταφραστού κειμένων πληροφορικής και ηλεκτρονικών υπολογιστικών συστημάτων, η κατοχή και πτυχίου ή μεταπτυχιακού τίτλου πανεπιστημίου ή πολυτεχνείου, τμήματος ηλεκτρονικής ή τμήματος ηλεκτρονικών υπολογιστικών συστημάτων ή τμήματος πληροφορικής της ημεδαπής ή ισότιμου της αλλοδαπής προσαυξάνει τη βαθμολογία του υποψηφίου κατά τη διαγνωστική διαδικασία σε ποσοστό 20%.
* Για τον διορισμό σε θέση μεταφραστού ιατρικών κειμένων, η κατοχή πτυχίου ή μεταπτυχιακού τίτλου ιατρικής, βιολογίας, φαρμακευτικής, χημείας ή νοσηλευτικής σχολής πανεπιστημίου της ημεδαπής ή ισότιμου πανεπιστημίου της αλλοδαπής προσαυξάνει τη βαθμολογία του υποψηφίου κατά τη διαγνωστική διαδικασία σε ποσοστό 20%.
* Για τον διορισμό σε θέση μεταφραστού κειμένων αξιολόγησης, η κατοχή πτυχίου ή μεταπτυχιακού τίτλου τμήματος Διοικητικής Επιστήμης και Τεχνολογίας ή Αξιολόγησης ή Διαχείρισης Έργων πανεπιστημίου της ημεδαπής ή ισότιμου πανεπιστημίου της αλλοδαπής προσαυξάνει τη βαθμολογία του υποψηφίου κατά τη διαγνωστική διαδικασία κατά 20%.
* Για τον διορισμό σε θέση μεταφραστού κειμένων που αφορούν στο περιβάλλον, η κατοχή πτυχίου ή μεταπτυχιακού τίτλου μηχανικών περιβάλλοντος, πολιτικών ή χημικών μηχανικών πολυτεχνείου ή πανεπιστημίου της ημεδαπής ή ισότιμου πανεπιστημίου της αλλοδαπής προσαυξάνει τη βαθμολογία του υποψηφίου κατά τη διαγνωστική διαδικασία σε ποσοστό 20%.
Η διαγνωστική διαδικασία
Ο υποψήφιος υποβάλλεται σε διαγνωστική διαδικασία, για να διαπιστωθεί:
* Η άριστη γνώση της ελληνικής και της ξένης γλώσσας για την οποία προσλαμβάνεται. Η μεταφραστική εμπειρία σε συγκεκριμένο θεματικό αντικείμενο ή αντικείμενα δίνει προβάδισμα σε περίπτωση ισοβαθμίας.
* Η άριστη γνώση χρήσης ηλεκτρονικού υπολογιστή στα προγράμματα word, excel και ΧΡ. Να έχει την ικανότητα χρήσης ηλεκτρονικών μεταφραστικών βοηθημάτων, της βάσης ορολογίας της Εurodicautom/ ΙΑΤΕ και των βάσεων δεδομένων των θεσμικών οργάνων της Ε.Ε. Quest Μetasearch, CΕLΕΧ, ΕUR-LΕΧ και την ικανότητα να εργάζεται με τη χρήση μεταφραστικών μνημών Τranslator΄s workbench και συστημάτων αυτόματης μετάφρασης.
Σε δύο στάδια
Οι προσλήψεις προσωπικού της μεταφραστικής υπηρεσίας γίνονται κατόπιν προκήρυξης διαγωνισμού, υπό τον έλεγχο νομιμότητας του ΑΣΕΠ. Ο διαγωνισμός περιλαμβάνει δύο στάδια.
Στο πρώτο στάδιο οι υποψήφιοι θα κληθούν να απαντήσουν σε σειρά γραπτών ερωτήσεων με το σύστημα πολλαπλών επιλογών, ενώ το δεύτερο στάδιο, στο οποίο θα συμμετάσχουν μόνο οι επιτυχόντες του πρώτου σταδίου, θα περιλαμβάνει γραπτή και προφορική δοκιμασία. Ο τελικός πίνακας επιτυχόντων ισχύει για 3 χρόνια από την κύρωσή του από το ΑΣΕΠ. Ο υποψήφιος δύναται, στην αίτηση υποψηφιότητας, να ζητήσει να διαγωνιστεί σε περισσότερες της μιας γλώσσες και να δηλώσει τη σειρά προτίμησής του για την τελική επιλογή και τον διορισμό. Ο διορισμός γίνεται για μία μόνον θέση και γλώσσα. Με απόφαση του υπουργού Εξωτερικών οι προσλαμβανόμενοι διορίζονται στον Βαθμό Ε΄ για διετή δοκιμαστική υπηρεσία, μετά το πέρας της οποίας κρίνονται από το υπηρεσιακό συμβούλιο αν είναι κατάλληλοι προς μονιμοποίησης.
11 Δεκ 2008
20 Best Foreign Loanwords in English
November 17th, 2008 by Manny, Director of Web Content and Promotion
A loanword is a word used directly from another language with little or no translation. Such foreign words and phrases are peppered throughout the English language.
Every kind of English writing, from poetry collections and cook books, to newspapers and magazines, contains thousands of words that have been adopted from foreign languages by writers constantly in search of le mot juste.
I asked our resident linguists and translators to name a few of their favorites, and we came up with the following list of top 20 foreign loanwords used by English speakers:
Le Mot Juste[French]
The most appropriate word.
Schadenfreude[German]
The pleasure one takes from someone else’s misfortune.
Modus Operendi[Latin]
Someone’s habits or method of operating (often used by police investigators to describe someone’s criminal profile, or MO)
Hoi Polloi[Greek]
The many, or the masses. Usually used in a derogatory sense to refer to ‘common people’ vs. the ‘upper-crust’ of society.
Faux pas[French]
The violation of a commonly accepted social rule, a blunder like a gaffe.
Poshlust[Russian]
From the Russian word, poshlost, meaning ‘petty, trivial and vulgar’, it was re-branded by Vladimir Nabokov to mean ‘trashy, falsely clever, and falsely beautiful’.
Kitschy[German, or Yiddish]
The quality of being lowbrow, tacky, or in bad taste, usually used in reference to art or decorations.
Bric-a-brac[French]
A miscellaneous collection of small decorative objects, otherwise known as souvenirs, bobbles or trinkets.
Aficionado[Spanish]
An ardent admirer or fan of something.
Doppelgänger[German]
A double, or look-alike person, often with negative connotations since some people believe that seeing your own doppelgänger is an omen of impending death.
L’enfant terrible[French]
A child who says or does really embarrassing things, or, a successful adult whose achievements were executed in an unorthodox way.
Basmati[Hindi]
Something with a pleasant aroma, fragrant. In English, it is usually used along with ‘rice’ to refer to the Indian dish.
Prima donna[Italian]
Literally, ‘first lady’ as in the principal female singer in an opera, but usually used to refer to a spoiled, ill-tempered person.
Mea culpa[Latin]
Literally, ‘my own fault’. Usually used by a person who is admitting guilt for some wrong-doing.
Quid pro quo[Latin]
Literally, ’something for something’. Often used in place of ‘you scratch my back and I’ll scratch yours’ or during negotiations to ask, ‘what’s in it for me?’.
Nouveau riche[French]
Newly rich. Usually used in a derogatory sense to refer to someone who uses newly-earned wealth to purchase kitschy things.
Alter ego[Latin]
An ‘other self’. Used to describe the other personality of a person who leads a double life.
Zeitgeist[German]
The spirit of the times. Used to describe things in the socio-cultural air, like trends or ideas that describe an era.
Samurai[Japanese]
The military class that served the nobility in pre-industrial Japan. Pop-culture has taught English speakers to equate samurai with physically strong, somewhat ascetic, undyingly loyal heroes, though the factual history is more nuanced.
Ménage à trois[French]
A household of three. Usually, an arrangement where three people share a sexual relationship.
Taco[Spanish]
The traditional Mexican dish made from a corn or wheat tortilla filled with just about anything your heart desires and eaten out of hand; Perhaps, the perfect food?
A loanword is a word used directly from another language with little or no translation. Such foreign words and phrases are peppered throughout the English language.
Every kind of English writing, from poetry collections and cook books, to newspapers and magazines, contains thousands of words that have been adopted from foreign languages by writers constantly in search of le mot juste.
I asked our resident linguists and translators to name a few of their favorites, and we came up with the following list of top 20 foreign loanwords used by English speakers:
Le Mot Juste[French]
The most appropriate word.
Schadenfreude[German]
The pleasure one takes from someone else’s misfortune.
Modus Operendi[Latin]
Someone’s habits or method of operating (often used by police investigators to describe someone’s criminal profile, or MO)
Hoi Polloi[Greek]
The many, or the masses. Usually used in a derogatory sense to refer to ‘common people’ vs. the ‘upper-crust’ of society.
Faux pas[French]
The violation of a commonly accepted social rule, a blunder like a gaffe.
Poshlust[Russian]
From the Russian word, poshlost, meaning ‘petty, trivial and vulgar’, it was re-branded by Vladimir Nabokov to mean ‘trashy, falsely clever, and falsely beautiful’.
Kitschy[German, or Yiddish]
The quality of being lowbrow, tacky, or in bad taste, usually used in reference to art or decorations.
Bric-a-brac[French]
A miscellaneous collection of small decorative objects, otherwise known as souvenirs, bobbles or trinkets.
Aficionado[Spanish]
An ardent admirer or fan of something.
Doppelgänger[German]
A double, or look-alike person, often with negative connotations since some people believe that seeing your own doppelgänger is an omen of impending death.
L’enfant terrible[French]
A child who says or does really embarrassing things, or, a successful adult whose achievements were executed in an unorthodox way.
Basmati[Hindi]
Something with a pleasant aroma, fragrant. In English, it is usually used along with ‘rice’ to refer to the Indian dish.
Prima donna[Italian]
Literally, ‘first lady’ as in the principal female singer in an opera, but usually used to refer to a spoiled, ill-tempered person.
Mea culpa[Latin]
Literally, ‘my own fault’. Usually used by a person who is admitting guilt for some wrong-doing.
Quid pro quo[Latin]
Literally, ’something for something’. Often used in place of ‘you scratch my back and I’ll scratch yours’ or during negotiations to ask, ‘what’s in it for me?’.
Nouveau riche[French]
Newly rich. Usually used in a derogatory sense to refer to someone who uses newly-earned wealth to purchase kitschy things.
Alter ego[Latin]
An ‘other self’. Used to describe the other personality of a person who leads a double life.
Zeitgeist[German]
The spirit of the times. Used to describe things in the socio-cultural air, like trends or ideas that describe an era.
Samurai[Japanese]
The military class that served the nobility in pre-industrial Japan. Pop-culture has taught English speakers to equate samurai with physically strong, somewhat ascetic, undyingly loyal heroes, though the factual history is more nuanced.
Ménage à trois[French]
A household of three. Usually, an arrangement where three people share a sexual relationship.
Taco[Spanish]
The traditional Mexican dish made from a corn or wheat tortilla filled with just about anything your heart desires and eaten out of hand; Perhaps, the perfect food?
10 Δεκ 2008
New slang comes from technology
R U 404?
By Emma Hughes Wednesday, 10 December 2008, 15:42
NEW SLANG terms have been creeping into our language for years and the trend has only been accelerated by the invention of the text message. Now a new study posits that technology could be driving and perpetuating the adoption of new slang terms.
Lexicographer, Jonathon Green specialises in slang and has been working closely with the telecommunications arm of the Post Office in order to come up with some answers.
Certain slang terms such as "404" have entered the English language. This particular number is of course the error message given when a web browser cannot find a webpage, and the term has now come to mean 'clueless'.
Other technology related terms that have become popular include 'Code 18', which refers to someone who cannot use technology; the term stems from the distance between a person and their computer screen.
Another is 'CGI Joe', a takeoff on the term 'GI Joe' that means 'a bit of a geek'. It comes from the reputation of CGI script programmers for being way nerdy.
The study suggests that these terms are emerging and, although not widely used now, will be soon enough.
"What we're seeing is the influence of technology coupled with current events and, inevitably of the young, who in many cases drive language," says Mr Green.
New language emerges from the world of mobile phones as abbreviations are perfectly suited to those little screens, he said.
Not only is technology driving the takeup of new terms, it is also influencing their creation. As mobile phones seem to be the driving force for this new lexicon, it is not surprising that this technology's predictive text is throwing out new uses for words.
An example of this are simple, predictive text algorithms that come up with the word 'book' before they come up with the word 'cool', so instead of simply changing the word, 'book' has now come to mean 'cool'.
But there is more new technology, such as the Oyster card system, that is also bringing out new terms, such as 'Code 35' which has come to mean broke. This comes from the fact that when the card has run out of money, it shows the number 35.
The Oyster card also brings us 'Code 11', which appears if you use an out-of-date card. This term has now come to mean 'behind the times'.
Yet although this all seems very hip and certainly not Code 11, a study by psychologist Nenagh Kemp at the University of Tasmania shows that this language benefits the sender far more than the recipient.
Among a group of 55 students asked to send and read out text messages either in standard English or its vowel-impoverished cousin 'textese', nearly half the students took twice as long to read messages aloud in comparison to standard English versions.
Contrary to the idea that shortenings and deliberate misspellings are dulling our language skills, Dr Kemp argues that expertise with phonetics and grammar is directly tied to the ability to decipher messages in textese.
Although some may argue that this is just another manifestation of the laziness of the yoof of today, Green argues that it is the natural progression of our language, "It's just another form of the Queen's English - not better, not worse," he says.
Just in case you're still Code 404 we thought we'd put together a little table to help you out.
BTW=By the way
LOL=Laugh out loud
GSOH=Good Sense Of Humour
ATM=At The Moment
SWALK=Sealed With A Loving Kiss
OMG=Oh My God
@=At,Taken from the internet address meaning ‘at’
4EVA=Forever
CU L8R=See you later
Up2D8=Up to date
URSelf=Yourself
BOOK=Cool, From predictive text
KPC=Keeping Parents Clueless
P999=Parent alert,‘P’ from parent and 999 for emergency
LAMP=Lost money,Lost Another Million Pounds
CYA=Cover Your Ass
GOOD Job=Get Out Of Debt Job
RAB=Massive faux pas, Taken from doing a Ross and Brand
ROFL=Very funny, Roll On the Floor with Laughter
COS=Someone who’s obese, Customer of Size
143=I Love You, Taking the number of letters in each word
By Emma Hughes Wednesday, 10 December 2008, 15:42
NEW SLANG terms have been creeping into our language for years and the trend has only been accelerated by the invention of the text message. Now a new study posits that technology could be driving and perpetuating the adoption of new slang terms.
Lexicographer, Jonathon Green specialises in slang and has been working closely with the telecommunications arm of the Post Office in order to come up with some answers.
Certain slang terms such as "404" have entered the English language. This particular number is of course the error message given when a web browser cannot find a webpage, and the term has now come to mean 'clueless'.
Other technology related terms that have become popular include 'Code 18', which refers to someone who cannot use technology; the term stems from the distance between a person and their computer screen.
Another is 'CGI Joe', a takeoff on the term 'GI Joe' that means 'a bit of a geek'. It comes from the reputation of CGI script programmers for being way nerdy.
The study suggests that these terms are emerging and, although not widely used now, will be soon enough.
"What we're seeing is the influence of technology coupled with current events and, inevitably of the young, who in many cases drive language," says Mr Green.
New language emerges from the world of mobile phones as abbreviations are perfectly suited to those little screens, he said.
Not only is technology driving the takeup of new terms, it is also influencing their creation. As mobile phones seem to be the driving force for this new lexicon, it is not surprising that this technology's predictive text is throwing out new uses for words.
An example of this are simple, predictive text algorithms that come up with the word 'book' before they come up with the word 'cool', so instead of simply changing the word, 'book' has now come to mean 'cool'.
But there is more new technology, such as the Oyster card system, that is also bringing out new terms, such as 'Code 35' which has come to mean broke. This comes from the fact that when the card has run out of money, it shows the number 35.
The Oyster card also brings us 'Code 11', which appears if you use an out-of-date card. This term has now come to mean 'behind the times'.
Yet although this all seems very hip and certainly not Code 11, a study by psychologist Nenagh Kemp at the University of Tasmania shows that this language benefits the sender far more than the recipient.
Among a group of 55 students asked to send and read out text messages either in standard English or its vowel-impoverished cousin 'textese', nearly half the students took twice as long to read messages aloud in comparison to standard English versions.
Contrary to the idea that shortenings and deliberate misspellings are dulling our language skills, Dr Kemp argues that expertise with phonetics and grammar is directly tied to the ability to decipher messages in textese.
Although some may argue that this is just another manifestation of the laziness of the yoof of today, Green argues that it is the natural progression of our language, "It's just another form of the Queen's English - not better, not worse," he says.
Just in case you're still Code 404 we thought we'd put together a little table to help you out.
BTW=By the way
LOL=Laugh out loud
GSOH=Good Sense Of Humour
ATM=At The Moment
SWALK=Sealed With A Loving Kiss
OMG=Oh My God
@=At,Taken from the internet address meaning ‘at’
4EVA=Forever
CU L8R=See you later
Up2D8=Up to date
URSelf=Yourself
BOOK=Cool, From predictive text
KPC=Keeping Parents Clueless
P999=Parent alert,‘P’ from parent and 999 for emergency
LAMP=Lost money,Lost Another Million Pounds
CYA=Cover Your Ass
GOOD Job=Get Out Of Debt Job
RAB=Massive faux pas, Taken from doing a Ross and Brand
ROFL=Very funny, Roll On the Floor with Laughter
COS=Someone who’s obese, Customer of Size
143=I Love You, Taking the number of letters in each word
3 Δεκ 2008
Google makes Wales Little Britain
(see the map @ http://news.bbc.co.uk/1/hi/wales/7758961.stm)
When the world's best known web search engine found a translation of "Wales" for its map site, it failed to realise it was in the wrong language.
So Google Maps labelled Wales "An Bhreatain Bheag", the Irish for Wales, which translates as "Little Britain".
The Irish consul-general to Wales, Gearoid McNamara, said he was a "little surprised" to see Irish on the map.
Google, whose European headquarters are in Dublin, the Irish Republic's capital, said: "Oops, our mistake".
The Irish translation appears all along the Welsh side of the border, from just beyond the Severn bridge into north Wales.
A Google spokesperson said: "We work very hard to make Google Maps as accurate and helpful as possible for our users, whether searching for business listings or exploring their local area.
"We're constantly working to improve the quality and accuracy of the information available in Google Maps and appreciate our users' feedback in helping us do so."
When the world's best known web search engine found a translation of "Wales" for its map site, it failed to realise it was in the wrong language.
So Google Maps labelled Wales "An Bhreatain Bheag", the Irish for Wales, which translates as "Little Britain".
The Irish consul-general to Wales, Gearoid McNamara, said he was a "little surprised" to see Irish on the map.
Google, whose European headquarters are in Dublin, the Irish Republic's capital, said: "Oops, our mistake".
The Irish translation appears all along the Welsh side of the border, from just beyond the Severn bridge into north Wales.
A Google spokesperson said: "We work very hard to make Google Maps as accurate and helpful as possible for our users, whether searching for business listings or exploring their local area.
"We're constantly working to improve the quality and accuracy of the information available in Google Maps and appreciate our users' feedback in helping us do so."
2 Δεκ 2008
Film slang-Snatch
"Snatch"
behave - normally pron. 'bee-ave'. Meaning 'sort yourself out', 'stop being silly' etc. Can be used in an agressive manner as if to say 'stop doing that, or else'.
bent - crooked, illegal.
bet your bollocks to a barn dance - a new one to me, but as far as I can tell it is similar to 'bet your life' or 'bet your arse'.
black stuff - the Irish stout Guinness.
bollocks - A very common swear word in the UK. It can be traced back to the 11th century and means testicles.
bookie's - an abreviation for bookmakers (betting office).
clocked - to see / be seen. e.g. "Shit, we've been clocked !".
cunt - seen as the strongest swear word in the English language. See main pages under 'C' for details.
disco biscuits - ecstacy (the drug).
drip dry 'em - could be either similar to the phrase "leaving someone out to dry" or may be a reference to cutting the throat of a victim and draining the blood (like with cattle).
funky - smelly.
goody gumdrops - a sarcastic usage of the childish phrase which is an expression of pleasure.
grainers - The only thing I can find is a reference to bullets, probably shot-gun pellets.
grand - one thousand pounds.
grasses - Informers.
Jacob's - Rhyming Slang for 'Jacob's Cream Crackers' - 'knackers' which is slang for 'testicles'.
k - a thousand pounds.
large - a thousand pounds. e.g. "Ten large to help the situation".
melees - close combat, weapons such as knives etc.
Mickey Mouse - fake.
minerals - testicles. This comes from the Rhyming Slang term 'Family Jewels' (pron. "jawls") = 'balls'.
moody - stolen.
mucker - friend / mate.
mustard - good.
next time I'm climbing off your mum.... - offensive statement indicating that you've shagged their mum.
pedigree chums - Pedidree Chums is a pet food for dogs. A chum is a friend. This is a play on words - maybe with a violent undertone hinting that they will be dog food soon ?
pikey - a gypsy or vagrant. This term comes from the 'Kentish' dialect word 'pike' meaning 'toll-gate'. Later in the 19th century 'a pike' was 'a road'.
porky pies - lies.
rascal - troublemaker, sometimes used as a term for a 'lovable rogue'.
shite - northern dialect version of 'shit'.
schtrops - (yiddish) useless, not worth the time.
son - a very common term of address for any male.
spurious - not real, dodgy.
taking the piss - extreemly common term for 'making fun of'.
tip-top - great condition. Archaic upper class term.
tucked up - conned, tricked.
wanker - idiot, dispicable person. Literally means to masturbate.
who took the jam out of your doughnut ? - who spoilt your fun ?
Yardie - Jamaican gangster.
Check the link http://www.londonslang.com/db/film_slang/ for more slang from "Lock, stock and two smoking barrels" and "Sliding doors"
behave - normally pron. 'bee-ave'. Meaning 'sort yourself out', 'stop being silly' etc. Can be used in an agressive manner as if to say 'stop doing that, or else'.
bent - crooked, illegal.
bet your bollocks to a barn dance - a new one to me, but as far as I can tell it is similar to 'bet your life' or 'bet your arse'.
black stuff - the Irish stout Guinness.
bollocks - A very common swear word in the UK. It can be traced back to the 11th century and means testicles.
bookie's - an abreviation for bookmakers (betting office).
clocked - to see / be seen. e.g. "Shit, we've been clocked !".
cunt - seen as the strongest swear word in the English language. See main pages under 'C' for details.
disco biscuits - ecstacy (the drug).
drip dry 'em - could be either similar to the phrase "leaving someone out to dry" or may be a reference to cutting the throat of a victim and draining the blood (like with cattle).
funky - smelly.
goody gumdrops - a sarcastic usage of the childish phrase which is an expression of pleasure.
grainers - The only thing I can find is a reference to bullets, probably shot-gun pellets.
grand - one thousand pounds.
grasses - Informers.
Jacob's - Rhyming Slang for 'Jacob's Cream Crackers' - 'knackers' which is slang for 'testicles'.
k - a thousand pounds.
large - a thousand pounds. e.g. "Ten large to help the situation".
melees - close combat, weapons such as knives etc.
Mickey Mouse - fake.
minerals - testicles. This comes from the Rhyming Slang term 'Family Jewels' (pron. "jawls") = 'balls'.
moody - stolen.
mucker - friend / mate.
mustard - good.
next time I'm climbing off your mum.... - offensive statement indicating that you've shagged their mum.
pedigree chums - Pedidree Chums is a pet food for dogs. A chum is a friend. This is a play on words - maybe with a violent undertone hinting that they will be dog food soon ?
pikey - a gypsy or vagrant. This term comes from the 'Kentish' dialect word 'pike' meaning 'toll-gate'. Later in the 19th century 'a pike' was 'a road'.
porky pies - lies.
rascal - troublemaker, sometimes used as a term for a 'lovable rogue'.
shite - northern dialect version of 'shit'.
schtrops - (yiddish) useless, not worth the time.
son - a very common term of address for any male.
spurious - not real, dodgy.
taking the piss - extreemly common term for 'making fun of'.
tip-top - great condition. Archaic upper class term.
tucked up - conned, tricked.
wanker - idiot, dispicable person. Literally means to masturbate.
who took the jam out of your doughnut ? - who spoilt your fun ?
Yardie - Jamaican gangster.
Check the link http://www.londonslang.com/db/film_slang/ for more slang from "Lock, stock and two smoking barrels" and "Sliding doors"
Πλαθολόγιο λέξεων / Submit your unword!
In my successful (? we'll see...) attempt to write a small article about slang to be published in my company's newsletter, I stumbled across this site http://www.unwords.com/ which I think it's a similar project to that of the Greek translator and linguist Lyo Kalovirnas entitled "Πλαθολόγιο λέξεων" http://www.lyo.gr/writing/1_1.html
This is probably one of the funniest books I've read in my life and an attention-grabber for all my friends who dropped by my house in Athens, to the point that they would forget why they were there ans spend an hour reading the book and laughing on their own! Here are some examples:
χανασφαλίζω, ρ. μετβ.
Φυλάω κάτι που ήταν σε πρόχειρο σημείο σε κάποιο πιο ασφαλές μέρος για να μην το χάσω και μετά ξεχνάω πού το έχω φυλάξει, οπότε εύχομαι να το είχα αφήσει μες στα πόδια μου. «Μωρέ Δημήτρη, είδες που έβαλα το διαβατήριό μου;» – «Δεν είναι πάνω στην τηλεόραση;» – «Ήταν αλλά το χανασφάλισα». – «Ας πρόσεχες.»
χαιρουλομάχαιρα, τα
Πλαστικές σακούλες με χερούλια από σκληρό πλαστικό, ειδικά κατασκευασμένο να σου κόβει τα χέρια όπως κι αν προσπαθήσεις να τις πιάσεις. Οι σακούλες αυτές είναι συνήθως μεγάλου μεγέθους ώστε να βάζεις πολλά και βαριά πράγματα και έτσι να διευκολύνεται η κατακρεούργηση του χεριού σου. «Αχ, μόνο χαιρουλομάχαιρα έχετε; Αφήστε, θα το πάρω αγκαλιά.»
υδρολέφωνο, το
Τηλεφωνική συσκευή που είναι προγραμματισμένη να χτυπά ακριβώς δύο λεπτά αφότου μπεις να κάνεις μπάνιο. Το υδρολέφωνο είναι επίσης προγραμματισμένο να σταματήσει να χτυπά μόλις το σηκώσεις, ενώ στάζεις νερά παντού και κινδυνεύεις από πνευμονία.
σοκολησυχώ, ρ. αμετβ
Το άγχος να διαλέξω το πιο νόστιμο σοκολατάκι από ποικιλία και να μην πέσω σε αυτό που δεν μ' αρέσει. Επίσης το άγχος από την προσπάθεια να αντιστοιχίσω τα σοκολατάκια με τις εικόνες που δείχνει η συσκευασία προκειμένου να αναγνωρίσω τι είναι το καθένα και να μην πέσω σε αυτό με το λικέρ ή τη μόκα. Κατ’ επέκταση: το άγχος να διαλέξω το πιο όμορφο παιδί να ψωνιστώ σε μπαρ. «Τι σοκολησυχείς; Είναι νωρίς ακόμη.»
κοινολάκι, το
Οι κυλόττες και τα σλιπάκια που δεν θεωρείς τόσο σέξι όσο τα άλλα που έχεις. Τα κοινολάκια τα φοράς στη δουλειά ή όπου αλλού κρίνεις ότι δεν πρόκειται να τα χαρεί κανείς. Με φρίκη η Κική διαπίστωσε ότι όλα τα καλά της κυλοτάκια ήταν για πλύσιμο και θ' αναγκαζόταν να φορέσει κοινολάκι στο ραντεβού της με τον ενδιαφέροντα τύπο που γνώρισε προχθές.
Λεσβιτρίνα, η
Γκέι φίλος μιας λεσβίας που ποζάρει για σχέση της για λόγους αλληλοκάλυψης. «Α κοίτα, η Μάρθα με τη λεσβιτρίνα της!»
This is probably one of the funniest books I've read in my life and an attention-grabber for all my friends who dropped by my house in Athens, to the point that they would forget why they were there ans spend an hour reading the book and laughing on their own! Here are some examples:
χανασφαλίζω, ρ. μετβ.
Φυλάω κάτι που ήταν σε πρόχειρο σημείο σε κάποιο πιο ασφαλές μέρος για να μην το χάσω και μετά ξεχνάω πού το έχω φυλάξει, οπότε εύχομαι να το είχα αφήσει μες στα πόδια μου. «Μωρέ Δημήτρη, είδες που έβαλα το διαβατήριό μου;» – «Δεν είναι πάνω στην τηλεόραση;» – «Ήταν αλλά το χανασφάλισα». – «Ας πρόσεχες.»
χαιρουλομάχαιρα, τα
Πλαστικές σακούλες με χερούλια από σκληρό πλαστικό, ειδικά κατασκευασμένο να σου κόβει τα χέρια όπως κι αν προσπαθήσεις να τις πιάσεις. Οι σακούλες αυτές είναι συνήθως μεγάλου μεγέθους ώστε να βάζεις πολλά και βαριά πράγματα και έτσι να διευκολύνεται η κατακρεούργηση του χεριού σου. «Αχ, μόνο χαιρουλομάχαιρα έχετε; Αφήστε, θα το πάρω αγκαλιά.»
υδρολέφωνο, το
Τηλεφωνική συσκευή που είναι προγραμματισμένη να χτυπά ακριβώς δύο λεπτά αφότου μπεις να κάνεις μπάνιο. Το υδρολέφωνο είναι επίσης προγραμματισμένο να σταματήσει να χτυπά μόλις το σηκώσεις, ενώ στάζεις νερά παντού και κινδυνεύεις από πνευμονία.
σοκολησυχώ, ρ. αμετβ
Το άγχος να διαλέξω το πιο νόστιμο σοκολατάκι από ποικιλία και να μην πέσω σε αυτό που δεν μ' αρέσει. Επίσης το άγχος από την προσπάθεια να αντιστοιχίσω τα σοκολατάκια με τις εικόνες που δείχνει η συσκευασία προκειμένου να αναγνωρίσω τι είναι το καθένα και να μην πέσω σε αυτό με το λικέρ ή τη μόκα. Κατ’ επέκταση: το άγχος να διαλέξω το πιο όμορφο παιδί να ψωνιστώ σε μπαρ. «Τι σοκολησυχείς; Είναι νωρίς ακόμη.»
κοινολάκι, το
Οι κυλόττες και τα σλιπάκια που δεν θεωρείς τόσο σέξι όσο τα άλλα που έχεις. Τα κοινολάκια τα φοράς στη δουλειά ή όπου αλλού κρίνεις ότι δεν πρόκειται να τα χαρεί κανείς. Με φρίκη η Κική διαπίστωσε ότι όλα τα καλά της κυλοτάκια ήταν για πλύσιμο και θ' αναγκαζόταν να φορέσει κοινολάκι στο ραντεβού της με τον ενδιαφέροντα τύπο που γνώρισε προχθές.
Λεσβιτρίνα, η
Γκέι φίλος μιας λεσβίας που ποζάρει για σχέση της για λόγους αλληλοκάλυψης. «Α κοίτα, η Μάρθα με τη λεσβιτρίνα της!»
Top 10 Tongue Twisters in Translation
December 1st, 2008 by Maria, Contributing Writer
Tongue twisters are designed to be difficult to articulate, and they are nearly impossible to translate in a way that keeps the playful challenge intact. Nevertheless, they are fun to say in every language. Here is a collection of our top tongue twisters from across the globe…
FRENCH
Un pâtissier qui pâtissait chez un tapissier qui tapissait, dit un jour au tapissier qui tapissait: vaut-il mieux pâtisser chez un tapissier qui tapisse ou tapisser chez un pâtissier qui pâtisse?
(A pastry chef who made pastries at the house of a tapestry maker who made tapestries, said one day to the tapestry maker who made tapestries: is it better to make pastries at a tapestry maker’s who makes tapestries or to make tapestries at a pastry chef’s who makes pastries?)
SPANISH
Si yo como como como,y tu comes como comes.¿Cómo comes como como?Si yo como como como.
(If I eat like I eat, and you eat like you eat, how do you eat like I eat, if I eat like I eat.)
El amor es una locuraque solo el cura lo cura,pero el cura que lo curacomete una gran locura.
(Love is a madness that only a priest can cure, but the priest who cures it commits a great madness.)
ITALIAN
Pio Pietro Paolo Pula pittore Palermitano, pinse pittura per poco prezzo. Prepotenti popolo pagate presto Pio Pietro Paolo Pula per partire per Palermo propria patria.
(Pio Pietro Paolo Pula, an artist from Palermo, paints a painting for little money. You haughty people, pay Pio Pietro Paolo Pula promptly so he’ll leave for Palermo, his hometown.)
Sopra la panca la capra campa, sotto la panca la capra crepa.
(On the top of the bench, the goat lives, below the bench, the goat dies.)
PORTUGUESE
O rato roeu a roupa do rei de Roma. A rainha de raiva roeu o resto.
(The rat chewed the clothes of the King of Rome. The angry queen chewed the rest.)
GERMAN
Bismarck biss Mark, bis Mark Bismarck biss.
(Bismarck bit Mark until Mark bit Bismarck.)
Biedere brave Bierbauerburschen bereiten beständig bitteres braunes bayrisches Bier.
(Bold and brave beer brewers always prepare bitter, brown, Bavarian beer.)
DUTCH
Als vliegen vliegen vliegen vliegen vliegensvlug.
(When flies fly flies fly fly-fast.)
Lientje leerde Lotje lopen langs de lange lindelaan.
(Along the long lime-tree lane, Lientje taught Lotje how to walk.)
NORWEGIAN
Fule fluers fugleflukt flyr fluksens flott.
(Foul flies’ bird-flight fly darn great.)
Fisker’n Finn fiska fersk fisk forige fredag.
(Finn the Fisher fished fresh fish last Friday.)
RUSSIAN
Карл у Клары украл кораллы, а Клара у Карла украла кларнет.(Karl stole corals from Klara and Klara stole a clarinet from Karl.)
Шла Саша по шоссе и сосала сушку.(Sasha walked along the avenue sucking on a cracker.)
SWEDISH
Sju sjösjuka sjömän sköttes av sju skönsjungande sjuksköterskor på det sjunkande skeppet Shanghai.(Seven seasick sailors were taken care of by seven beautifully singing nurses on the sinking ship Shanghai.)
Ö, ö,Hö ö,Hö ös mö.(Island, island, grassy island, grassy island’s bride)
And another one in German:
“Fischer Fritz fischt frische Fische, frische Fische fischt Fischer Fritz”
(fisherman Fritz is fishing fresh fishes, fresh fishes is fishing fisherman Fritz)
Tongue twisters are designed to be difficult to articulate, and they are nearly impossible to translate in a way that keeps the playful challenge intact. Nevertheless, they are fun to say in every language. Here is a collection of our top tongue twisters from across the globe…
FRENCH
Un pâtissier qui pâtissait chez un tapissier qui tapissait, dit un jour au tapissier qui tapissait: vaut-il mieux pâtisser chez un tapissier qui tapisse ou tapisser chez un pâtissier qui pâtisse?
(A pastry chef who made pastries at the house of a tapestry maker who made tapestries, said one day to the tapestry maker who made tapestries: is it better to make pastries at a tapestry maker’s who makes tapestries or to make tapestries at a pastry chef’s who makes pastries?)
SPANISH
Si yo como como como,y tu comes como comes.¿Cómo comes como como?Si yo como como como.
(If I eat like I eat, and you eat like you eat, how do you eat like I eat, if I eat like I eat.)
El amor es una locuraque solo el cura lo cura,pero el cura que lo curacomete una gran locura.
(Love is a madness that only a priest can cure, but the priest who cures it commits a great madness.)
ITALIAN
Pio Pietro Paolo Pula pittore Palermitano, pinse pittura per poco prezzo. Prepotenti popolo pagate presto Pio Pietro Paolo Pula per partire per Palermo propria patria.
(Pio Pietro Paolo Pula, an artist from Palermo, paints a painting for little money. You haughty people, pay Pio Pietro Paolo Pula promptly so he’ll leave for Palermo, his hometown.)
Sopra la panca la capra campa, sotto la panca la capra crepa.
(On the top of the bench, the goat lives, below the bench, the goat dies.)
PORTUGUESE
O rato roeu a roupa do rei de Roma. A rainha de raiva roeu o resto.
(The rat chewed the clothes of the King of Rome. The angry queen chewed the rest.)
GERMAN
Bismarck biss Mark, bis Mark Bismarck biss.
(Bismarck bit Mark until Mark bit Bismarck.)
Biedere brave Bierbauerburschen bereiten beständig bitteres braunes bayrisches Bier.
(Bold and brave beer brewers always prepare bitter, brown, Bavarian beer.)
DUTCH
Als vliegen vliegen vliegen vliegen vliegensvlug.
(When flies fly flies fly fly-fast.)
Lientje leerde Lotje lopen langs de lange lindelaan.
(Along the long lime-tree lane, Lientje taught Lotje how to walk.)
NORWEGIAN
Fule fluers fugleflukt flyr fluksens flott.
(Foul flies’ bird-flight fly darn great.)
Fisker’n Finn fiska fersk fisk forige fredag.
(Finn the Fisher fished fresh fish last Friday.)
RUSSIAN
Карл у Клары украл кораллы, а Клара у Карла украла кларнет.(Karl stole corals from Klara and Klara stole a clarinet from Karl.)
Шла Саша по шоссе и сосала сушку.(Sasha walked along the avenue sucking on a cracker.)
SWEDISH
Sju sjösjuka sjömän sköttes av sju skönsjungande sjuksköterskor på det sjunkande skeppet Shanghai.(Seven seasick sailors were taken care of by seven beautifully singing nurses on the sinking ship Shanghai.)
Ö, ö,Hö ö,Hö ös mö.(Island, island, grassy island, grassy island’s bride)
And another one in German:
“Fischer Fritz fischt frische Fische, frische Fische fischt Fischer Fritz”
(fisherman Fritz is fishing fresh fishes, fresh fishes is fishing fisherman Fritz)
23 Νοε 2008
The Art Of Translation
The Art Of Translation
by Rick Kleffel
All Things Considered, November 22, 2008 ·
Living in America, it's easy to forget that most of the world does not speak English; and that much of the world's literature is not written in English. In order for us to read the best of what the rest of the world writes — and in order for the rest of the world to experience our best literature — skilled writers must work in the art of translation.
But it's not as straightforward as you might think. A good translation needs to be true to the original and able to stand on its own for a new audience.
Bea Basso, who came from Italy to the United States in 2000 to study and work in theater, has done a lot of translating from Italian to English. She says that the choice of a single word can determine the arc of an entire work.
"There is no such thing as a literal translation, by nature of choosing one word or another, you influence the next step," she says.
But word choice is just the beginning. Sound also plays an integral part in transmitting meaning, especially when it comes to translating poetry. And regional linguistic differences can factor into a work, too — which is why Basso (who's from Venice) found it odd when she was asked to translate plays by Neapolitan author Eduardo De Filippo.
"Every region in Italy is so dramatically different ... the dialect, the customs, the food," says Basso. "Eduardo De Filippo uses an old dialect [from] the late 50s, so not even my Neapolitan friends would always know, they would have to ask their grandmothers. That happened several times."
Sometimes translators are challenged by those who have come before. When Julie Rose took on Victor Hugo's Les Miserables, two previous English translations dominated bookstore shelves. The first was by a contemporary and friend of Hugo in 1862; more than a hundred years later, the novel was translated by Norman Denny. Both versions were edited, leaving out large portions of the narrative.
Rose consulted Denny's text only after she began work on her own translation and was amazed by what she calls Denny's "contempt" for Hugo. She found herself sympathetic not just to the work, but to the writer himself, who she sometimes felt she was channeling.
"I was very worried about losing my hair and becoming fat which Hugo did, you know, by the time he was writing it," says Rose. "You almost go into a trance-like state to be able to sustain [Les Miserables]."
Burton Raffel has worked for decades in more than a dozen languages and has translated Beowulf, Don Quijote and most recently Geoffrey Chaucer's Canterbury Tales. He has a straightforward and strict policy about translating books already available in English:
"I will not do a translation if in my opinion one of the extant translations is a good one," says Raffel. "I don't want to do the 150th recording of Beethoven's Third Piano Concerto. If there are 149, that's enough."
And there are still plenty of great works in other languages that have never been translated. Basso was asked to translate a comedy by the renowned 18th-century Italian playwright Carlo Goldoni into English for the first time, introducing his words and culture to an American audience.
"All of a sudden I was a translator of gestures, traditions, customs, ways of behaving even — how many kisses do you give to people when you enter a room," says Basso.
The differences between cultures can be a challenge. When working on Gargantua and Pantagruel, Raffel translated Middle French into modern English. Written in the 16th century, the novel was set in a time of filth and squalor. Raffel found he had to overcome the limits of the English language.
"Rabelais, the author of this very strange book, ends the chapter with a sputtering iteration. I believe it's something like 43 different words in French for s- - -," says Raffel. "My problem was finding 43 different words because English is not so plentiful in these things."
by Rick Kleffel
All Things Considered, November 22, 2008 ·
Living in America, it's easy to forget that most of the world does not speak English; and that much of the world's literature is not written in English. In order for us to read the best of what the rest of the world writes — and in order for the rest of the world to experience our best literature — skilled writers must work in the art of translation.
But it's not as straightforward as you might think. A good translation needs to be true to the original and able to stand on its own for a new audience.
Bea Basso, who came from Italy to the United States in 2000 to study and work in theater, has done a lot of translating from Italian to English. She says that the choice of a single word can determine the arc of an entire work.
"There is no such thing as a literal translation, by nature of choosing one word or another, you influence the next step," she says.
But word choice is just the beginning. Sound also plays an integral part in transmitting meaning, especially when it comes to translating poetry. And regional linguistic differences can factor into a work, too — which is why Basso (who's from Venice) found it odd when she was asked to translate plays by Neapolitan author Eduardo De Filippo.
"Every region in Italy is so dramatically different ... the dialect, the customs, the food," says Basso. "Eduardo De Filippo uses an old dialect [from] the late 50s, so not even my Neapolitan friends would always know, they would have to ask their grandmothers. That happened several times."
Sometimes translators are challenged by those who have come before. When Julie Rose took on Victor Hugo's Les Miserables, two previous English translations dominated bookstore shelves. The first was by a contemporary and friend of Hugo in 1862; more than a hundred years later, the novel was translated by Norman Denny. Both versions were edited, leaving out large portions of the narrative.
Rose consulted Denny's text only after she began work on her own translation and was amazed by what she calls Denny's "contempt" for Hugo. She found herself sympathetic not just to the work, but to the writer himself, who she sometimes felt she was channeling.
"I was very worried about losing my hair and becoming fat which Hugo did, you know, by the time he was writing it," says Rose. "You almost go into a trance-like state to be able to sustain [Les Miserables]."
Burton Raffel has worked for decades in more than a dozen languages and has translated Beowulf, Don Quijote and most recently Geoffrey Chaucer's Canterbury Tales. He has a straightforward and strict policy about translating books already available in English:
"I will not do a translation if in my opinion one of the extant translations is a good one," says Raffel. "I don't want to do the 150th recording of Beethoven's Third Piano Concerto. If there are 149, that's enough."
And there are still plenty of great works in other languages that have never been translated. Basso was asked to translate a comedy by the renowned 18th-century Italian playwright Carlo Goldoni into English for the first time, introducing his words and culture to an American audience.
"All of a sudden I was a translator of gestures, traditions, customs, ways of behaving even — how many kisses do you give to people when you enter a room," says Basso.
The differences between cultures can be a challenge. When working on Gargantua and Pantagruel, Raffel translated Middle French into modern English. Written in the 16th century, the novel was set in a time of filth and squalor. Raffel found he had to overcome the limits of the English language.
"Rabelais, the author of this very strange book, ends the chapter with a sputtering iteration. I believe it's something like 43 different words in French for s- - -," says Raffel. "My problem was finding 43 different words because English is not so plentiful in these things."
21 Νοε 2008
Η μεταφραστική περιπέτεια ενός Ρωμαίου αξιωματούχου
Η μεταφραστική περιπέτεια ενός Ρωμαίου αξιωματούχου
Μυστήριο εποχής και σύγχρονο δράμα
Του ΣΤΑΘΗ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ
Υπάρχουν πολλοί αναγνώστες (και ίσως όχι λίγες αναγνώστριες) που τα τελευταία χρόνια απολαμβάνουν τις περιπέτειες του Δέκιου Καικίλιου Μέτελλου που γράφει με κέφι και φινέτσα ο Τζων Μάντοξ Ρόμπερτς. Πρόκειται για ιστορίες μυστηρίου «εποχής», καθώς λέγεται, όταν το δράμα εκτυλίσσεται μέσα σε ένα δοσμένο ιστορικό πλαίσιο· όπου φανταστικοί χαρακτήρες συμπλέκονται τεχνηέντως με πραγματικά πρόσωπα και γεγονότα σε ένα λεπτοδουλεμένο κέντημα, ιστορημένο με τόση μαεστρία, ώστε ο φίλος του αστυνομικού μυθιστορήματος να μετέχει ταυτοχρόνως στις χάρες της ιστορικής λογοτεχνίας. Είναι ένα χαρίεν είδος που ακμάζει τα τελευταία χρόνια παγκοσμίως και οπωσδήποτε έχει πολλούς αναγνώστες. Ειρήσθω εν παρόδω, ότι προσφάτως η «Ελευθεροτυπία» διένειμε ένα λαμπρό δείγμα του είδους, τις περιπέτειες του «Δικαστή Τι».
Εν προκειμένω, οι περιπέτειες του παιχνιδιάρη, ρηξικέλευθου κι εντελώς Ρωμαίου Δέκιου Μέτελλου ξετυλίγονται την εποχή της ύστερης Δημοκρατίας στην αγαπημένη του Πόλη, και περιγράφουν με αξιοθαύμαστη ενάργεια την πολιτική της εποχής, τις κοινωνικές κι ανθρώπινες σχέσεις, ζωντανεύοντας μπρος στα μάτια μας τον ελληνορωμαϊκό κόσμο, αλλά και τη διαχρονία των ανθρώπινων.Εως τώρα είχαν εκδοθεί οκτώ τίτλοι (από τις εκδόσεις «Περίπλους») με πολύ προσεγμένες μεταφράσεις, ώστε ο αναγνώστης να μυείται στην εποχή και να ξεκλειδώνει τη σημαντική της.
Στον ένατο τίτλο, ατυχήσαμε. Αλλάζοντας εκδότη η σειρά (την ανέλαβαν οι εκδόσεις Intto Books) άλλαξε ο μεταφραστής και της άλλαξε τα φώτα (ο μεταφραστής της μετάφρασης).Αγνοώντας τελείως την εποχή ο νέος μεταφραστής, όχι μόνον δεν καταβάλλει κάποιαν προσπάθεια να την εννοήσει, αλλά με τον πιο χοντροκομμένο τρόπο μας πετάει κατακέφαλα το αποτέλεσμα της ήσσονος προσπάθειάς του.
Μεταφράζει Γερουσιαστής αντί Συγκλητικός με αποτέλεσμα το περίφημο «η Σύγκλητος και ο Λαός της Ρώμης» (SPQR), σήμα κατατεθέν της τότε άγριας εξουσίας, να μεταφράζεται σε ένα κακομοίρικο «Γερουσία και Λαός της Ρώμης» (σελ. 91) αποστερημένο απ' τη φορτισμένη σημειωτική του.Στη σελ. 64 ο μεταφραστής δηλώνει ότι ο τάδε «ήταν ύπατος στα ανατολικά». Ομως στις επαρχίες πήγαιναν ως ανθύπατοι αυτοί που είχαν χρηματίσει Υπατοι στη Ρώμη. Στη σελ. 97 αναφέρεται σε «Προσυγκλητικούς»- άγνωστον τι εννοεί! Αλλά εκεί που αρχίζει να πλησιάζει το τέλειο είναι όταν (σελ. 181) αρχίζει να λέει «Οι Ρωμαίοι έφιπποι» εννοώντας τους «ιππείς», την τάξη των ιππέων δηλαδή που, όπως και στην Αθήνα, ήταν οι αστοί, οι έμποροι, οι τραπεζίτες, οι εφοπλιστές, όλοι οι λεφτάδες που δεν αρύονταν τον πλούτο τους απ' τη γαιοκτησία. «Η τάξη των εφίππων» επιμένει όμως να δηλώνει φαρδειά πλατειά (σελ. 227) ο μεταφραστής μας.Κάνοντας την ανάγνωση αφόρητη, λέει «Σύμβουλος» (σελ. 229) και εννοεί ή τον Δήμαρχο ή τον Πραίτορα, διότι ταυτοχρόνως αναφέρεται στο δικαίωμα της αρνησικυρίας. Γενικώς (σελ. 275, σελ. 343) μπερδεύει τις σκούπες με τις βούρτσες εν σχέσει με το τι είναι ο καθένας κι ενίοτε επινοεί δικούς του όρους, κάτι σαν σκουποβούρτσες, όπως η «προπραιτοριανή διοίκηση»! (σελ. 413)Εκεί όμως που υπερβαίνει τον εαυτόν του είναι όταν στη σελ. 284 γράφει ανερυθριάστως: «Ενας Νομοθέτης των Πληβείων επ' ονόματι Τρεμπόνιος καταράστηκε με φρικτό οιωνό τον Κράσσο». Τριβούνος είναι ο... Δήμαρχος των Πληβείων, δεν είναι... όνομα! -άκου Τρεμπόνιος! Εκτός όμως της ταύτισης του αξιώματος Νομοθέτης των Πληβείων (Δήμαρχος) με το όνομα Τρεμπόνιος (πάλι Δήμαρχος, τριβούνος), αν είχε μπει στον κόπο να διαβάσει τι μεταφράζει ο απερίγραπτος μεταφραστής μας, θα είχε διαπιστώσει ότι ο εν λόγω «Τρεμπόνιος» είχε όνομα και πρωταγωνιστούσε στην ακριβώς προηγούμενη περιπέτεια του Δέκιου.Ασε που δεν «καταριέται» κανείς με... «οιωνό» (ως άνω). Πράγμα που φαίνεται όμως να πιστεύει ακράδαντα ο μεταφραστής μας διότι επιμένει: «η δύσφημη κατάρα του νομοθέτη» (σελ. 284)...
Ούτε όμως με τα ελληνικά φαίνεται να τα πηγαίνει καλά ο άνθρωπος. Ιστορικός δεν είναι -φάνηκε! Αν είναι φιλόλογος, τη βάψαμε!Γράφει: «άπλετη λιακάδα» (σελ. 80), μάλλον θα έχει κάτι ακούσει για άπλετο φως. «Η Φλάβια ανέστειλε κάθε σκέψη» (σελ. 190). «Τον ευχαρίστησα αφειδώς» (σελ. 255). «Φέρεσθε υψηλόβαθμα, στρατηγέ» (σελ. 215) «Οι οδυρμοί είχαν σιγάσει» (σελ. 256). Κεντάει!
Αλλά εκτός απ' την Ιστορία και τα ελληνικά, ο άμουσος ρέκτης μας ξεσχίζει και τη Γεωγραφία κάνοντας την ανάγνωση ακατάληπτη (εκτός από βασανιστική).«Οι Πάρθιοι» αποφαίνεται αντί οι Πάρθοι (σελ. 61 και άλλες) ενώ στη σελ. 284 διορθώνεται, και το διορθώνει στο σωστό Πάρθοι. «Οι Σκύθοι» (σελ. 386) αντί οι Σκύθες. «Στα σύρια» (σελ. 107) αντί στα συριακά (αν εννοεί τ' αραμαϊκά). «Τη Σούσα» (σελ. 248) αντί τα Σούσα!«Τιγκρανακέρτ» (σελ. 249) τα Τιγρανόκερτα, και ουκ έστιν τέλος! Αναφέρεται στις ακατάληπτες πόλεις «Μποβίλη», «Ριάτ» και «Μπάια» (σελ. 289, 290) ενώ δεν παραλείπει να... κτίσει το Κολοσσαίο, 130 χρόνια πριν να χτιστεί: «αρματοδρόμοι στο Κολοσσαίο» (σελ. 261 και σελ. 286) εννοεί τον Ιππόδρομο- το Κολοσσαίο χτίστηκε πολύ αργότερα απ' την εποχή του Δέκιου.Στη σελ. 61 ο μεταφραστής μας διαπιστώνει τον θάνατο «ενός αξιωματικού που σκοτώθηκε στην τουρκική πόλη Αράν», εξακόσια χρόνια πριν εμφανιστούν οι Τούρκοι στη Μικρασία! Στη σελ. 76 γράφει «μοβ μπορντούρα» εννοώντας την πορφύρα, διότι όπως ατάραχος εξηγεί στη συνέχεια (σελ. 77) «πρόκειται για το άλικο μοβ (!) της Τύρου»!!
Στη σελ. 73 «περνάει τους ναύτες από συνέντευξη» (!) εννοώντας τη ναυτολόγηση, ενώ στη σελ. 78 κάνει «προσφορά ένα εμπόρευμα καλού κρασιού» εννοώντας ένα φορτίο καλού κρασιού. Λεπτομέρειες· και προς τούτο στη σελ. 71 και 73 χαρακτηρίζει «βάζα» τους αμφορείς μεταφορών, ενώ, αδίστακτος, στη σελ. 104 βάζει μια σερβιτόρα να «κουβαλάει βαριές κανάτες και κιούπια όλη μέρα». Γενικώς με τα αντικείμενα τα κάνει μπάχαλο όσον και με τους χώρους. Λέει καναπέδες τα ανάκλιντρα (σελ. 361), σάουνα (!) τα λουτρά (σελ. 51) και τραπεζαρία (σελ. 51) το τρίκλινο. Τούτων ένεκεν «στέλνει τις απολογίες του» (σελ. 369) αντί του ζητάει συγγνώμη, καταφεύγοντας σε αυτόν τον ακαλαίσθητο αγγλισμό με την ίδια άνεση που λέει «πεντηκότηρων» (σελ. 67 και 382) αντί πεντηκοντόρων, «Λαϊκό Νομεθετικό Συμβούλιο» αντί Συνέλευση των Πληβείων (σελ. 390), Κλώντια αντί Κλαυδία (ή Κλωδία) (σελ. 179), Ιωσιφίδης (!!!) αντί Ιώσηπος -εβραϊκό εξελληνισμένο όνομα- κι άλλα ων ουκ έστιν αριθμός, διανθισμένα με αγραμματοσύνες: «ατιμώνοντας» (σελ. 394) αντί ατιμάζοντας, «να διεξάγω» (σελ. 418), «να διεξάγουμε» (σελ. 98), «τα σχοινικά των πλοίων» (σελ. 71 και αλλού) -μάλλον θα εννοεί τις εξαρτύσεις. Χάος.Την «Ευδαίμονα Αραβία» μεταφράζει σε Υεμένη κι έτσι αμέσως αποτυγχάνει το λογοπαίγνιο που επιχειρεί ο συγγραφέας αναφερόμενος στην «ευδαιμονία» στην ίδια φράση.
Αξιοθρήνητα άσχετος βάζει τους ήρωές του να μιλούν στον πληθυντικό, πράγμα άγνωστο στους αρχαίους, ονομάζει την ιδιομορφία των τοπικών λατρειών «αίρεση» (!) κι άλλα για τα οποία θα χρειαζόμασταν άλλον τόσο χώρο περιγράφοντάς τα. Λακωνιστί.Φροντίζει πάντως ο ανύποπτος για τον εαυτόν του αυτός άνθρωπος να κάνει λαμπρή έξοδο απ' τη μετάφρασή του ακριβώς στην τελευταία σελίδα του βιβλίου, καταρρακώνοντας το γνωστό «από Κτίσεως Ρώμης και επί της Υπατείας του Τάδε» σε: «το έτος 703 της Πόλης της Ρώμης (!) κατά τη διάρκεια της επικράτειας (!!) του Τάδε». Σώσον, Κύριε...
Υ.Γ.: Στο «Γλωσσάρι» που παρατίθεται στο τέλος της έκδοσης η αρλούμπα αποθεώνεται. Μόνον στα Ελευσίνια Μυστήρια, για παράδειγμα, διαπιστώνεται ότι «η τελετή συμπεριλάμβανε την ανάσταση και την αναγέννηση». Ναι! η τελετή.
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 21/11/2008
Μυστήριο εποχής και σύγχρονο δράμα
Του ΣΤΑΘΗ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ
Υπάρχουν πολλοί αναγνώστες (και ίσως όχι λίγες αναγνώστριες) που τα τελευταία χρόνια απολαμβάνουν τις περιπέτειες του Δέκιου Καικίλιου Μέτελλου που γράφει με κέφι και φινέτσα ο Τζων Μάντοξ Ρόμπερτς. Πρόκειται για ιστορίες μυστηρίου «εποχής», καθώς λέγεται, όταν το δράμα εκτυλίσσεται μέσα σε ένα δοσμένο ιστορικό πλαίσιο· όπου φανταστικοί χαρακτήρες συμπλέκονται τεχνηέντως με πραγματικά πρόσωπα και γεγονότα σε ένα λεπτοδουλεμένο κέντημα, ιστορημένο με τόση μαεστρία, ώστε ο φίλος του αστυνομικού μυθιστορήματος να μετέχει ταυτοχρόνως στις χάρες της ιστορικής λογοτεχνίας. Είναι ένα χαρίεν είδος που ακμάζει τα τελευταία χρόνια παγκοσμίως και οπωσδήποτε έχει πολλούς αναγνώστες. Ειρήσθω εν παρόδω, ότι προσφάτως η «Ελευθεροτυπία» διένειμε ένα λαμπρό δείγμα του είδους, τις περιπέτειες του «Δικαστή Τι».
Εν προκειμένω, οι περιπέτειες του παιχνιδιάρη, ρηξικέλευθου κι εντελώς Ρωμαίου Δέκιου Μέτελλου ξετυλίγονται την εποχή της ύστερης Δημοκρατίας στην αγαπημένη του Πόλη, και περιγράφουν με αξιοθαύμαστη ενάργεια την πολιτική της εποχής, τις κοινωνικές κι ανθρώπινες σχέσεις, ζωντανεύοντας μπρος στα μάτια μας τον ελληνορωμαϊκό κόσμο, αλλά και τη διαχρονία των ανθρώπινων.Εως τώρα είχαν εκδοθεί οκτώ τίτλοι (από τις εκδόσεις «Περίπλους») με πολύ προσεγμένες μεταφράσεις, ώστε ο αναγνώστης να μυείται στην εποχή και να ξεκλειδώνει τη σημαντική της.
Στον ένατο τίτλο, ατυχήσαμε. Αλλάζοντας εκδότη η σειρά (την ανέλαβαν οι εκδόσεις Intto Books) άλλαξε ο μεταφραστής και της άλλαξε τα φώτα (ο μεταφραστής της μετάφρασης).Αγνοώντας τελείως την εποχή ο νέος μεταφραστής, όχι μόνον δεν καταβάλλει κάποιαν προσπάθεια να την εννοήσει, αλλά με τον πιο χοντροκομμένο τρόπο μας πετάει κατακέφαλα το αποτέλεσμα της ήσσονος προσπάθειάς του.
Μεταφράζει Γερουσιαστής αντί Συγκλητικός με αποτέλεσμα το περίφημο «η Σύγκλητος και ο Λαός της Ρώμης» (SPQR), σήμα κατατεθέν της τότε άγριας εξουσίας, να μεταφράζεται σε ένα κακομοίρικο «Γερουσία και Λαός της Ρώμης» (σελ. 91) αποστερημένο απ' τη φορτισμένη σημειωτική του.Στη σελ. 64 ο μεταφραστής δηλώνει ότι ο τάδε «ήταν ύπατος στα ανατολικά». Ομως στις επαρχίες πήγαιναν ως ανθύπατοι αυτοί που είχαν χρηματίσει Υπατοι στη Ρώμη. Στη σελ. 97 αναφέρεται σε «Προσυγκλητικούς»- άγνωστον τι εννοεί! Αλλά εκεί που αρχίζει να πλησιάζει το τέλειο είναι όταν (σελ. 181) αρχίζει να λέει «Οι Ρωμαίοι έφιπποι» εννοώντας τους «ιππείς», την τάξη των ιππέων δηλαδή που, όπως και στην Αθήνα, ήταν οι αστοί, οι έμποροι, οι τραπεζίτες, οι εφοπλιστές, όλοι οι λεφτάδες που δεν αρύονταν τον πλούτο τους απ' τη γαιοκτησία. «Η τάξη των εφίππων» επιμένει όμως να δηλώνει φαρδειά πλατειά (σελ. 227) ο μεταφραστής μας.Κάνοντας την ανάγνωση αφόρητη, λέει «Σύμβουλος» (σελ. 229) και εννοεί ή τον Δήμαρχο ή τον Πραίτορα, διότι ταυτοχρόνως αναφέρεται στο δικαίωμα της αρνησικυρίας. Γενικώς (σελ. 275, σελ. 343) μπερδεύει τις σκούπες με τις βούρτσες εν σχέσει με το τι είναι ο καθένας κι ενίοτε επινοεί δικούς του όρους, κάτι σαν σκουποβούρτσες, όπως η «προπραιτοριανή διοίκηση»! (σελ. 413)Εκεί όμως που υπερβαίνει τον εαυτόν του είναι όταν στη σελ. 284 γράφει ανερυθριάστως: «Ενας Νομοθέτης των Πληβείων επ' ονόματι Τρεμπόνιος καταράστηκε με φρικτό οιωνό τον Κράσσο». Τριβούνος είναι ο... Δήμαρχος των Πληβείων, δεν είναι... όνομα! -άκου Τρεμπόνιος! Εκτός όμως της ταύτισης του αξιώματος Νομοθέτης των Πληβείων (Δήμαρχος) με το όνομα Τρεμπόνιος (πάλι Δήμαρχος, τριβούνος), αν είχε μπει στον κόπο να διαβάσει τι μεταφράζει ο απερίγραπτος μεταφραστής μας, θα είχε διαπιστώσει ότι ο εν λόγω «Τρεμπόνιος» είχε όνομα και πρωταγωνιστούσε στην ακριβώς προηγούμενη περιπέτεια του Δέκιου.Ασε που δεν «καταριέται» κανείς με... «οιωνό» (ως άνω). Πράγμα που φαίνεται όμως να πιστεύει ακράδαντα ο μεταφραστής μας διότι επιμένει: «η δύσφημη κατάρα του νομοθέτη» (σελ. 284)...
Ούτε όμως με τα ελληνικά φαίνεται να τα πηγαίνει καλά ο άνθρωπος. Ιστορικός δεν είναι -φάνηκε! Αν είναι φιλόλογος, τη βάψαμε!Γράφει: «άπλετη λιακάδα» (σελ. 80), μάλλον θα έχει κάτι ακούσει για άπλετο φως. «Η Φλάβια ανέστειλε κάθε σκέψη» (σελ. 190). «Τον ευχαρίστησα αφειδώς» (σελ. 255). «Φέρεσθε υψηλόβαθμα, στρατηγέ» (σελ. 215) «Οι οδυρμοί είχαν σιγάσει» (σελ. 256). Κεντάει!
Αλλά εκτός απ' την Ιστορία και τα ελληνικά, ο άμουσος ρέκτης μας ξεσχίζει και τη Γεωγραφία κάνοντας την ανάγνωση ακατάληπτη (εκτός από βασανιστική).«Οι Πάρθιοι» αποφαίνεται αντί οι Πάρθοι (σελ. 61 και άλλες) ενώ στη σελ. 284 διορθώνεται, και το διορθώνει στο σωστό Πάρθοι. «Οι Σκύθοι» (σελ. 386) αντί οι Σκύθες. «Στα σύρια» (σελ. 107) αντί στα συριακά (αν εννοεί τ' αραμαϊκά). «Τη Σούσα» (σελ. 248) αντί τα Σούσα!«Τιγκρανακέρτ» (σελ. 249) τα Τιγρανόκερτα, και ουκ έστιν τέλος! Αναφέρεται στις ακατάληπτες πόλεις «Μποβίλη», «Ριάτ» και «Μπάια» (σελ. 289, 290) ενώ δεν παραλείπει να... κτίσει το Κολοσσαίο, 130 χρόνια πριν να χτιστεί: «αρματοδρόμοι στο Κολοσσαίο» (σελ. 261 και σελ. 286) εννοεί τον Ιππόδρομο- το Κολοσσαίο χτίστηκε πολύ αργότερα απ' την εποχή του Δέκιου.Στη σελ. 61 ο μεταφραστής μας διαπιστώνει τον θάνατο «ενός αξιωματικού που σκοτώθηκε στην τουρκική πόλη Αράν», εξακόσια χρόνια πριν εμφανιστούν οι Τούρκοι στη Μικρασία! Στη σελ. 76 γράφει «μοβ μπορντούρα» εννοώντας την πορφύρα, διότι όπως ατάραχος εξηγεί στη συνέχεια (σελ. 77) «πρόκειται για το άλικο μοβ (!) της Τύρου»!!
Στη σελ. 73 «περνάει τους ναύτες από συνέντευξη» (!) εννοώντας τη ναυτολόγηση, ενώ στη σελ. 78 κάνει «προσφορά ένα εμπόρευμα καλού κρασιού» εννοώντας ένα φορτίο καλού κρασιού. Λεπτομέρειες· και προς τούτο στη σελ. 71 και 73 χαρακτηρίζει «βάζα» τους αμφορείς μεταφορών, ενώ, αδίστακτος, στη σελ. 104 βάζει μια σερβιτόρα να «κουβαλάει βαριές κανάτες και κιούπια όλη μέρα». Γενικώς με τα αντικείμενα τα κάνει μπάχαλο όσον και με τους χώρους. Λέει καναπέδες τα ανάκλιντρα (σελ. 361), σάουνα (!) τα λουτρά (σελ. 51) και τραπεζαρία (σελ. 51) το τρίκλινο. Τούτων ένεκεν «στέλνει τις απολογίες του» (σελ. 369) αντί του ζητάει συγγνώμη, καταφεύγοντας σε αυτόν τον ακαλαίσθητο αγγλισμό με την ίδια άνεση που λέει «πεντηκότηρων» (σελ. 67 και 382) αντί πεντηκοντόρων, «Λαϊκό Νομεθετικό Συμβούλιο» αντί Συνέλευση των Πληβείων (σελ. 390), Κλώντια αντί Κλαυδία (ή Κλωδία) (σελ. 179), Ιωσιφίδης (!!!) αντί Ιώσηπος -εβραϊκό εξελληνισμένο όνομα- κι άλλα ων ουκ έστιν αριθμός, διανθισμένα με αγραμματοσύνες: «ατιμώνοντας» (σελ. 394) αντί ατιμάζοντας, «να διεξάγω» (σελ. 418), «να διεξάγουμε» (σελ. 98), «τα σχοινικά των πλοίων» (σελ. 71 και αλλού) -μάλλον θα εννοεί τις εξαρτύσεις. Χάος.Την «Ευδαίμονα Αραβία» μεταφράζει σε Υεμένη κι έτσι αμέσως αποτυγχάνει το λογοπαίγνιο που επιχειρεί ο συγγραφέας αναφερόμενος στην «ευδαιμονία» στην ίδια φράση.
Αξιοθρήνητα άσχετος βάζει τους ήρωές του να μιλούν στον πληθυντικό, πράγμα άγνωστο στους αρχαίους, ονομάζει την ιδιομορφία των τοπικών λατρειών «αίρεση» (!) κι άλλα για τα οποία θα χρειαζόμασταν άλλον τόσο χώρο περιγράφοντάς τα. Λακωνιστί.Φροντίζει πάντως ο ανύποπτος για τον εαυτόν του αυτός άνθρωπος να κάνει λαμπρή έξοδο απ' τη μετάφρασή του ακριβώς στην τελευταία σελίδα του βιβλίου, καταρρακώνοντας το γνωστό «από Κτίσεως Ρώμης και επί της Υπατείας του Τάδε» σε: «το έτος 703 της Πόλης της Ρώμης (!) κατά τη διάρκεια της επικράτειας (!!) του Τάδε». Σώσον, Κύριε...
Υ.Γ.: Στο «Γλωσσάρι» που παρατίθεται στο τέλος της έκδοσης η αρλούμπα αποθεώνεται. Μόνον στα Ελευσίνια Μυστήρια, για παράδειγμα, διαπιστώνεται ότι «η τελετή συμπεριλάμβανε την ανάσταση και την αναγέννηση». Ναι! η τελετή.
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 21/11/2008
18 Νοε 2008
Foreign subtitles scramble moviegoers' minds
Cheap subtitling from countries like Malaysia is ruining the nuances of English language films abroad, resulting in gaffes like David Attenborough being referred to as Sherlock Holmes ...
by Danny Leigh Tuesday 20 March 2007
Outsourcing has been accused of having any of number of disastrous consequences for the global labour market - but only now has it emerged that it may also be helping scramble the minds of the world's moviegoers.
According to disgruntled British translators, the problem is that the studios' preference for cheap subtitles produced in India and Malaysia is making a nonsense of English language films abroad.
Frustrated at seeing what are already low wages forced down still further, native subtitlers have begun compiling examples of the errors littering British and American movies released in foreign markets. And from their research, there certainly seems no shortage of cases where literal-minded or just plain odd translations have rendered Hollywood movies incomprehensible (or, if we're going to be honest about this, more incomprehensible).
In Taiwan, for example, audiences enjoying My Super Ex-Girlfriend (the Ivan Reitman comedy starring Uma Thurman) had a line describing a zero-tolerance policy on sexual harassment relayed to them as "We hold the highest standards for sexual harassment". Elsewhere, Chinese Anne Hathaway fans taking in The Princess Diaries 2 will have been given a strange insight into western culture, when a mention of David Attenborough was subtitled as Sherlock Holmes (something I find only becomes more puzzling the longer I think about it). Vietnam vets have become veterinarians from Vietnam; spaceships in sci-fi films have been warned of the hazards of looming fields of steroids.
All of which does seem to prove the translators' point that a proper job of subtitling needs a degree of cultural context and linguistic nuance, something which the studios' cost cutting seems ill-equipped to provide. Quite apart from issues of fair wages, there's also the fact that foreign audiences surely deserve to see movies the way they were intended to be seen. At the climax of a high-octane thriller, the difference between "Stop! He's got a gun!" and "Stop! He's got some gum" could, you might imagine, be of no small importance.
Perhaps we need to throw our weight firmly behind Britain's subtitlers, not out of patriotism, but simply as cinephiles. After all, would you want the pivotal line of Francis Ford Coppola's meditation on war, Apocalypse Now, to have been given to you as "I love the smell of napalm in the morning - smells like Viscounts"? Or seen Some Like It Hot end with Jack Lemmon being told by his amorous suitor: "You nobody! You are a prefect?" And, as for Silence of the Lambs, surely no audience deserves to have Hannibal Lecter terrify Clarice Starling with the revelation that: "A census taker once tried to test me. I ate some liver with him and then we had ice cream"? As Ronnie Barker would have no doubt agreed, it is, and always will be, all in the worms.
by Danny Leigh Tuesday 20 March 2007
Outsourcing has been accused of having any of number of disastrous consequences for the global labour market - but only now has it emerged that it may also be helping scramble the minds of the world's moviegoers.
According to disgruntled British translators, the problem is that the studios' preference for cheap subtitles produced in India and Malaysia is making a nonsense of English language films abroad.
Frustrated at seeing what are already low wages forced down still further, native subtitlers have begun compiling examples of the errors littering British and American movies released in foreign markets. And from their research, there certainly seems no shortage of cases where literal-minded or just plain odd translations have rendered Hollywood movies incomprehensible (or, if we're going to be honest about this, more incomprehensible).
In Taiwan, for example, audiences enjoying My Super Ex-Girlfriend (the Ivan Reitman comedy starring Uma Thurman) had a line describing a zero-tolerance policy on sexual harassment relayed to them as "We hold the highest standards for sexual harassment". Elsewhere, Chinese Anne Hathaway fans taking in The Princess Diaries 2 will have been given a strange insight into western culture, when a mention of David Attenborough was subtitled as Sherlock Holmes (something I find only becomes more puzzling the longer I think about it). Vietnam vets have become veterinarians from Vietnam; spaceships in sci-fi films have been warned of the hazards of looming fields of steroids.
All of which does seem to prove the translators' point that a proper job of subtitling needs a degree of cultural context and linguistic nuance, something which the studios' cost cutting seems ill-equipped to provide. Quite apart from issues of fair wages, there's also the fact that foreign audiences surely deserve to see movies the way they were intended to be seen. At the climax of a high-octane thriller, the difference between "Stop! He's got a gun!" and "Stop! He's got some gum" could, you might imagine, be of no small importance.
Perhaps we need to throw our weight firmly behind Britain's subtitlers, not out of patriotism, but simply as cinephiles. After all, would you want the pivotal line of Francis Ford Coppola's meditation on war, Apocalypse Now, to have been given to you as "I love the smell of napalm in the morning - smells like Viscounts"? Or seen Some Like It Hot end with Jack Lemmon being told by his amorous suitor: "You nobody! You are a prefect?" And, as for Silence of the Lambs, surely no audience deserves to have Hannibal Lecter terrify Clarice Starling with the revelation that: "A census taker once tried to test me. I ate some liver with him and then we had ice cream"? As Ronnie Barker would have no doubt agreed, it is, and always will be, all in the worms.
13 Νοε 2008
Just for fun:Sign Language
a link from Eleni http://www.telegraph.co.uk/travel/picturegalleries/3371844/Sign-language-week-23.html?image=4 a sign from a golf course in Canada!
More signs from all over the world in the same page from Telegraph!
More signs from all over the world in the same page from Telegraph!
11 Νοε 2008
Londoners are the UK's best regional punctuators. Can you spot the mistakes in our signs?
Tuesday, 11 November 2008
THE apostrophe is the punctuation mark which causes most problems, an independent poll has revealed - but Londoners can cope with it the best.Nearly 2,000 UK adults sat a test set by the SpinVox speech technology company - but nearly half were unable to use the apostrophe properly. Londoners came out on top as Britain's best regional punctuators, getting 78% of the answers right. The most common mistake was not knowing how to punctuate a possessive plural. The test revealed 46% of those who sat it thought that, in the context set, "people's choice" was wrong - whereas it is correct. The adults were also asked which mistake most annoyed good punctuators.
Replacement of "they're" with "their" was the most irritating, followed by the use of an apostrophe to denote a plural - as in the use of the incorrect "boy's" instead of correct "boys'." Joint third was using "its" instead of "it's" and "it's" instead of "its" - the confusion between a plural possessive and abbreviation of the phrase "it is." Top UK English language expert, Professor Christopher Mulvey, from the Museum of the English Language at Winchester University, said: "The problems people have with apostrophes arise from the hopeless state of English punctuation and spelling. The situation is so confusing that people panic and hypercorrect. "To get it right, you need to look up the rules every time you think an apostrophe might be needed - and do this for the next six months in order to 'internalise' the rules." Teachers came top of the class in the poll as the sector which punctuates the best, with more than 80% getting full marks in the punctuation test. Journalists and those working in public relations people came second - with workers in the transport and distribution coming bottom. Women not only scored higher marks in the test on average than men, they also claimed to care more about incorrect punctuation. People in the the 55 years plus age bracket came bottom of the age ranges - with 25-34 year olds averaging 78%.
THE apostrophe is the punctuation mark which causes most problems, an independent poll has revealed - but Londoners can cope with it the best.Nearly 2,000 UK adults sat a test set by the SpinVox speech technology company - but nearly half were unable to use the apostrophe properly. Londoners came out on top as Britain's best regional punctuators, getting 78% of the answers right. The most common mistake was not knowing how to punctuate a possessive plural. The test revealed 46% of those who sat it thought that, in the context set, "people's choice" was wrong - whereas it is correct. The adults were also asked which mistake most annoyed good punctuators.
Replacement of "they're" with "their" was the most irritating, followed by the use of an apostrophe to denote a plural - as in the use of the incorrect "boy's" instead of correct "boys'." Joint third was using "its" instead of "it's" and "it's" instead of "its" - the confusion between a plural possessive and abbreviation of the phrase "it is." Top UK English language expert, Professor Christopher Mulvey, from the Museum of the English Language at Winchester University, said: "The problems people have with apostrophes arise from the hopeless state of English punctuation and spelling. The situation is so confusing that people panic and hypercorrect. "To get it right, you need to look up the rules every time you think an apostrophe might be needed - and do this for the next six months in order to 'internalise' the rules." Teachers came top of the class in the poll as the sector which punctuates the best, with more than 80% getting full marks in the punctuation test. Journalists and those working in public relations people came second - with workers in the transport and distribution coming bottom. Women not only scored higher marks in the test on average than men, they also claimed to care more about incorrect punctuation. People in the the 55 years plus age bracket came bottom of the age ranges - with 25-34 year olds averaging 78%.
10 Νοε 2008
Translation tool may help police
Monday, 15 September 2008
A wristwatch-based translation device invented by a graduate from the University of Derby is being trialled by Lincolnshire Police.
Iraqi-born Amin Ismail originally designed the device to help British soldiers overcome language barriers in high-risk situations.
Police in Lincolnshire will now try the device to translate languages such as Polish and Latvian.
The idea was first shown at a degree show last year.
Mr Ismail is originally from Baghdad but fled Iraq in 2002.
The device contains questions translated in to 12 languages which can be selected by inputting a number.
The questions are phrased in a way that a demonstrative reply can be given such as a nod of the head.
Challenging project
Mr Ismail said: "We've been working very hard with Lincolnshire Police trying to make the translation device practical so they can use it on a daily basis.
"It's been a real challenge but I'm so happy it's come to reality - it's like a dream come true."
Insp Shaun West said the device will be of great help.
"We've been very active in this in terms of looking at it being rolled out and also using it as a pilot," he said.
"Lincoln is very much a cultural city and we recognise that language can be a barrier. We've always been keen to explore how we can use this sort of device.
"It's an ideal device, it's very, very good and it's very easy to use."
A wristwatch-based translation device invented by a graduate from the University of Derby is being trialled by Lincolnshire Police.
Iraqi-born Amin Ismail originally designed the device to help British soldiers overcome language barriers in high-risk situations.
Police in Lincolnshire will now try the device to translate languages such as Polish and Latvian.
The idea was first shown at a degree show last year.
Mr Ismail is originally from Baghdad but fled Iraq in 2002.
The device contains questions translated in to 12 languages which can be selected by inputting a number.
The questions are phrased in a way that a demonstrative reply can be given such as a nod of the head.
Challenging project
Mr Ismail said: "We've been working very hard with Lincolnshire Police trying to make the translation device practical so they can use it on a daily basis.
"It's been a real challenge but I'm so happy it's come to reality - it's like a dream come true."
Insp Shaun West said the device will be of great help.
"We've been very active in this in terms of looking at it being rolled out and also using it as a pilot," he said.
"Lincoln is very much a cultural city and we recognise that language can be a barrier. We've always been keen to explore how we can use this sort of device.
"It's an ideal device, it's very, very good and it's very easy to use."
9 Νοε 2008
Market lingo
from Time Out, issue 1994, p.37, "Stall Crawl" by Dan Jones
Market lingo
"Got a couple of ladies burning a hole in your sky rocket?" Learn the lingo:
1 pound= Maggie
2 pounds= Double nugget
5 pounds= Lady Godiva
10 pounds= Cock'n'hen
20 pounds= Score
25 pounds= Pony
50 pounds= Bullseye
100 pounds= Ton
500 pounds= Monkey
1.000 pounds= Grand
Market lingo
"Got a couple of ladies burning a hole in your sky rocket?" Learn the lingo:
1 pound= Maggie
2 pounds= Double nugget
5 pounds= Lady Godiva
10 pounds= Cock'n'hen
20 pounds= Score
25 pounds= Pony
50 pounds= Bullseye
100 pounds= Ton
500 pounds= Monkey
1.000 pounds= Grand
1 Νοε 2008
Welsh road sign: I'm out of the office
Ben Quinn, The Guardian, Saturday November 1 2008
(don't laugh, this can happen to all of us!)
A council put up a Welsh language road sign reading "I am out of the office at the moment" when it should have said "No entry for heavy goods vehicles".
Swansea council contacted its in-house translation service when designing the bilingual sign. The seeds of confusion were sown when officials received an automated email response in Welsh from an absent translator, saying: "I am not in the office at the moment. Please send any work to be translated."
Unaware of its real meaning, officials had it printed on the sign. The council took down the sign after Welsh speakers spotted the mistake.
(see the photo @http://www.guardian.co.uk/theguardian/2008/nov/01/5)
(don't laugh, this can happen to all of us!)
A council put up a Welsh language road sign reading "I am out of the office at the moment" when it should have said "No entry for heavy goods vehicles".
Swansea council contacted its in-house translation service when designing the bilingual sign. The seeds of confusion were sown when officials received an automated email response in Welsh from an absent translator, saying: "I am not in the office at the moment. Please send any work to be translated."
Unaware of its real meaning, officials had it printed on the sign. The council took down the sign after Welsh speakers spotted the mistake.
(see the photo @http://www.guardian.co.uk/theguardian/2008/nov/01/5)
He Counts Your Words (Even Those Pronouns)
By JESSICA WAPNER
Published: October 13, 2008 @ The New York Times
James W. Pennebaker’s interest in word counting began more than 20 years ago, when he did several studies suggesting that people who talked about traumatic experiences tended to be physically healthier than those who kept such experiences secret. He wondered how much could be learned by looking at every single word people used — even the tiny ones, the I’s and you’s, a’s and the’s.
That led Dr. Pennebaker, a professor of psychology at the University of Texas, down a winding path that has taken him from Beatles lyrics (John Lennon’s songs have more “negative emotion” words than Paul McCartney’s) all the way to terrorist communications. By counting the different kinds of words a person says, he is breaking new linguistic ground and leading a resurgent interest in text analysis.
Take Dr. Pennebaker’s recent study of Al Qaeda communications — videotapes, interviews, letters. At the request of the F.B.I., he tallied the number of words in various categories — pronouns, articles and adjectives, among others.
He found, for example, that Osama bin Laden’s use of first-person pronouns (I, me, my, mine) remained fairly constant over several years. By contrast, his second-in-command, Ayman al-Zawahri, used such words more and more often.
“This dramatic increase suggests greater insecurity, feelings of threat, and perhaps a shift in his relationship with bin Laden,” Dr. Pennebaker wrote in his report , which was published in The Content Analysis Reader (Sage Publications, July 2008).
Kimberly A. Neuendorf, a professor of communications at Cleveland State University who has extensively studied content analysis, agreed with that assessment. Mr. Zawahri, she said, “is clearly repositioning himself to provide a singular platform for his opinion” and “reaffirming his status as an important individual in the dynamic.”
Because it is hard for the human brain to count and compare all the I’s, a’s and the’s in a sample of speech or writing, Dr. Pennebaker had to invent a software program to do it. The program, Linguistic Inquiry and Word Count (LIWC, pronounced luke), contains a vast dictionary, with each word assigned to one or more categories.
There are social words (talk, they), biological words (cheek, hands, spit), “insight” words (think, know, consider) and dozens of other groupings. LIWC compares a text sample to its dictionary and, within seconds, provides a readout of how many words appear in each category.
To test-drive the program, Dr. Pennebaker, a pioneer in the field of therapeutic writing, asked a group of people recovering from serious illness or other trauma to engage in a series of writing exercises. The word tallies showed that those whose health was improving tended to decrease their use of first-person pronouns through the course of the study.
Health improvements were also seen among people whose use of causal words — because, cause, effect — increased. Simply ruminating about an experience without trying to understand the causes is less likely to lead to psychological growth, he explained; the subjects who used causal words “were changing the way they were thinking about things.”
Dr. Pennebaker, 58, has conducted numerous studies since then, all of them demonstrating that it’s not just what we say that matters but how we say it. Where traditional linguistics “is really more interested in context, how sentences are put together and what a meaningful phrase is,” he said, “our approach is simply counting words.”
In study after study, the articles and pronouns, which text analysts often call “junk words,” have proved crucial.
For example, Dr. Pennebaker has found that men tend to use more articles (a, the) and women tend to use more pronouns (he, she, they). The difference, he says, may suggest that men are more prone to concrete thinking and women are more likely to see things from other perspectives.
Jeffrey T. Hancock, an associate professor of communication at Cornell, uses word counting to study language and deception, particularly on the Internet.
Liars, he says, use more “negative emotion” words (hurt, ugly, nasty) and fewer first-person singulars. “These very simple dimensions have emerged again and again,” he said, “despite the fact that there were 40 years of research before this.”
Dr. Pennebaker says that because speech patterns are akin to a personal signature, his software might be used to identify authors of anonymous blogs and e-mail messages, and as supporting evidence in legal testimony. But he acknowledges that it cannot be definitive; too much depends on probability.
“In the language world, everything is probability,” Dr. Pennebaker said. “But in our legal system, we have real problems with understanding probability. Everyone has problems with probability.”
Still, the technique is drawing attention from a variety of sectors. Dr. Pennebaker has received a grant from the Army Research Institute to study the language of social dynamics, particularly how leaders use language. Joseph Psotka, a research psychologist at the institute, said that over time, this kind of study “could be very helpful for training and leadership development, but precisely how we don’t know yet.”
Dr. Pennebaker’s program has been translated into several languages, with an Arabic version in the works; Dr. Pennebaker notes that his Qaeda analysis was constrained by its reliance on English translations.
“Function words vary between one language and another and reveal a lot about another culture,” he said.
Dr. Psotka said counting and categorizing the words used by a foreign speaker could provide clues about “the subtle attitudes, not just the meaning of the words — to get a sense of whether or not negotiation or discussion is going smoothly.”
Dr. Pennebaker has also turned his word-counting machinery toward the presidential campaign (at wordwatchers.wordpress.com), and he likes to look at age-old questions like whether Shakespeare had a co-playwright, who wrote the Federalist Papers and even whether a couple will stay together.
“The more similar they are in terms of language,” Dr. Pennebaker said, “the more likely they are to be together several months later.”
Published: October 13, 2008 @ The New York Times
James W. Pennebaker’s interest in word counting began more than 20 years ago, when he did several studies suggesting that people who talked about traumatic experiences tended to be physically healthier than those who kept such experiences secret. He wondered how much could be learned by looking at every single word people used — even the tiny ones, the I’s and you’s, a’s and the’s.
That led Dr. Pennebaker, a professor of psychology at the University of Texas, down a winding path that has taken him from Beatles lyrics (John Lennon’s songs have more “negative emotion” words than Paul McCartney’s) all the way to terrorist communications. By counting the different kinds of words a person says, he is breaking new linguistic ground and leading a resurgent interest in text analysis.
Take Dr. Pennebaker’s recent study of Al Qaeda communications — videotapes, interviews, letters. At the request of the F.B.I., he tallied the number of words in various categories — pronouns, articles and adjectives, among others.
He found, for example, that Osama bin Laden’s use of first-person pronouns (I, me, my, mine) remained fairly constant over several years. By contrast, his second-in-command, Ayman al-Zawahri, used such words more and more often.
“This dramatic increase suggests greater insecurity, feelings of threat, and perhaps a shift in his relationship with bin Laden,” Dr. Pennebaker wrote in his report , which was published in The Content Analysis Reader (Sage Publications, July 2008).
Kimberly A. Neuendorf, a professor of communications at Cleveland State University who has extensively studied content analysis, agreed with that assessment. Mr. Zawahri, she said, “is clearly repositioning himself to provide a singular platform for his opinion” and “reaffirming his status as an important individual in the dynamic.”
Because it is hard for the human brain to count and compare all the I’s, a’s and the’s in a sample of speech or writing, Dr. Pennebaker had to invent a software program to do it. The program, Linguistic Inquiry and Word Count (LIWC, pronounced luke), contains a vast dictionary, with each word assigned to one or more categories.
There are social words (talk, they), biological words (cheek, hands, spit), “insight” words (think, know, consider) and dozens of other groupings. LIWC compares a text sample to its dictionary and, within seconds, provides a readout of how many words appear in each category.
To test-drive the program, Dr. Pennebaker, a pioneer in the field of therapeutic writing, asked a group of people recovering from serious illness or other trauma to engage in a series of writing exercises. The word tallies showed that those whose health was improving tended to decrease their use of first-person pronouns through the course of the study.
Health improvements were also seen among people whose use of causal words — because, cause, effect — increased. Simply ruminating about an experience without trying to understand the causes is less likely to lead to psychological growth, he explained; the subjects who used causal words “were changing the way they were thinking about things.”
Dr. Pennebaker, 58, has conducted numerous studies since then, all of them demonstrating that it’s not just what we say that matters but how we say it. Where traditional linguistics “is really more interested in context, how sentences are put together and what a meaningful phrase is,” he said, “our approach is simply counting words.”
In study after study, the articles and pronouns, which text analysts often call “junk words,” have proved crucial.
For example, Dr. Pennebaker has found that men tend to use more articles (a, the) and women tend to use more pronouns (he, she, they). The difference, he says, may suggest that men are more prone to concrete thinking and women are more likely to see things from other perspectives.
Jeffrey T. Hancock, an associate professor of communication at Cornell, uses word counting to study language and deception, particularly on the Internet.
Liars, he says, use more “negative emotion” words (hurt, ugly, nasty) and fewer first-person singulars. “These very simple dimensions have emerged again and again,” he said, “despite the fact that there were 40 years of research before this.”
Dr. Pennebaker says that because speech patterns are akin to a personal signature, his software might be used to identify authors of anonymous blogs and e-mail messages, and as supporting evidence in legal testimony. But he acknowledges that it cannot be definitive; too much depends on probability.
“In the language world, everything is probability,” Dr. Pennebaker said. “But in our legal system, we have real problems with understanding probability. Everyone has problems with probability.”
Still, the technique is drawing attention from a variety of sectors. Dr. Pennebaker has received a grant from the Army Research Institute to study the language of social dynamics, particularly how leaders use language. Joseph Psotka, a research psychologist at the institute, said that over time, this kind of study “could be very helpful for training and leadership development, but precisely how we don’t know yet.”
Dr. Pennebaker’s program has been translated into several languages, with an Arabic version in the works; Dr. Pennebaker notes that his Qaeda analysis was constrained by its reliance on English translations.
“Function words vary between one language and another and reveal a lot about another culture,” he said.
Dr. Psotka said counting and categorizing the words used by a foreign speaker could provide clues about “the subtle attitudes, not just the meaning of the words — to get a sense of whether or not negotiation or discussion is going smoothly.”
Dr. Pennebaker has also turned his word-counting machinery toward the presidential campaign (at wordwatchers.wordpress.com), and he likes to look at age-old questions like whether Shakespeare had a co-playwright, who wrote the Federalist Papers and even whether a couple will stay together.
“The more similar they are in terms of language,” Dr. Pennebaker said, “the more likely they are to be together several months later.”
4 Οκτ 2008
Just for fun: The Eur Commission announced that English will be the official language of the E.U. instead of German
"The European Commission has just announced an agreement whereby English will be the official language of the European Union, rather than German, which was the other possibility. As part of the negotiations, the British Government conceded that English spelling had some room for improvement and has accepted a 5-year phase-in plan that would become known as "Euro-English".
In the first year, "s" will replace the soft "c". Sertainly, this will make the sivil servants jump with joy. The hard "c" will be dropped in favour of "k". This should klear up konfusion, and keyboards kan have one less letter.There will be growing publik enthusiasm in the sekond years when the troublesome "ph" will be replaced with "f". This will make words like fotograf 20% shorter.
In the 3rd year, poublik akseptanse of the new spelling kan be expekted to reach the stage where more komplikated changes are possible. Governments will enkourage the removal of double letters which have always ben a deterent to akurate speling. Also, al wil agre that the horibl mes of the silent "e" in the languag is disgrasful and it should go away.
By the 4th yer, people wil be reseptiv to steps such as replasing "th" with "z" and "w" with "v".During ze fifz yer, ze uneserary "o" kan be dropd from vords kontaining "ou" and after ziz fifz yer, ve vil hav a riel sensibl riten styl.
Zer vil be no mor trubl or difikultis and evrivun vil find it ezi tu understand each oza. Ze drem of a united urop vil finali kum tru!Und efter ze fifz yer, ve vil al be speking German like zey vunted in ze forst plas."
In the first year, "s" will replace the soft "c". Sertainly, this will make the sivil servants jump with joy. The hard "c" will be dropped in favour of "k". This should klear up konfusion, and keyboards kan have one less letter.There will be growing publik enthusiasm in the sekond years when the troublesome "ph" will be replaced with "f". This will make words like fotograf 20% shorter.
In the 3rd year, poublik akseptanse of the new spelling kan be expekted to reach the stage where more komplikated changes are possible. Governments will enkourage the removal of double letters which have always ben a deterent to akurate speling. Also, al wil agre that the horibl mes of the silent "e" in the languag is disgrasful and it should go away.
By the 4th yer, people wil be reseptiv to steps such as replasing "th" with "z" and "w" with "v".During ze fifz yer, ze uneserary "o" kan be dropd from vords kontaining "ou" and after ziz fifz yer, ve vil hav a riel sensibl riten styl.
Zer vil be no mor trubl or difikultis and evrivun vil find it ezi tu understand each oza. Ze drem of a united urop vil finali kum tru!Und efter ze fifz yer, ve vil al be speking German like zey vunted in ze forst plas."
27 Σεπ 2008
(Ashamed to be Greek:) Ian Hibell, cyclist who pedalled world, killed by hit-and-run driver in Greece
by Simon de Bruxelles (www.timesonline.co.uk)
A cyclist who pedalled the world for more than 40 years, braving raging rivers, a lion and the hospitality of an Eskimo princess, has been killed by a hit-and-run driver in Greece.
Ian Hibell, 74, was a well-known figure in the world of long-distance cycle touring, setting several records and pedalling the equivalent of ten times around the Equator.
He died on the road between Athens and Salonika when he was hit by a car whose driver was apparently in a race with another motorist. Although the driver fled the scene, he was arrested two days later and charged with causing death by dangerous driving.
Mr Hibell, from Brixham in Devon, set out on his travels in 1963 after asking his employer for a two-year sabbatical. He returned ten years later, having become the first cyclist to ride from Cape Horn to Alaska, among other journeys. Into the Remote Places, the book he wrote about his adventures, inspired countless other cyclists to pack their saddlebags, and led to regular appearances on television on programmes such as Blue Peter and as a lecturer.
Mr Hibell rarely kept to the beaten track, managing to cross mangrove swamps, mountain ranges and even the Sahara desert on two wheels. He was shot at by bandits, had his tent eaten by tropical ants, was sniffed by a lion and chased by elephants.
He was also welcomed by a Dayak headman in Borneo and African chiefs in the days before every jungle trail had been trodden by backpackers and gap-year students. He estimated that he had used more than 800 cycle repair kits after covering at least 6,000 miles a year for 40 years, the distance from Earth to the Moon.
A family friend, Nicola Henderson, said yesterday that Mr Hibell had died on August 23. “He gained a taste for travelling during his RAF service in the 1950s. He has pushed, dragged or carried his bike from the fringes of Antarctica to the jungles of the Amazon, from the Arctic to the remoter islands of Indonesia,” she said.
Mr Hibell, a bachelor, died at the scene of the crash. Arrangements are under way for his body to be flown back to Britain for a family funeral in south Gloucestershire.
in 2005, he said: “Every so often a bird gets up and flies some place that it’s drawn to. I don’t suppose it could tell you why, but it does it anyway.”
Pedal power
— A cyclist can travel 1,037km (644 miles) on the energy equivalent of one litre of petrol
— Regular cycling can make you as fit as someone who is ten years younger
— A cyclist consumes 1/50th of the oxygen of a car making the same journey
— A twice daily half-hour commute will, over a year, consume the energy equivalent of 24lb of fat
— In 1949, 34 per cent of all mechanised journeys were made by bicycle. Fifty years later that figure had fallen to 2 per cent
— The rate of serious heart disease for civil servants who cycle 20 miles or more a week is 50 per cent lower than for their sedentary colleagues
Source: Somerset County Council
A cyclist who pedalled the world for more than 40 years, braving raging rivers, a lion and the hospitality of an Eskimo princess, has been killed by a hit-and-run driver in Greece.
Ian Hibell, 74, was a well-known figure in the world of long-distance cycle touring, setting several records and pedalling the equivalent of ten times around the Equator.
He died on the road between Athens and Salonika when he was hit by a car whose driver was apparently in a race with another motorist. Although the driver fled the scene, he was arrested two days later and charged with causing death by dangerous driving.
Mr Hibell, from Brixham in Devon, set out on his travels in 1963 after asking his employer for a two-year sabbatical. He returned ten years later, having become the first cyclist to ride from Cape Horn to Alaska, among other journeys. Into the Remote Places, the book he wrote about his adventures, inspired countless other cyclists to pack their saddlebags, and led to regular appearances on television on programmes such as Blue Peter and as a lecturer.
Mr Hibell rarely kept to the beaten track, managing to cross mangrove swamps, mountain ranges and even the Sahara desert on two wheels. He was shot at by bandits, had his tent eaten by tropical ants, was sniffed by a lion and chased by elephants.
He was also welcomed by a Dayak headman in Borneo and African chiefs in the days before every jungle trail had been trodden by backpackers and gap-year students. He estimated that he had used more than 800 cycle repair kits after covering at least 6,000 miles a year for 40 years, the distance from Earth to the Moon.
A family friend, Nicola Henderson, said yesterday that Mr Hibell had died on August 23. “He gained a taste for travelling during his RAF service in the 1950s. He has pushed, dragged or carried his bike from the fringes of Antarctica to the jungles of the Amazon, from the Arctic to the remoter islands of Indonesia,” she said.
Mr Hibell, a bachelor, died at the scene of the crash. Arrangements are under way for his body to be flown back to Britain for a family funeral in south Gloucestershire.
in 2005, he said: “Every so often a bird gets up and flies some place that it’s drawn to. I don’t suppose it could tell you why, but it does it anyway.”
Pedal power
— A cyclist can travel 1,037km (644 miles) on the energy equivalent of one litre of petrol
— Regular cycling can make you as fit as someone who is ten years younger
— A cyclist consumes 1/50th of the oxygen of a car making the same journey
— A twice daily half-hour commute will, over a year, consume the energy equivalent of 24lb of fat
— In 1949, 34 per cent of all mechanised journeys were made by bicycle. Fifty years later that figure had fallen to 2 per cent
— The rate of serious heart disease for civil servants who cycle 20 miles or more a week is 50 per cent lower than for their sedentary colleagues
Source: Somerset County Council
18 Σεπ 2008
The Oxford English Dictionary 'cuts it loose' and 'kicks back' by releasing a new edition with 6,000 slang terms
by Rachael Wheeler. Thursday, 18 September 2008
PICKING up a new slang word is like getting a new toy – until it is used to death and becomes a little annoying.
From today, people will be spoiled for choice as the Oxford English Dictionary produces a new edition with 6,000 slang terms.
Take your pick from the thousands of buzzwords listed, such as “cockamamie” (to be foolish or silly) and “zowie” (an expression of astonishment).
This is down to the launch of Stone the Crows: Oxford Dictionary of Modern Slang, a slightly lowbrow but entertaining version of the famous dictionary.
“Builder’s bum” (to describe the exposure of one’s bottom when bending over in ill-fitting trousers) has made the cut, as has “phwoar” (a linguistic outburst that exclaims an approval for another’s aesthetic qualities).
We suggest the production of a pocket edition for adults to prevent a language barrier when the terms are released upon teens.
Proud parents should be more wary when their child says she’s “reading the dictionary” – she might come out with “shagtastic”* at the dinner table.
* An adjective for someone that you may wish to conduct sexual relations with, first introduced by Austin Powers.
PICKING up a new slang word is like getting a new toy – until it is used to death and becomes a little annoying.
From today, people will be spoiled for choice as the Oxford English Dictionary produces a new edition with 6,000 slang terms.
Take your pick from the thousands of buzzwords listed, such as “cockamamie” (to be foolish or silly) and “zowie” (an expression of astonishment).
This is down to the launch of Stone the Crows: Oxford Dictionary of Modern Slang, a slightly lowbrow but entertaining version of the famous dictionary.
“Builder’s bum” (to describe the exposure of one’s bottom when bending over in ill-fitting trousers) has made the cut, as has “phwoar” (a linguistic outburst that exclaims an approval for another’s aesthetic qualities).
We suggest the production of a pocket edition for adults to prevent a language barrier when the terms are released upon teens.
Proud parents should be more wary when their child says she’s “reading the dictionary” – she might come out with “shagtastic”* at the dinner table.
* An adjective for someone that you may wish to conduct sexual relations with, first introduced by Austin Powers.
15 Σεπ 2008
Μεταφραστικές δυσκολίες στο The Gold Bug (Ο Χρυσός Σκαραβαίος) του Edgar Alan Poe
This is taken from the Translatum Journal http://www.translatum.gr/journal
by Ελένη Αντωνοπούλου
(The author is one of the professors at the University of Athens, English Language and Literature department. Her modules are always very amusing and challenging, ranging from Phonetics and Phonology to Translating Humour. The latter was probably the best module I've even taken in my life...we compared the originals and the translations of "Lady Windermere's Fan" by Oscar Wilde and other plays, up to the subtitling of Monty Python movies...and Naked Gun!)
PART A
A. Word level
William Legrand
New Orleans
Sullivan's Island
Charleston
South Carolina
Jupiter
Massa Will
Moultrie
Swammerdamm
Newfoundland
Solus
Scarabei
mile
feet
B. Above word level
Burdening the air
White as a goose
Vulgar notions
Scarabaeus caput hominis
Birds burn
Quotation
C. Grammatical equivalence
Punctuation (words in capitals, hyphenated words, incomplete words, and wide use of dashes)Tenses (rendering of Past Simple)
D. Cultural equivalence
Huguenot family
Sociolect - idiolect
PART B
1. Example
William Legrand
Sullivan
Charleston
Moultrie
Swammerdamm
South Carolina
New Orleans
Analysis Το πρόβλημα έγκειται στη μεταγραφή των ονομάτων καθώς δεν είμαστε σίγουροι για το σωστό τρόπο της γραφής και της εκφοράς τους. Έχουμε να επιλέξουμε ανάμεσα σε δύο τρόπους επίλυσης: την αρχή της αντιστρεψιμότητας μέσω της ορθογραφίας και την αρχή της απλογράφησης.
Rendering Ακολουθούμε την κατά το δυνατό πλησιέστερη ηχητική τους απόδοση και καταφεύγουμε στη μέθοδο της απλογράφησης όσον αφορά την ορθογραφία τους. Έτσι, έχουμε αντιστοίχως:
Γουίλιαμ Λεγκράν
Σάλιβαν
Τσάρλεστον
Μάουλτρι
Σβάμερνταμ
Για τα τοπωνύμια, όμως, South Carolina και New Orleans ακολουθούμε την τάση της εκσυγχρονιστικής περιόδου, σύμφωνα με τον Θ. Καρζή, κατά την οποία τα ξένα τοπωνύμια προσαρμόζονται στην ελληνική γλώσσα και παγιώνεται η χρήση τους. Συνεπώς, μεταφράζουμε ως εξής:
Νότια Καρολίνα και Νέα Ορλεάνη.
2. Example
"...three miles long."
"...a quarter of a mile."
"...fifteen or twenty feet..."
Analysis Οι αγγλοσαξονικές μονάδες μέτρησης μήκους στο πρωτότυπο κείμενο αποτελούν πρόβλημα καθώς ανήκουν σε σύστημα διαφορετικό από το δικό μας.
Rendering Επιλέγουμε τη λύση της μετατροπής των μονάδων μέτρησης στο σύστημα SI. Οπότε μεταφράζουμε ως εξής:
"...μήκος περίπου πέντε χιλιόμετρα".
"...τα τετρακόσια μέτρα ".
"...τέσσερα με έξι μέτρα".
3. Example"...as white as a goose..."
Analysis Η συγκεκριμένη παρομοίωση χρησιμοποιείται για να δείξει την άσχημη κατάσταση στην οποία βρίσκεται ο Λεγκράντ. Η κατά λέξη μετάφραση της παρομοίωσης δε θα είχε αποτέλεσμα στα ελληνικά γιατί εμείς δε χρησιμοποιούμε την αντίστοιχη παρομοίωση. Εντοπίζεται διαφορά σε πολιτιστικό επίπεδο.
Rendering H αντίστοιχη παρομοίωση που χρησιμοποιούμε στα ελληνικά για να δείξουμε την άσχημη εικόνα κάποιου, την αδιαθεσία του, είναι: "άσπρος σαν το πανί".
4. Example "Swamerdamm"
Analysis Η απλή αναφορά του κύριου αυτού ονόματος προκαλεί σύγχυση ως προς την ιδιότητά του και τη σχέση του με το κείμενο. Καθώς δεν πρόκειται για εξειδικευμένο κείμενο, οι πιθανότητες να γνωρίζει ο αναγνώστης την ιδιότητά του είναι ελάχιστες.
Rendering Αφού πρόκειται για λογοτεχνικό κείμενο και η ιδιότητα του ονόματος παίζει ρόλο στην κατανόηση της συγκεκριμένης πρότασης, επιλέγουμε να το ενισχύσουμε και να μεταφράσουμε ως: "...ο εντομολόγος Σβάμερνταμ".
5. Example "Huguenot family"
Analysis Πρόκειται για αναφορά πολιτιστικού - θρησκευτικού στοιχείου και σημαίνει "οικογένεια Ουγενότων".
Rendering Επιλέγουμε την ερμηνεία της λέξης "Ουγενότοι", δηλαδή "Γάλλοι προτεστάντες", για να διευκολύνουμε τον αναγνώστη να σχηματίσει ολοκληρωμένη εικόνα για την καταγωγή και τις θρησκευτικές πεποιθήσεις του Λεγκράν.
6. Example "William Legrand", "Jupiter"
Analysis Σύμφωνα με κριτικές για τον Edgar Allan Poe η επιλογή των δύο αυτών ονομάτων δεν είναι καθόλου τυχαία. Συγκεκριμένα, το "William Legrand" προκύπτει από την αυτούσια μεταφορά του ονόματος του αδερφού του Πόε (William Henry Leonard Poe) και το επίθετό του από το συνδυασμό των ονομάτων Edgar και Leonard. Όσον αφορά τον Jupiter, το όνομα συνδέεται με τον πλανήτη και το θεό Δία. Από την αστρονομία αντλεί την έννοια του μεγέθους-μεγαλείου και από τη μυθολογία την έννοια της προσφοράς. Άρα η επιλογή αυτού του ονόματος είναι συμβολική.
Rendering Για το πρώτο όνομα επιλέγουμε απλά να το μεταγράψουμε καθώς είναι αδύνατο να δείξουμε την προέλευσή του. Αντίθετα, το όνομα Jupiter επιλέγουμε να το μεταφράσουμε ως "Δίας" για να μεταφερθεί σωστά ο συμβολισμός του Πόε.
7. Example
a)" I verily believe that my ill looks alone saved me a flogging."
b)"...and flatter myself that I am not quite a blockhead" (Legrand)
c)"...but to what fortunate circumstance am I attribute the honor of a visit from you today?"(the narrator)
d)"Massa Will sat noffin at all aint de matter wid him--" (Jupiter)
Analysis
Η ιδιόλεκτος - κοινωνιόλεκτος του κάθε ήρωα αποτελεί μεταφραστική δυσκολία καθώς πρέπει τα λόγια του να αντικατοπτρίζουν το κοινωνικό και μορφωτικό του επίπεδο. Στα δύο πρώτα παραδείγματα εντοπίζεται ο συνδυασμός δύο διαφορετικών επιπέδων λόγου (high and low register).Το τρίτο παράδειγμα είναι ενδεικτικό του τρόπου ομιλίας του αφηγητή καθώς σε όλη την έκταση του κειμένου χρησιμοποιεί αρχαϊκές και λόγιες λέξεις και εκφράσεις υψηλού μορφωτικού επιπέδου. Το τέταρτο παράδειγμα είναι ενδεικτικό του λόγου του υπηρέτη ο οποίος είναι ομοιόμορφος και χαμηλού επιπέδου σε όλη την έκταση του κειμένου.
Rendering
Συνεπώς, τα δύο πρώτα παραδείγματα μεταφράζονται ως εξής:"Εντόνως πιστεύω ότι η άσχημη όψη μου με γλίτωσε από το ξυλοφόρτωμα"."...δεν είμαι τόσο σκράπας".Αντίστοιχα το τρίτο παράδειγμα γίνεταi:"...αλλά σε ποια ευτυχή συγκυρία οφείλω την τιμή της επισκέψεώς σου";Και για το τελευταίο έχουμε:"... 'φέντη Γουίλ ντε λέει τίποτα τι έχει..."
8. Example"birds burn"
Analysis
Πρόκειται για παρήχηση του αρχικού συμφώνου "b"
Rendering
Διατηρούμε την παρήχηση επιλέγοντας τις λέξεις: "κότες", "καούν"
(you can find the rest of this study @ http://www.translatum.gr/journal/3/poe-greek-translation.htm)
Ελληνική Βιβλιογραφία
Καρζής , Θ. (1986) Τα σωστά ελληνικά, Αθήνα: Εκδόσεις Φιλλιπότη.Μπαμπινιώτης, Γ. (1998) Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, Αθήνα: Κέντρο Λεξικογραφίας.
Ξένη Βιβλιογραφία
Baker, Mona (1992) In Other Words, London: Routledge. Bassnett-McGuire, Susan (1980) Translation Studies, London and New York: Methuen.
International Dictionary of English (1995), Cambridge University Press. Newmark, Peter (1981) Approaches to Translation, Oxford: Pergamon Press. —— (1988)
A Textbook of Translation, London: Prentice Hall.
The Oxford English Reference Dictionary (1996), Oxford University Press.
The Complete Tales and Poems of Edgar Allan Poe (Penguin Classics)Συνδέσεις
Βιβλιογραφία Μετάφρασης από το Translatum
Μεταφρασμένη ποίηση από το Translatum Έργα του Poe σε ηλεκτρονικά κείμενα Το ηλεκτρονικό κείμενο του The Gold Bug (Ο Χρυσός Σκαραβαίος)
© Copyright 2003 Translatum Journal and the AuthorURL: http://www.translatum.gr/journal
by Ελένη Αντωνοπούλου
(The author is one of the professors at the University of Athens, English Language and Literature department. Her modules are always very amusing and challenging, ranging from Phonetics and Phonology to Translating Humour. The latter was probably the best module I've even taken in my life...we compared the originals and the translations of "Lady Windermere's Fan" by Oscar Wilde and other plays, up to the subtitling of Monty Python movies...and Naked Gun!)
PART A
A. Word level
William Legrand
New Orleans
Sullivan's Island
Charleston
South Carolina
Jupiter
Massa Will
Moultrie
Swammerdamm
Newfoundland
Solus
Scarabei
mile
feet
B. Above word level
Burdening the air
White as a goose
Vulgar notions
Scarabaeus caput hominis
Birds burn
Quotation
C. Grammatical equivalence
Punctuation (words in capitals, hyphenated words, incomplete words, and wide use of dashes)Tenses (rendering of Past Simple)
D. Cultural equivalence
Huguenot family
Sociolect - idiolect
PART B
1. Example
William Legrand
Sullivan
Charleston
Moultrie
Swammerdamm
South Carolina
New Orleans
Analysis Το πρόβλημα έγκειται στη μεταγραφή των ονομάτων καθώς δεν είμαστε σίγουροι για το σωστό τρόπο της γραφής και της εκφοράς τους. Έχουμε να επιλέξουμε ανάμεσα σε δύο τρόπους επίλυσης: την αρχή της αντιστρεψιμότητας μέσω της ορθογραφίας και την αρχή της απλογράφησης.
Rendering Ακολουθούμε την κατά το δυνατό πλησιέστερη ηχητική τους απόδοση και καταφεύγουμε στη μέθοδο της απλογράφησης όσον αφορά την ορθογραφία τους. Έτσι, έχουμε αντιστοίχως:
Γουίλιαμ Λεγκράν
Σάλιβαν
Τσάρλεστον
Μάουλτρι
Σβάμερνταμ
Για τα τοπωνύμια, όμως, South Carolina και New Orleans ακολουθούμε την τάση της εκσυγχρονιστικής περιόδου, σύμφωνα με τον Θ. Καρζή, κατά την οποία τα ξένα τοπωνύμια προσαρμόζονται στην ελληνική γλώσσα και παγιώνεται η χρήση τους. Συνεπώς, μεταφράζουμε ως εξής:
Νότια Καρολίνα και Νέα Ορλεάνη.
2. Example
"...three miles long."
"...a quarter of a mile."
"...fifteen or twenty feet..."
Analysis Οι αγγλοσαξονικές μονάδες μέτρησης μήκους στο πρωτότυπο κείμενο αποτελούν πρόβλημα καθώς ανήκουν σε σύστημα διαφορετικό από το δικό μας.
Rendering Επιλέγουμε τη λύση της μετατροπής των μονάδων μέτρησης στο σύστημα SI. Οπότε μεταφράζουμε ως εξής:
"...μήκος περίπου πέντε χιλιόμετρα".
"...τα τετρακόσια μέτρα ".
"...τέσσερα με έξι μέτρα".
3. Example"...as white as a goose..."
Analysis Η συγκεκριμένη παρομοίωση χρησιμοποιείται για να δείξει την άσχημη κατάσταση στην οποία βρίσκεται ο Λεγκράντ. Η κατά λέξη μετάφραση της παρομοίωσης δε θα είχε αποτέλεσμα στα ελληνικά γιατί εμείς δε χρησιμοποιούμε την αντίστοιχη παρομοίωση. Εντοπίζεται διαφορά σε πολιτιστικό επίπεδο.
Rendering H αντίστοιχη παρομοίωση που χρησιμοποιούμε στα ελληνικά για να δείξουμε την άσχημη εικόνα κάποιου, την αδιαθεσία του, είναι: "άσπρος σαν το πανί".
4. Example "Swamerdamm"
Analysis Η απλή αναφορά του κύριου αυτού ονόματος προκαλεί σύγχυση ως προς την ιδιότητά του και τη σχέση του με το κείμενο. Καθώς δεν πρόκειται για εξειδικευμένο κείμενο, οι πιθανότητες να γνωρίζει ο αναγνώστης την ιδιότητά του είναι ελάχιστες.
Rendering Αφού πρόκειται για λογοτεχνικό κείμενο και η ιδιότητα του ονόματος παίζει ρόλο στην κατανόηση της συγκεκριμένης πρότασης, επιλέγουμε να το ενισχύσουμε και να μεταφράσουμε ως: "...ο εντομολόγος Σβάμερνταμ".
5. Example "Huguenot family"
Analysis Πρόκειται για αναφορά πολιτιστικού - θρησκευτικού στοιχείου και σημαίνει "οικογένεια Ουγενότων".
Rendering Επιλέγουμε την ερμηνεία της λέξης "Ουγενότοι", δηλαδή "Γάλλοι προτεστάντες", για να διευκολύνουμε τον αναγνώστη να σχηματίσει ολοκληρωμένη εικόνα για την καταγωγή και τις θρησκευτικές πεποιθήσεις του Λεγκράν.
6. Example "William Legrand", "Jupiter"
Analysis Σύμφωνα με κριτικές για τον Edgar Allan Poe η επιλογή των δύο αυτών ονομάτων δεν είναι καθόλου τυχαία. Συγκεκριμένα, το "William Legrand" προκύπτει από την αυτούσια μεταφορά του ονόματος του αδερφού του Πόε (William Henry Leonard Poe) και το επίθετό του από το συνδυασμό των ονομάτων Edgar και Leonard. Όσον αφορά τον Jupiter, το όνομα συνδέεται με τον πλανήτη και το θεό Δία. Από την αστρονομία αντλεί την έννοια του μεγέθους-μεγαλείου και από τη μυθολογία την έννοια της προσφοράς. Άρα η επιλογή αυτού του ονόματος είναι συμβολική.
Rendering Για το πρώτο όνομα επιλέγουμε απλά να το μεταγράψουμε καθώς είναι αδύνατο να δείξουμε την προέλευσή του. Αντίθετα, το όνομα Jupiter επιλέγουμε να το μεταφράσουμε ως "Δίας" για να μεταφερθεί σωστά ο συμβολισμός του Πόε.
7. Example
a)" I verily believe that my ill looks alone saved me a flogging."
b)"...and flatter myself that I am not quite a blockhead" (Legrand)
c)"...but to what fortunate circumstance am I attribute the honor of a visit from you today?"(the narrator)
d)"Massa Will sat noffin at all aint de matter wid him--" (Jupiter)
Analysis
Η ιδιόλεκτος - κοινωνιόλεκτος του κάθε ήρωα αποτελεί μεταφραστική δυσκολία καθώς πρέπει τα λόγια του να αντικατοπτρίζουν το κοινωνικό και μορφωτικό του επίπεδο. Στα δύο πρώτα παραδείγματα εντοπίζεται ο συνδυασμός δύο διαφορετικών επιπέδων λόγου (high and low register).Το τρίτο παράδειγμα είναι ενδεικτικό του τρόπου ομιλίας του αφηγητή καθώς σε όλη την έκταση του κειμένου χρησιμοποιεί αρχαϊκές και λόγιες λέξεις και εκφράσεις υψηλού μορφωτικού επιπέδου. Το τέταρτο παράδειγμα είναι ενδεικτικό του λόγου του υπηρέτη ο οποίος είναι ομοιόμορφος και χαμηλού επιπέδου σε όλη την έκταση του κειμένου.
Rendering
Συνεπώς, τα δύο πρώτα παραδείγματα μεταφράζονται ως εξής:"Εντόνως πιστεύω ότι η άσχημη όψη μου με γλίτωσε από το ξυλοφόρτωμα"."...δεν είμαι τόσο σκράπας".Αντίστοιχα το τρίτο παράδειγμα γίνεταi:"...αλλά σε ποια ευτυχή συγκυρία οφείλω την τιμή της επισκέψεώς σου";Και για το τελευταίο έχουμε:"... 'φέντη Γουίλ ντε λέει τίποτα τι έχει..."
8. Example"birds burn"
Analysis
Πρόκειται για παρήχηση του αρχικού συμφώνου "b"
Rendering
Διατηρούμε την παρήχηση επιλέγοντας τις λέξεις: "κότες", "καούν"
(you can find the rest of this study @ http://www.translatum.gr/journal/3/poe-greek-translation.htm)
Ελληνική Βιβλιογραφία
Καρζής , Θ. (1986) Τα σωστά ελληνικά, Αθήνα: Εκδόσεις Φιλλιπότη.Μπαμπινιώτης, Γ. (1998) Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, Αθήνα: Κέντρο Λεξικογραφίας.
Ξένη Βιβλιογραφία
Baker, Mona (1992) In Other Words, London: Routledge. Bassnett-McGuire, Susan (1980) Translation Studies, London and New York: Methuen.
International Dictionary of English (1995), Cambridge University Press. Newmark, Peter (1981) Approaches to Translation, Oxford: Pergamon Press. —— (1988)
A Textbook of Translation, London: Prentice Hall.
The Oxford English Reference Dictionary (1996), Oxford University Press.
The Complete Tales and Poems of Edgar Allan Poe (Penguin Classics)Συνδέσεις
Βιβλιογραφία Μετάφρασης από το Translatum
Μεταφρασμένη ποίηση από το Translatum Έργα του Poe σε ηλεκτρονικά κείμενα Το ηλεκτρονικό κείμενο του The Gold Bug (Ο Χρυσός Σκαραβαίος)
© Copyright 2003 Translatum Journal and the AuthorURL: http://www.translatum.gr/journal
14 Σεπ 2008
Italians vote for ugliest English words
For years it was the French who worked themselves into a lather over their native tongue being infected by English.
By Nick Squires (Telegraph)
Now it is their southern neighbours across the Alps who are wringing their hands at the growing incursion of Anglo-Saxon words and phrases into every day use.
From 'il weekend' to 'lo stress' and 'le leadership', Italians increasingly sprinkle their conversations with English terms, some of them comically mangled and bizarre sounding to a native English speaker.
'Baby parking', for example, is a strange conflation which means child care centre or nursery.
A 'baby gang', on the other hand, is a more sinister construct. It means a group of young criminals or hoodlums.
As with the French and their use of Franglais, Italians sometimes throw in English words to appear worldly and cosmopolitan, and at other times to describe things slightly alien to the Italian mindset, from 'il fitness' to 'il full immersion training'.
But now a cultural guardian of the Italian language is saying 'basta!' – enough.
The Dante Alighieri Society, a less strident equivalent of France's Academie Francaise which promotes Italian culture and language around the world, has called on Italians to reject Anglo-Saxon linguistic imports, 'Anglitaliano', and return to the true lingua italiana.
Over the last four months the society, named after the Florentine poet Dante, author of The Divine Comedy and regarded as the father of the Italian language, asked visitors to its website to nominate their least favourite Anglicisms.
The results judge the ugliest imports to be 'weekend', 'welfare' and 'OK', followed by 'briefing', 'mission', 'know how', 'shampoo' and 'cool'.
The worlds of business and politics contribute many of the alien words, from 'question time' to 'premier' and 'bipartisan'.
Other English words regularly used by Italians which escaped the ire of the society's correspondents include 'sexy', 'webmaster' and 'water', short for water closet or lavatory.
"Italians unite against il weekend", the society declared on its website. "In short, it is clear that Italians are calling for more respect and more protection for correct language."
Many Italians are unlikely to be swayed by such exhortations.
"I don't think it matters if we use English words," said Alessandra, 25, a secretary in a Rome travel agency. "It's part of globalisation. Often it's faster – like using 'il weekend' instead of 'fine settimana'."
But her boss, Maria, disagreed. "People think it's chic to use English words but I don't like it at all. I want to speak either Italian or English, not an Esperanto mix of the two. It's important to keep language clean."
Rome , 09 Sep 2008
By Nick Squires (Telegraph)
Now it is their southern neighbours across the Alps who are wringing their hands at the growing incursion of Anglo-Saxon words and phrases into every day use.
From 'il weekend' to 'lo stress' and 'le leadership', Italians increasingly sprinkle their conversations with English terms, some of them comically mangled and bizarre sounding to a native English speaker.
'Baby parking', for example, is a strange conflation which means child care centre or nursery.
A 'baby gang', on the other hand, is a more sinister construct. It means a group of young criminals or hoodlums.
As with the French and their use of Franglais, Italians sometimes throw in English words to appear worldly and cosmopolitan, and at other times to describe things slightly alien to the Italian mindset, from 'il fitness' to 'il full immersion training'.
But now a cultural guardian of the Italian language is saying 'basta!' – enough.
The Dante Alighieri Society, a less strident equivalent of France's Academie Francaise which promotes Italian culture and language around the world, has called on Italians to reject Anglo-Saxon linguistic imports, 'Anglitaliano', and return to the true lingua italiana.
Over the last four months the society, named after the Florentine poet Dante, author of The Divine Comedy and regarded as the father of the Italian language, asked visitors to its website to nominate their least favourite Anglicisms.
The results judge the ugliest imports to be 'weekend', 'welfare' and 'OK', followed by 'briefing', 'mission', 'know how', 'shampoo' and 'cool'.
The worlds of business and politics contribute many of the alien words, from 'question time' to 'premier' and 'bipartisan'.
Other English words regularly used by Italians which escaped the ire of the society's correspondents include 'sexy', 'webmaster' and 'water', short for water closet or lavatory.
"Italians unite against il weekend", the society declared on its website. "In short, it is clear that Italians are calling for more respect and more protection for correct language."
Many Italians are unlikely to be swayed by such exhortations.
"I don't think it matters if we use English words," said Alessandra, 25, a secretary in a Rome travel agency. "It's part of globalisation. Often it's faster – like using 'il weekend' instead of 'fine settimana'."
But her boss, Maria, disagreed. "People think it's chic to use English words but I don't like it at all. I want to speak either Italian or English, not an Esperanto mix of the two. It's important to keep language clean."
Rome , 09 Sep 2008
12 Σεπ 2008
Ένας από τους καλύτερους και πιο έμπειρους μεταφραστές της αγγλόφωνης λογοτεχνίας στην Ελλάδα...
ΑΡΗΣ ΜΠΕΡΛΗΣ
Είναι πολύ σκληρή εποχή
Μετέφρασε τη Βιρτζίνια Γουλφ, την Έμιλι Μπροντέ, τον Γκίνσμπεργκ, τον Κόνραντ, τον Τζόις και τον Μπέκετ στα ελληνικά με απαράμιλλο τρόπο. Ένας από τους καλύτερους και πιο έμπειρους μεταφραστές της αγγλόφωνης λογοτεχνίας στην Ελλάδα, ο Άρης Μπερλής μιλά στη LifO για την τέχνη της μετάφρασης που είναι και μαστορική μαζί.
ΑΠΟ ΤΗ ΓΙΟΥΛΗ ΚΟΥΓΙΑ
Μετάφραση δεν είναι μόνο να κατακτήσεις την τεχνική. H μετάφραση είναι ταυτόχρονα τέχνη, μαστορική - θέλει δουλειά, πολλή δουλειά. Δεν ζωγραφίζεις έναν πίνακα με δυο πινελιές. Aκόμα και μια καλή καρέκλα δεν την φτιάχνεις στο άψε σβήσε. Πόσω μάλλον αν κάνεις λογοτεχνική μετάφραση. Θα έπρεπε λοιπόν να υπάρχουν πολύ αυστηρότεροι όροι εισαγωγής σπουδαστών καθώς και διδασκαλίας. Ας πάρουμε, για παράδειγμα, κάποιους φοιτητές φιλοσοφίας -πρόσεξε, όμως, με βαθύ, έντονο ενδιαφέρον για τη φιλοσοφία- που ταυτόχρονα επιθυμούν να μεταφράσουν φιλοσοφικά κείμενα. Με τέτοιους σπουδαστές και με εξειδικευμένους διδάσκοντες, θα μπορούσαμε να έχουμε πραγματικά πολύ θετικά αποτελέσματα. Αυτό μπορεί να εφαρμοστεί στη λογοτεχνία καθώς και σε άλλους κλάδους.
Στο ΕΚΕΜΕΛ δίδαξα τέσσερα χρόνια, αρκετά για να φτάσω σε αυτά τα συμπεράσματα. Διετέλεσα και για ένα σχεδόν χρόνο διευθυντής. Ήθελα να κάνω αλλαγές, αλλά οι αντικειμενικοί παράγοντες δεν βοηθούσαν. Δεν είχα ανταπόκριση ούτε απ' τους συναδέλφους. Έβλεπα ότι το υπάρχον καθεστώς μέσα σε τέσσερα χρόνια είχε αρχίσει να φθίνει.
Γεννήθηκα στην Πάτρα, το 1944, είμαι 63 ετών. Ήρθα στην Αθήνα, όπου σπούδασα ιατρική - δεν τέλειωσα. Εκείνη την εποχή, ήταν η εποχή του '60, δεν σκεφτόμασταν όπως τώρα, σκεφτόμασταν εντελώς διαφορετικά γιατί οι συνθήκες ήταν άλλες. Ήμασταν πιο ρομαντικοί ή πιο ασφαλείς, δεν αισθανόμασταν αυτή την ανασφάλεια που δικαιολογημένα τα παιδιά αισθάνονται σήμερα. Δεν υπήρχε ανεργία, δεν υπήρχε κορεσμός στα επαγγέλματα, ήμασταν χίπηδες. Δεν είχαμε κινητά, αυτοκίνητα, πώς να στο πω, δεν μας ένοιαζε. Δεν ήσουν τότε παρίας ή φτωχός αν δεν τα είχες αυτά. Ενώ τώρα η κόρη μου δεν μπορεί να μην τα έχει, δεν γίνεται, θα μπει στο περιθώριο. Ήταν άλλες εποχές, όταν εγώ ήμουν έφηβος, μιλάμε για τη δεκαετία των Beatles, του Γκίνσμπεργκ.
Δεν είχα σαφή προσανατολισμό στη λογοτεχνία - παρ' όλο που μετέφραζα ήδη από 13 ετών, γιατί μου άρεσε πολύ, δεν σκεφτόμουν από νωρίς να σπουδάσω λογοτεχνία. Όταν πήγα στην Αγγλία, είχε ωριμάσει η πρόθεσή μου να κάνω λογοτεχνία, μα ούτε εκεί σπούδασα, διότι δεν μου άρεσε το πανεπιστήμιο ως θεσμός. Ήμασταν dropouts τότε, πολλοί. Τώρα δεν υπάρχουν dropouts. Για μας το dropping out of the university ήταν πολιτική πράξη. Δεν μας ικανοποιούσε η θεσμοθετημένη εκπαίδευση. Διαβάζαμε άλλα πράγματα, τα οποία πιστεύαμε ότι είναι πιο απελευθερωτικά, πιο ενδιαφέροντα. Είχαμε πολιτικές απόψεις, ήμασταν αριστεροί.
Δεν έχω τυπικούς τίτλους. Κι αισθάνομαι υπερήφανος γι' αυτό, ότι χωρίς τυπικούς τίτλους είμαι αυτό που είμαι. Φυσικά, δεν θεωρώ τον εαυτό μου παράδειγμα προς μίμηση για τα σύγχρονα παιδιά, διότι έχουν αλλάξει εντελώς οι συνθήκες. Δεν είναι πια η εποχή που ένας αυτοδίδακτος μπορεί να σταθεί και να ευδοκιμήσει. Ενώ εκείνες οι εποχές ευνοούσαν τους αυτοδίδακτους. Τότε ήταν πολύ πιο χαλαρά, πολύ πιο ελεύθερα, η προσωπική ικανότητα μπορούσε να καλλιεργηθεί και να εκτιμηθεί ιδιαίτερα - κι απ' αυτό δεν έχω παράπονο. Αλλά αυτό δεν θα το συνιστούσα πια, ούτε στην κόρη μου ούτε στα νέα παιδιά, τα οποία δεν φταίνε βέβαια, αλλά αλλάξανε όλα τα πράγματα, τα πάντα. Ζούμε σ' εντελώς άλλη εποχή.
Είναι πολύ σκληρή εποχή. Ειδικά για τα παιδιά. Αν σκεφτείς μόνο το τι τραβάνε για να περάσουν στο πανεπιστήμιο. Χάνουν τα εφηβικά τους χρόνια, ιδρώνοντας μες στα φροντιστήρια για να περάσουν σε πανεπιστήμια τα οποία δεν παρέχουν σωστά εφόδια. Ειδικά στις ανθρωπιστικές σπουδές. Και γνωρίζουν πια τα ίδια τα παιδιά ότι τα πτυχία που θα πάρουν θα είναι υποβαθμισμένα σε σχέση με πτυχία του εξωτερικού. Εξού και όλη αυτή η ανησυχία κι όλη αυτή η ανασφάλεια και τα συλλαλητήρια και οι διαμαρτυρίες, όλα προέρχονται -και είναι απολύτως δικαιολογημένα- απ' την ανασφάλεια που έχουν.
Είμαι πολύ απαισιόδοξος για την κατάσταση των πραγμάτων. Αλλά αυτό σιγά σιγά δεν θα είναι πια δική μου ευθύνη, εγώ θ' αποχωρήσω. Όχι, δεν βιάζομαι. Όχι, καθόλου. Είμαι ακόμα ενεργός. Αλλά θα πρέπει οι νέοι να αναλάβουν σιγά σιγά τις ευθύνες τους, δηλαδή τις πολιτικές, εν προκειμένω, ευθύνες. Όχι κομματικές, εννοώ βαθύτατα πολιτικές. Ν' αλλάξουν κάποια πράγματα. Κάποια πράγματα πρέπει ν' αλλάξουν. Το ξέρουμε όλοι ότι πρέπει ν' αλλάξουν. Μόνο που τα παιδιά, επειδή ακριβώς δεν έχουν καθόλου προσωπικό χρόνο να σκεφτούν, ν' αναζητήσουν, έχουν πέσει σ' αυτή την πολιτική αδράνεια.
Επέστρεψα στην Αθήνα με την πτώση της χούντας. Ξεκίνησα με τη μετάφραση των ποιημάτων του Άλλεν Γκίνσμπεργκ, με τον οποίo είχα και αλληλογραφία τότε. Τον συνάντησα αργότερα, όταν ήρθε εδώ, πριν από δέκα χρόνια περίπου. Αυτός με αναζήτησε -διότι δεν είχαμε ποτέ συναντηθεί- και τον γνώρισα γέρο πια και πολύ ευπαθή. Μετά από δυο χρόνια πέθανε, ήταν ήδη άρρωστος. Ήταν μεγάλη επιτυχία αυτό το βιβλίο τότε, πολύ μεγάλη, τεράστια επιτυχία. Έγινε best seller, μέσα σε 2 μήνες εξαντλήθηκαν 3.000 αντίτυπα. Ήταν διψασμένοι οι νέοι - ακριβώς μετά τη χούντα. Eίχαν ακουστά για την ποίηση των beat και για τον Γκίνσμπεργκ κι ήταν πραγματικά διψασμένοι γι' αυτό το άλλο πράγμα, το οποίο δεν γνώριζαν.
Ύστερα έφυγα απ' αυτού του είδους τα βιβλία και τα διαβάσματα, πήγα σε άλλα, εντελώς διαφορετικά. Μετά από μια περίοδο όχι τόσο παραγωγική αλλά άκρως εποικοδομητική, περίοδο μελέτης, με κέρδισε ο μοντερνισμός: Βιρτζίνια Γουλφ, Τζέιμς Τζόις, Γουίλλιαμ Φώκνερ, Φραντς Κάφκα, Σάμιουελ Μπέκετ. Το κίνημα του μοντερνισμού ήταν πολύ σπουδαίο κίνημα στην πεζογραφία. Ήταν μια πολύ μεγάλη επανάσταση στην παγκόσμια λογοτεχνία, κατά την οποία οι παλαιοί τρόποι ξεπεράστηκαν. Έχουμε εδώ μια ρήξη με την παλαιά μυθιστοριογραφία, σε βαθμό που ποτέ πριν δεν είχε ξαναγίνει. Κατά καιρούς σ' όλη την ιστορία της λογοτεχνίας είχαμε κάποιες -ας πούμε- αλλαγές, διαφοροποιήσεις, εξελίξεις. Αλλά εδώ η ρήξη ήταν πολύ έντονη κι είχε σχέση με το νέο αιώνα, τον 20ό αιώνα, είχε σχέση με τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και με το μεγάλο πεσιμισμό που επικράτησε, λόγω των καταστροφών και των θανάτων.
Οπωσδήποτε, δεν είναι απαραίτητη η θεωρία για να είναι κανείς καλός μεταφραστής. Τις περισσότερες φορές θα διαπιστώσεις ότι η θεωρία μιλάει για πράγματα τα οποία έχεις συναντήσει και αντιμετωπίσει στη μεταφραστική διαδικασία. Η θεωρία δεν κάνει τον καλό μεταφραστή. Δεν αποκλείεται, μάλιστα, κάποιες φορές να τον παγιδεύει. Γι' αυτό χρειάζεται να είσαι σ' εγρήγορση, να μην παγιδευτείς στα σχήματα, να έχεις εμπιστοσύνη στις δυνατότητές σου και να δουλεύεις πολύ, αυτό είναι το πιο σημαντικό, η διαρκής άσκηση.
Η θεωρία της μετάφρασης προσπαθεί να βρει τύπους, νόμους, κανόνες τού τι τελείται σ' ένα κείμενο που μεταφέρεται από τη μια γλώσσα στην άλλη κι όχι τού πώς μεταφράζεις. Γιατί κάτι τελείται, ανεξαρτήτως του μεταφραστή. Κι αυτό είναι καθαρά θέμα γλώσσας: πώς και τι παθαίνουν τα κείμενα από τη μια γλώσσα στην άλλη. Και παθαίνουν πολλά πράγματα. Μπαίνουν σ' ένα εντελώς άλλο γραμματικό, φωνολογικό, συντακτικό σύμπαν, σε μιαν άλλη γλώσσα.
Οι γλώσσες δεν συμπίπτουν, έχουν διαφορετικές γραμματικές κατηγορίες. Βέβαια στις ευρωπαϊκές γλώσσες πολλά πράγματα συμπίπτουν, ενώ σε κάποιες άλλες τα συστήματα είναι εντελώς διαφορετικά. Παρ' όλα αυτά, ακόμα και στις συγγενείς γλώσσες υπάρχουν διαφορές. Ακόμα και στα πιο απλά πράγματα μπορεί να συναντήσεις διαφορές. Οι υποδηλώσεις της αγγλικής λέξης «bread» είναι διαφορετικές από αυτές της λέξης «ψωμί».
Το μετάφρασμα είναι σαν πρωτότυπο κείμενο σε μια νέα γλώσσα. Βεβαίως διατηρεί σχέση με το πρωτότυπο, αλλά ταυτόχρονα είναι κείμενο αυτοτελές. Όχι, δεν θα έλεγα τόσο εύκολα ότι ο μεταφραστής είναι δημιουργός όπως ο συγγραφέας, διότι ακολουθεί οδηγίες, δεν κάνει ό,τι θέλει, είναι δεμένος χειροπόδαρα. Ακολουθεί τις οδηγίες που βρίσκονται πίσω απ' τις γραμμές του κειμένου. Το πρωτότυπο κείμενο λειτουργεί σαν κείμενο οδηγιών. Δηλαδή ο τρόπος που είναι γραμμένο σου δίνει οδηγίες, τις οποίες οφείλεις ν' αποκωδικοποιήσεις και ν' ακολουθήσεις -κι αυτό γίνεται αυτόματα- για να φτιάξεις ένα άλλο κείμενο σε μια άλλη γλώσσα. Αυτό φαίνεται καθαρά αν μεταφράσει κανείς έμμετρη ποίηση με ομοιοκαταληξία. Το ίδιο είναι με όλα τα κείμενα, αλλά δεν είναι πάντα φανερό. Στην έμμετρη ποίηση είναι απλώς πολύ πιο φανερό. Αλλά γίνεται το ίδιο με κάθε κείμενο. Δεν είναι συνειδητό τις περισσότερες φορές, κυρίως όταν μεταφράζεις πεζό και μάλιστα πεζό της ρεαλιστικής γραφής, του οποίου οι μεταφορές δεν είναι τόσο έντονες, όπως είναι στην ποίηση.
Όλοι οι συγγραφείς που μετέφρασα μ' έχουν επηρεάσει, αλλά όχι, δεν νομίζω ότι ταυτίζομαι με κάποιον. Πιο πολύ επηρεάστηκα από τις γυναίκες: την Έμιλι Μπροντέ, τη Βιρτζίνια Γουλφ. Αλλά βέβαια και ο Τζόις, ο Μπέκετ, ο Τζόζεφ Κόνραντ. Φυσικά και άλλοι - και Έλληνες: ο Καβάφης, ο Ελύτης, όχι τόσο ο Σεφέρης. Υπάρχουν ορισμένα σύγχρονα έργα τα οποία είναι πολύ αξιόλογα, αλλά δεν θα έλεγα ότι είμαι φανατικός αναγνώστης κάποιου νεότερου συγγραφέα, είμαι ολίγον συντηρητικός. Γιατί, για να επανέλθω σ' αυτό που λέγαμε στην αρχή, πιστεύω ότι η υπόθεση της λογοτεχνίας έχει λήξει, κι όλα πια είναι απλώς μιμήσεις κι ανακυκλώσεις παραδομένου υλικού.
Ναι, σύμφωνοι, όλα έχουν ειπωθεί ευθύς εξαρχής από τον Όμηρο και τους τραγικούς και παρ' όλα αυτά δεν έκλεισε η λογοτεχνία. Αλλά οι μοντερνιστές μίλησαν μ' έναν εντελώς άλλον τρόπο, με άλλη φωνή, χρησιμοποίησαν άλλες μορφές. Και δεν πρέπει να νομίζουμε ότι οι μορφές είναι ανεξάντλητες, δεν είναι - κάποτε εξαντλούνται. Όπως εξαντλούνται και οι πολιτισμικές πηγές γενικότερα και δεν περπατάει άλλο το πράγμα. Σιγά σιγά έχουμε απομιμήσεις, ανακυκλώσεις, ώσπου σταδιακά σταματάει κι αυτό, στερεύουν όλα. Κάτι άλλο μπορεί να βγει. Μπορεί να βγουν κι άλλες μορφές τέχνης. Δεν είμαι προφήτης. Και δεν με αφορά. Είναι θέμα των επερχόμενων γενιών. Αλλά η άποψή μου είναι ότι οι μορφές εξαντλούνται, ήδη έχουν εξαντληθεί. Όπως έγινε και με την κλασική μουσική, έκανε τον κύκλο της. Το ίδιο συμβαίνει σε όλα.
Η γλώσσα είναι ένας ζωντανός οργανισμός, εξελίσσεται και διαμορφώνεται. Η μετάφραση παίζει πολύ σημαντικό και μάλιστα πολύ θετικό ρόλο, διότι εισάγει στη γλώσσα άλλα περιεχόμενα, τα οποία λόγω της μετάφρασης ελληνοποιούνται. Λέγοντας ότι εισάγει περιεχόμενα, εννοώ -με την ευρεία έννοια- ότι εισάγει ευαισθησίες, συγκινήσεις, μορφές που η δική μας λογοτεχνία δεν καλλιέργησε. Εμείς δεν είχαμε μοντερνιστές. Όταν λοιπόν μεταφράζεις Γουλφ αναγκάζεσαι να πλουτίσεις την ελληνική γλώσσα με περιεχόμενα, μορφές κι ευαισθησίες που δεν υπήρχαν και τις οποίες αποτυπώνεις πια στη δική σου γλώσσα. Απ' αυτή την πλευρά είναι πολύ σπουδαία η δουλειά της μετάφρασης. Αν έχεις να μεταφράσεις ένα επιστημονικό κείμενο -κι εκεί είναι σπουδαία δουλειά- μεταφράζεις τα περιεχόμενα, το content, ιδέες, σκέψεις, συμπεράσματα. Στη λογοτεχνία είναι πολύ βαθύτερο κι ευρύτερο, γιατί μεταφράζεις και τον τρόπο. Απομιμείσαι στη δική σου γλώσσα τρόπους άλλης ευαισθησίας, οι οποίοι τρόποι δεν υπήρχαν πριν στη γλώσσα σου και τους δημιουργείς κατά κάποιον τρόπο εσύ εξαρχής, τους φτιάχνεις, πλουτίζεις τη γλώσσα.
Η ελληνική γλώσσα δεν τείνει στη φθορά. Αυτά τα λένε διάφοροι πολύ συντηρητικοί κύκλοι, οι οποίοι φοβούνται κάθε εξέλιξη, φοβούνται τη χρήση ξένων λέξεων. Αυτά είναι γλωσσαμυντορικές τάσεις, τις οποίες δεν συμμερίζομαι καθόλου. Μπορεί κι εμένα να μη μ' αρέσει πολλές φορές η διάλεκτος κάποιων νέων, αλλά δεν είναι δική μου δουλειά να κρίνω και να πω ότι η γλώσσα είναι σε έκπτωση, όχι. Το θεωρώ λάθος αυτό και το θεωρεί λάθος κι η επίσημη γλωσσολογία. Μια ζωντανή γλώσσα συνεχώς αλλάζει. Βρίσκεται διαρκώς σ' ένα μεταβατικό στάδιο. Αν ήταν να μιλάμε όλοι σωστά ελληνικά, θα πάγωνε η γλώσσα, θα ήταν νεκρή. Ξέρουν οι νέοι, βγάζουν καταπληκτικές χρήσεις, μερικές βέβαια δεν είναι και τόσο εύστοχες, αλλά οι περισσότερες είναι ωραιότατες - κι αυτές σταδιακά αφομοιώνονται και ενσωματώνονται στην καθομιλουμένη γλώσσα.
Δεν είναι ότι είμαι αισιόδοξος. Η γλώσσα απειλείται πράγματι, αλλά απειλείται από άλλα πράγματα: τηλεόραση, mass media. Ο λόγος έχει υποχωρήσει μπροστά στην εικόνα. Βέβαια, αυτό είναι κάτι που φοβάμαι, αλλά δεν θα μπορούσα να πω ότι οπωσδήποτε αυτό προοιωνίζεται ένα μέλλον όπου ο λόγος, η γλώσσα, δεν θα υπάρχει. Δεν ξέρω τι θα γίνει αύριο. Αλλά φοβάμαι ότι υπάρχουν κίνδυνοι, λόγω αυτού του βομβαρδισμού που υφιστάμεθα από εικόνες, να πέσει η γλώσσα σε κάποιου είδους αχρησία, όχι απόλυτη, σχετική. Έπειτα μην ξεχνάς ότι η εικόνα αποθαρρύνει κατά κάποιον τρόπο τους νέους απ' το να διαβάζουν. Αλλά κι εκεί ακόμα έχω πάλι τις αμφιβολίες μου, γιατί βλέπω ότι βγαίνουν πολλά βιβλία, πάρα πολλά βιβλία. Άρα υπάρχει κάποιο αναγνωστικό κοινό. Παρ' όλο που έχω κάποιους φόβους, δεν είμαι κατηγορηματικός. Δεν ξέρω αν μπορούμε να αισιοδοξούμε ή αν είναι προτιμότερο να παραμείνουμε επιφυλακτικοί. Ας περιμένουμε, ας αφήσουμε το χρόνο να δώσει την ευκαιρία στα πράγματα να κατασταλάξουν κι ας δούμε τότε τι θα βγει.
O Άρης Μπερλής έχει μεταφράσει, μεταξύ άλλων, Γκίνσμπεργκ, Γουλφ, Τζόις, Μπροντέ, Γιάκομπσον, Κόνραντ, Πόε, Μπέκετ και Θέσινγκερ. Επίσης έχει δημοσιεύσει τα "5 (+2) Δοκίμια για τον Ελύτη" (Ύψιλον, 1992) και "Κριτικά Δοκίμια" (Ύψιλον, 2001)
Είναι πολύ σκληρή εποχή
Μετέφρασε τη Βιρτζίνια Γουλφ, την Έμιλι Μπροντέ, τον Γκίνσμπεργκ, τον Κόνραντ, τον Τζόις και τον Μπέκετ στα ελληνικά με απαράμιλλο τρόπο. Ένας από τους καλύτερους και πιο έμπειρους μεταφραστές της αγγλόφωνης λογοτεχνίας στην Ελλάδα, ο Άρης Μπερλής μιλά στη LifO για την τέχνη της μετάφρασης που είναι και μαστορική μαζί.
ΑΠΟ ΤΗ ΓΙΟΥΛΗ ΚΟΥΓΙΑ
Μετάφραση δεν είναι μόνο να κατακτήσεις την τεχνική. H μετάφραση είναι ταυτόχρονα τέχνη, μαστορική - θέλει δουλειά, πολλή δουλειά. Δεν ζωγραφίζεις έναν πίνακα με δυο πινελιές. Aκόμα και μια καλή καρέκλα δεν την φτιάχνεις στο άψε σβήσε. Πόσω μάλλον αν κάνεις λογοτεχνική μετάφραση. Θα έπρεπε λοιπόν να υπάρχουν πολύ αυστηρότεροι όροι εισαγωγής σπουδαστών καθώς και διδασκαλίας. Ας πάρουμε, για παράδειγμα, κάποιους φοιτητές φιλοσοφίας -πρόσεξε, όμως, με βαθύ, έντονο ενδιαφέρον για τη φιλοσοφία- που ταυτόχρονα επιθυμούν να μεταφράσουν φιλοσοφικά κείμενα. Με τέτοιους σπουδαστές και με εξειδικευμένους διδάσκοντες, θα μπορούσαμε να έχουμε πραγματικά πολύ θετικά αποτελέσματα. Αυτό μπορεί να εφαρμοστεί στη λογοτεχνία καθώς και σε άλλους κλάδους.
Στο ΕΚΕΜΕΛ δίδαξα τέσσερα χρόνια, αρκετά για να φτάσω σε αυτά τα συμπεράσματα. Διετέλεσα και για ένα σχεδόν χρόνο διευθυντής. Ήθελα να κάνω αλλαγές, αλλά οι αντικειμενικοί παράγοντες δεν βοηθούσαν. Δεν είχα ανταπόκριση ούτε απ' τους συναδέλφους. Έβλεπα ότι το υπάρχον καθεστώς μέσα σε τέσσερα χρόνια είχε αρχίσει να φθίνει.
Γεννήθηκα στην Πάτρα, το 1944, είμαι 63 ετών. Ήρθα στην Αθήνα, όπου σπούδασα ιατρική - δεν τέλειωσα. Εκείνη την εποχή, ήταν η εποχή του '60, δεν σκεφτόμασταν όπως τώρα, σκεφτόμασταν εντελώς διαφορετικά γιατί οι συνθήκες ήταν άλλες. Ήμασταν πιο ρομαντικοί ή πιο ασφαλείς, δεν αισθανόμασταν αυτή την ανασφάλεια που δικαιολογημένα τα παιδιά αισθάνονται σήμερα. Δεν υπήρχε ανεργία, δεν υπήρχε κορεσμός στα επαγγέλματα, ήμασταν χίπηδες. Δεν είχαμε κινητά, αυτοκίνητα, πώς να στο πω, δεν μας ένοιαζε. Δεν ήσουν τότε παρίας ή φτωχός αν δεν τα είχες αυτά. Ενώ τώρα η κόρη μου δεν μπορεί να μην τα έχει, δεν γίνεται, θα μπει στο περιθώριο. Ήταν άλλες εποχές, όταν εγώ ήμουν έφηβος, μιλάμε για τη δεκαετία των Beatles, του Γκίνσμπεργκ.
Δεν είχα σαφή προσανατολισμό στη λογοτεχνία - παρ' όλο που μετέφραζα ήδη από 13 ετών, γιατί μου άρεσε πολύ, δεν σκεφτόμουν από νωρίς να σπουδάσω λογοτεχνία. Όταν πήγα στην Αγγλία, είχε ωριμάσει η πρόθεσή μου να κάνω λογοτεχνία, μα ούτε εκεί σπούδασα, διότι δεν μου άρεσε το πανεπιστήμιο ως θεσμός. Ήμασταν dropouts τότε, πολλοί. Τώρα δεν υπάρχουν dropouts. Για μας το dropping out of the university ήταν πολιτική πράξη. Δεν μας ικανοποιούσε η θεσμοθετημένη εκπαίδευση. Διαβάζαμε άλλα πράγματα, τα οποία πιστεύαμε ότι είναι πιο απελευθερωτικά, πιο ενδιαφέροντα. Είχαμε πολιτικές απόψεις, ήμασταν αριστεροί.
Δεν έχω τυπικούς τίτλους. Κι αισθάνομαι υπερήφανος γι' αυτό, ότι χωρίς τυπικούς τίτλους είμαι αυτό που είμαι. Φυσικά, δεν θεωρώ τον εαυτό μου παράδειγμα προς μίμηση για τα σύγχρονα παιδιά, διότι έχουν αλλάξει εντελώς οι συνθήκες. Δεν είναι πια η εποχή που ένας αυτοδίδακτος μπορεί να σταθεί και να ευδοκιμήσει. Ενώ εκείνες οι εποχές ευνοούσαν τους αυτοδίδακτους. Τότε ήταν πολύ πιο χαλαρά, πολύ πιο ελεύθερα, η προσωπική ικανότητα μπορούσε να καλλιεργηθεί και να εκτιμηθεί ιδιαίτερα - κι απ' αυτό δεν έχω παράπονο. Αλλά αυτό δεν θα το συνιστούσα πια, ούτε στην κόρη μου ούτε στα νέα παιδιά, τα οποία δεν φταίνε βέβαια, αλλά αλλάξανε όλα τα πράγματα, τα πάντα. Ζούμε σ' εντελώς άλλη εποχή.
Είναι πολύ σκληρή εποχή. Ειδικά για τα παιδιά. Αν σκεφτείς μόνο το τι τραβάνε για να περάσουν στο πανεπιστήμιο. Χάνουν τα εφηβικά τους χρόνια, ιδρώνοντας μες στα φροντιστήρια για να περάσουν σε πανεπιστήμια τα οποία δεν παρέχουν σωστά εφόδια. Ειδικά στις ανθρωπιστικές σπουδές. Και γνωρίζουν πια τα ίδια τα παιδιά ότι τα πτυχία που θα πάρουν θα είναι υποβαθμισμένα σε σχέση με πτυχία του εξωτερικού. Εξού και όλη αυτή η ανησυχία κι όλη αυτή η ανασφάλεια και τα συλλαλητήρια και οι διαμαρτυρίες, όλα προέρχονται -και είναι απολύτως δικαιολογημένα- απ' την ανασφάλεια που έχουν.
Είμαι πολύ απαισιόδοξος για την κατάσταση των πραγμάτων. Αλλά αυτό σιγά σιγά δεν θα είναι πια δική μου ευθύνη, εγώ θ' αποχωρήσω. Όχι, δεν βιάζομαι. Όχι, καθόλου. Είμαι ακόμα ενεργός. Αλλά θα πρέπει οι νέοι να αναλάβουν σιγά σιγά τις ευθύνες τους, δηλαδή τις πολιτικές, εν προκειμένω, ευθύνες. Όχι κομματικές, εννοώ βαθύτατα πολιτικές. Ν' αλλάξουν κάποια πράγματα. Κάποια πράγματα πρέπει ν' αλλάξουν. Το ξέρουμε όλοι ότι πρέπει ν' αλλάξουν. Μόνο που τα παιδιά, επειδή ακριβώς δεν έχουν καθόλου προσωπικό χρόνο να σκεφτούν, ν' αναζητήσουν, έχουν πέσει σ' αυτή την πολιτική αδράνεια.
Επέστρεψα στην Αθήνα με την πτώση της χούντας. Ξεκίνησα με τη μετάφραση των ποιημάτων του Άλλεν Γκίνσμπεργκ, με τον οποίo είχα και αλληλογραφία τότε. Τον συνάντησα αργότερα, όταν ήρθε εδώ, πριν από δέκα χρόνια περίπου. Αυτός με αναζήτησε -διότι δεν είχαμε ποτέ συναντηθεί- και τον γνώρισα γέρο πια και πολύ ευπαθή. Μετά από δυο χρόνια πέθανε, ήταν ήδη άρρωστος. Ήταν μεγάλη επιτυχία αυτό το βιβλίο τότε, πολύ μεγάλη, τεράστια επιτυχία. Έγινε best seller, μέσα σε 2 μήνες εξαντλήθηκαν 3.000 αντίτυπα. Ήταν διψασμένοι οι νέοι - ακριβώς μετά τη χούντα. Eίχαν ακουστά για την ποίηση των beat και για τον Γκίνσμπεργκ κι ήταν πραγματικά διψασμένοι γι' αυτό το άλλο πράγμα, το οποίο δεν γνώριζαν.
Ύστερα έφυγα απ' αυτού του είδους τα βιβλία και τα διαβάσματα, πήγα σε άλλα, εντελώς διαφορετικά. Μετά από μια περίοδο όχι τόσο παραγωγική αλλά άκρως εποικοδομητική, περίοδο μελέτης, με κέρδισε ο μοντερνισμός: Βιρτζίνια Γουλφ, Τζέιμς Τζόις, Γουίλλιαμ Φώκνερ, Φραντς Κάφκα, Σάμιουελ Μπέκετ. Το κίνημα του μοντερνισμού ήταν πολύ σπουδαίο κίνημα στην πεζογραφία. Ήταν μια πολύ μεγάλη επανάσταση στην παγκόσμια λογοτεχνία, κατά την οποία οι παλαιοί τρόποι ξεπεράστηκαν. Έχουμε εδώ μια ρήξη με την παλαιά μυθιστοριογραφία, σε βαθμό που ποτέ πριν δεν είχε ξαναγίνει. Κατά καιρούς σ' όλη την ιστορία της λογοτεχνίας είχαμε κάποιες -ας πούμε- αλλαγές, διαφοροποιήσεις, εξελίξεις. Αλλά εδώ η ρήξη ήταν πολύ έντονη κι είχε σχέση με το νέο αιώνα, τον 20ό αιώνα, είχε σχέση με τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και με το μεγάλο πεσιμισμό που επικράτησε, λόγω των καταστροφών και των θανάτων.
Οπωσδήποτε, δεν είναι απαραίτητη η θεωρία για να είναι κανείς καλός μεταφραστής. Τις περισσότερες φορές θα διαπιστώσεις ότι η θεωρία μιλάει για πράγματα τα οποία έχεις συναντήσει και αντιμετωπίσει στη μεταφραστική διαδικασία. Η θεωρία δεν κάνει τον καλό μεταφραστή. Δεν αποκλείεται, μάλιστα, κάποιες φορές να τον παγιδεύει. Γι' αυτό χρειάζεται να είσαι σ' εγρήγορση, να μην παγιδευτείς στα σχήματα, να έχεις εμπιστοσύνη στις δυνατότητές σου και να δουλεύεις πολύ, αυτό είναι το πιο σημαντικό, η διαρκής άσκηση.
Η θεωρία της μετάφρασης προσπαθεί να βρει τύπους, νόμους, κανόνες τού τι τελείται σ' ένα κείμενο που μεταφέρεται από τη μια γλώσσα στην άλλη κι όχι τού πώς μεταφράζεις. Γιατί κάτι τελείται, ανεξαρτήτως του μεταφραστή. Κι αυτό είναι καθαρά θέμα γλώσσας: πώς και τι παθαίνουν τα κείμενα από τη μια γλώσσα στην άλλη. Και παθαίνουν πολλά πράγματα. Μπαίνουν σ' ένα εντελώς άλλο γραμματικό, φωνολογικό, συντακτικό σύμπαν, σε μιαν άλλη γλώσσα.
Οι γλώσσες δεν συμπίπτουν, έχουν διαφορετικές γραμματικές κατηγορίες. Βέβαια στις ευρωπαϊκές γλώσσες πολλά πράγματα συμπίπτουν, ενώ σε κάποιες άλλες τα συστήματα είναι εντελώς διαφορετικά. Παρ' όλα αυτά, ακόμα και στις συγγενείς γλώσσες υπάρχουν διαφορές. Ακόμα και στα πιο απλά πράγματα μπορεί να συναντήσεις διαφορές. Οι υποδηλώσεις της αγγλικής λέξης «bread» είναι διαφορετικές από αυτές της λέξης «ψωμί».
Το μετάφρασμα είναι σαν πρωτότυπο κείμενο σε μια νέα γλώσσα. Βεβαίως διατηρεί σχέση με το πρωτότυπο, αλλά ταυτόχρονα είναι κείμενο αυτοτελές. Όχι, δεν θα έλεγα τόσο εύκολα ότι ο μεταφραστής είναι δημιουργός όπως ο συγγραφέας, διότι ακολουθεί οδηγίες, δεν κάνει ό,τι θέλει, είναι δεμένος χειροπόδαρα. Ακολουθεί τις οδηγίες που βρίσκονται πίσω απ' τις γραμμές του κειμένου. Το πρωτότυπο κείμενο λειτουργεί σαν κείμενο οδηγιών. Δηλαδή ο τρόπος που είναι γραμμένο σου δίνει οδηγίες, τις οποίες οφείλεις ν' αποκωδικοποιήσεις και ν' ακολουθήσεις -κι αυτό γίνεται αυτόματα- για να φτιάξεις ένα άλλο κείμενο σε μια άλλη γλώσσα. Αυτό φαίνεται καθαρά αν μεταφράσει κανείς έμμετρη ποίηση με ομοιοκαταληξία. Το ίδιο είναι με όλα τα κείμενα, αλλά δεν είναι πάντα φανερό. Στην έμμετρη ποίηση είναι απλώς πολύ πιο φανερό. Αλλά γίνεται το ίδιο με κάθε κείμενο. Δεν είναι συνειδητό τις περισσότερες φορές, κυρίως όταν μεταφράζεις πεζό και μάλιστα πεζό της ρεαλιστικής γραφής, του οποίου οι μεταφορές δεν είναι τόσο έντονες, όπως είναι στην ποίηση.
Όλοι οι συγγραφείς που μετέφρασα μ' έχουν επηρεάσει, αλλά όχι, δεν νομίζω ότι ταυτίζομαι με κάποιον. Πιο πολύ επηρεάστηκα από τις γυναίκες: την Έμιλι Μπροντέ, τη Βιρτζίνια Γουλφ. Αλλά βέβαια και ο Τζόις, ο Μπέκετ, ο Τζόζεφ Κόνραντ. Φυσικά και άλλοι - και Έλληνες: ο Καβάφης, ο Ελύτης, όχι τόσο ο Σεφέρης. Υπάρχουν ορισμένα σύγχρονα έργα τα οποία είναι πολύ αξιόλογα, αλλά δεν θα έλεγα ότι είμαι φανατικός αναγνώστης κάποιου νεότερου συγγραφέα, είμαι ολίγον συντηρητικός. Γιατί, για να επανέλθω σ' αυτό που λέγαμε στην αρχή, πιστεύω ότι η υπόθεση της λογοτεχνίας έχει λήξει, κι όλα πια είναι απλώς μιμήσεις κι ανακυκλώσεις παραδομένου υλικού.
Ναι, σύμφωνοι, όλα έχουν ειπωθεί ευθύς εξαρχής από τον Όμηρο και τους τραγικούς και παρ' όλα αυτά δεν έκλεισε η λογοτεχνία. Αλλά οι μοντερνιστές μίλησαν μ' έναν εντελώς άλλον τρόπο, με άλλη φωνή, χρησιμοποίησαν άλλες μορφές. Και δεν πρέπει να νομίζουμε ότι οι μορφές είναι ανεξάντλητες, δεν είναι - κάποτε εξαντλούνται. Όπως εξαντλούνται και οι πολιτισμικές πηγές γενικότερα και δεν περπατάει άλλο το πράγμα. Σιγά σιγά έχουμε απομιμήσεις, ανακυκλώσεις, ώσπου σταδιακά σταματάει κι αυτό, στερεύουν όλα. Κάτι άλλο μπορεί να βγει. Μπορεί να βγουν κι άλλες μορφές τέχνης. Δεν είμαι προφήτης. Και δεν με αφορά. Είναι θέμα των επερχόμενων γενιών. Αλλά η άποψή μου είναι ότι οι μορφές εξαντλούνται, ήδη έχουν εξαντληθεί. Όπως έγινε και με την κλασική μουσική, έκανε τον κύκλο της. Το ίδιο συμβαίνει σε όλα.
Η γλώσσα είναι ένας ζωντανός οργανισμός, εξελίσσεται και διαμορφώνεται. Η μετάφραση παίζει πολύ σημαντικό και μάλιστα πολύ θετικό ρόλο, διότι εισάγει στη γλώσσα άλλα περιεχόμενα, τα οποία λόγω της μετάφρασης ελληνοποιούνται. Λέγοντας ότι εισάγει περιεχόμενα, εννοώ -με την ευρεία έννοια- ότι εισάγει ευαισθησίες, συγκινήσεις, μορφές που η δική μας λογοτεχνία δεν καλλιέργησε. Εμείς δεν είχαμε μοντερνιστές. Όταν λοιπόν μεταφράζεις Γουλφ αναγκάζεσαι να πλουτίσεις την ελληνική γλώσσα με περιεχόμενα, μορφές κι ευαισθησίες που δεν υπήρχαν και τις οποίες αποτυπώνεις πια στη δική σου γλώσσα. Απ' αυτή την πλευρά είναι πολύ σπουδαία η δουλειά της μετάφρασης. Αν έχεις να μεταφράσεις ένα επιστημονικό κείμενο -κι εκεί είναι σπουδαία δουλειά- μεταφράζεις τα περιεχόμενα, το content, ιδέες, σκέψεις, συμπεράσματα. Στη λογοτεχνία είναι πολύ βαθύτερο κι ευρύτερο, γιατί μεταφράζεις και τον τρόπο. Απομιμείσαι στη δική σου γλώσσα τρόπους άλλης ευαισθησίας, οι οποίοι τρόποι δεν υπήρχαν πριν στη γλώσσα σου και τους δημιουργείς κατά κάποιον τρόπο εσύ εξαρχής, τους φτιάχνεις, πλουτίζεις τη γλώσσα.
Η ελληνική γλώσσα δεν τείνει στη φθορά. Αυτά τα λένε διάφοροι πολύ συντηρητικοί κύκλοι, οι οποίοι φοβούνται κάθε εξέλιξη, φοβούνται τη χρήση ξένων λέξεων. Αυτά είναι γλωσσαμυντορικές τάσεις, τις οποίες δεν συμμερίζομαι καθόλου. Μπορεί κι εμένα να μη μ' αρέσει πολλές φορές η διάλεκτος κάποιων νέων, αλλά δεν είναι δική μου δουλειά να κρίνω και να πω ότι η γλώσσα είναι σε έκπτωση, όχι. Το θεωρώ λάθος αυτό και το θεωρεί λάθος κι η επίσημη γλωσσολογία. Μια ζωντανή γλώσσα συνεχώς αλλάζει. Βρίσκεται διαρκώς σ' ένα μεταβατικό στάδιο. Αν ήταν να μιλάμε όλοι σωστά ελληνικά, θα πάγωνε η γλώσσα, θα ήταν νεκρή. Ξέρουν οι νέοι, βγάζουν καταπληκτικές χρήσεις, μερικές βέβαια δεν είναι και τόσο εύστοχες, αλλά οι περισσότερες είναι ωραιότατες - κι αυτές σταδιακά αφομοιώνονται και ενσωματώνονται στην καθομιλουμένη γλώσσα.
Δεν είναι ότι είμαι αισιόδοξος. Η γλώσσα απειλείται πράγματι, αλλά απειλείται από άλλα πράγματα: τηλεόραση, mass media. Ο λόγος έχει υποχωρήσει μπροστά στην εικόνα. Βέβαια, αυτό είναι κάτι που φοβάμαι, αλλά δεν θα μπορούσα να πω ότι οπωσδήποτε αυτό προοιωνίζεται ένα μέλλον όπου ο λόγος, η γλώσσα, δεν θα υπάρχει. Δεν ξέρω τι θα γίνει αύριο. Αλλά φοβάμαι ότι υπάρχουν κίνδυνοι, λόγω αυτού του βομβαρδισμού που υφιστάμεθα από εικόνες, να πέσει η γλώσσα σε κάποιου είδους αχρησία, όχι απόλυτη, σχετική. Έπειτα μην ξεχνάς ότι η εικόνα αποθαρρύνει κατά κάποιον τρόπο τους νέους απ' το να διαβάζουν. Αλλά κι εκεί ακόμα έχω πάλι τις αμφιβολίες μου, γιατί βλέπω ότι βγαίνουν πολλά βιβλία, πάρα πολλά βιβλία. Άρα υπάρχει κάποιο αναγνωστικό κοινό. Παρ' όλο που έχω κάποιους φόβους, δεν είμαι κατηγορηματικός. Δεν ξέρω αν μπορούμε να αισιοδοξούμε ή αν είναι προτιμότερο να παραμείνουμε επιφυλακτικοί. Ας περιμένουμε, ας αφήσουμε το χρόνο να δώσει την ευκαιρία στα πράγματα να κατασταλάξουν κι ας δούμε τότε τι θα βγει.
O Άρης Μπερλής έχει μεταφράσει, μεταξύ άλλων, Γκίνσμπεργκ, Γουλφ, Τζόις, Μπροντέ, Γιάκομπσον, Κόνραντ, Πόε, Μπέκετ και Θέσινγκερ. Επίσης έχει δημοσιεύσει τα "5 (+2) Δοκίμια για τον Ελύτη" (Ύψιλον, 1992) και "Κριτικά Δοκίμια" (Ύψιλον, 2001)
11 Σεπ 2008
Brush up on your teenglish
London News: Teen jargon-buster for parents is nang innit bedrin? by Rachael Wheeler.
Thursday, 11 September 2008
PARENTS left behind by teenage slang are no longer on their jays (on their own) thanks to a new online guide.Confused mums and dads can work out what their teens are cussing about by logging on to a jargon-buster, created by Parentline Plus.The charity has set up a social networking website for parents to sooth the struggle of coping with real-life Kevin and Perrys.Parentline Plus provides help and advice, plus offers the chance to blog and chat about teenage trauma, in what looks like the parent’s version of Facebook.One of its most popular features is the jargon-buster, which provides an alphabetical list of crunk (crazy) terms, along with their meaning and an example of context.
Brush up on your teenglish below…
Bedrin - friend, mate
Buff - attractive, fit
Butters - ugly
Chirps - chat up
Clock - caught out
Cotching - chilling out
Crunk - crazy, drunk
Dissed - disrespected
Endz - neighbourhood
Feds - Police
Flossing - showing off with material possessions
Hench - to be strong
Jacked - stolen
Jook - to stab or steal
Nang - brilliant
Neeky - out of fashion or geeky
Off the hook - excellent, wicked
On your jays - on your own
Phat - great
Rinsed - overused
Wagwaan - what’s going on
Whack - crazy
from thelondonpaper
Thursday, 11 September 2008
PARENTS left behind by teenage slang are no longer on their jays (on their own) thanks to a new online guide.Confused mums and dads can work out what their teens are cussing about by logging on to a jargon-buster, created by Parentline Plus.The charity has set up a social networking website for parents to sooth the struggle of coping with real-life Kevin and Perrys.Parentline Plus provides help and advice, plus offers the chance to blog and chat about teenage trauma, in what looks like the parent’s version of Facebook.One of its most popular features is the jargon-buster, which provides an alphabetical list of crunk (crazy) terms, along with their meaning and an example of context.
Brush up on your teenglish below…
Bedrin - friend, mate
Buff - attractive, fit
Butters - ugly
Chirps - chat up
Clock - caught out
Cotching - chilling out
Crunk - crazy, drunk
Dissed - disrespected
Endz - neighbourhood
Feds - Police
Flossing - showing off with material possessions
Hench - to be strong
Jacked - stolen
Jook - to stab or steal
Nang - brilliant
Neeky - out of fashion or geeky
Off the hook - excellent, wicked
On your jays - on your own
Phat - great
Rinsed - overused
Wagwaan - what’s going on
Whack - crazy
from thelondonpaper
10 Σεπ 2008
Should I laugh...or should I cry: Greek education
ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΑ ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
Διαβάστε και αυτά:
Εξάγουμε φοιτητές σε ποσοστό 11% έναντι 2,6% των υπολοίπων χωρών. Στα 125 πανεπιστήμια της Αγγλίας οι Έλληνεςφοιτητές αποτελούν την τρίτη μεγαλύτερη κοινότητα μετά τους Κινέζους και τους Ινδούς.
Το κόστος που συνεπάγεται η είσοδος σε κάποιο ΑΕΙ-ΤΕΙ εκτός τόπου μόνιμης κατοικίας στην Ελλάδα είναι το διπλάσιο σε σχέση με το εξωτερικό.
Μαζί με το Ιράν, τη Μαλαισία και την Ινδία, η Ελλάδα κατέχει το θλιβερό προνόμιο της πρωτιάς σε ποσοστά φοιτητικής μετανάστευσης.
Info-diet,
Της ΣΤΑΥΡΟΥΛΑΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΚΗ - 04.09.2008
Athens Voice
Διαβάστε και αυτά:
Εξάγουμε φοιτητές σε ποσοστό 11% έναντι 2,6% των υπολοίπων χωρών. Στα 125 πανεπιστήμια της Αγγλίας οι Έλληνεςφοιτητές αποτελούν την τρίτη μεγαλύτερη κοινότητα μετά τους Κινέζους και τους Ινδούς.
Το κόστος που συνεπάγεται η είσοδος σε κάποιο ΑΕΙ-ΤΕΙ εκτός τόπου μόνιμης κατοικίας στην Ελλάδα είναι το διπλάσιο σε σχέση με το εξωτερικό.
Μαζί με το Ιράν, τη Μαλαισία και την Ινδία, η Ελλάδα κατέχει το θλιβερό προνόμιο της πρωτιάς σε ποσοστά φοιτητικής μετανάστευσης.
Info-diet,
Της ΣΤΑΥΡΟΥΛΑΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΚΗ - 04.09.2008
Athens Voice
9 Σεπ 2008
(προς αποφυγήν) Μεταφραστικές σαλάτες
(sent by Eleni-once again!)
Ενα βιβλίο για το αρχαίο θέατρο γραμμένο από τον J. R. Green δεν μπορεί παρά να κινεί το ενδιαφέρον: ο συγγραφέας του, καθηγητής της Κλασικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Σίδνεϊ, καταλέγεται μεταξύ των πλέον ειδικών και θεωρείται από τους καλύτερους γνώστες του αντικειμένου (μεταξύ άλλων έχει επιμεληθεί την αναθεωρημένη και εμπλουτισμένη έκδοση των θεμελιωδών εργασιών του Τ. Β. L. Webster για το εικονογραφικό αρχαιολογικό υλικό που αναφέρεται στην κωμωδία και έχει συντάξει και σχολιάσει τη διεθνή βιβλιογραφία των ετών 1971-1995 για το αρχαίο θέατρο στο περιοδικό «Lustrum»). Στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό είναι πιθανώς γνωστός από ένα σχετικό αλλά πολύ πιο συνοπτικό βιβλίο, το οποίο προέκυψε από τη συνεργασία του με τον Ε. W. Handley και κυκλοφόρησε στη γλώσσα μας το 1996 με τον τίτλο Εικόνες από το αρχαίο θέατρο (μετάφραση Μ. Μάντζιου, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης).
Η ελληνική απόδοση του κειμένου αποτελεί - δυστυχώς - εντυπωσιακό παράδειγμα για τη δυνατότητα της μετάφρασης να αχρηστέψει ένα αξιολογότατο έργο. Προφανώς η μεταφράστρια αλλά και η επιμελήτρια ουδεμία σχέση έχουν προς τον επιστημονικό χώρο της αρχαιογνωσίας. Μόνον έτσι μπορεί να εξηγήσει κανείς ότι σταθερά γίνεται χρήση του όρου «Μεσαία κωμωδία» αντί του καθιερωμένου «Μέση κωμωδία» και του όρου «μιμική» αντί του σωστού «μίμος». Επίσης την άγνοια του γεγονότος ότι ο Pollux δεν είναι άλλος από τον λεξικογράφο του 2ου αιώνα μ.Χ. Πολυδεύκη, ότι ο κωμικός ποιητής ονομάζεται Αλεξις και όχι Αλέξης, ότι το σατυρικό δράμα του Ευριπίδη τιτλοφορείται Κύκλωψ και όχι Κύκλωπες (εδώ παρέσυρε τη μεταφράστρια προφανώς η απόδοση του ψ ως ps στα αγγλικά), και ότι ο ίδιος τραγικός ποιητής, ήκιστα γαστρίμαργος κατά τα φαινόμενα, έγραψε Παλαμήδη και όχι «τις Παλαμίδες»· στην απουσία αρχαιογνωστικής κατάρτισης θα πρέπει να αποδοθεί επίσης η άγνοια γεγονότων, όπως ότι η συλλογή πραγματειών του Πλουτάρχου τιτλοφορείται Ηθικά και όχι «Περί Ηθικής και Αρετής», ότι δεν υπήρχε θέατρο «στους Φλιούς» αλλά στον Φλιούντα, ότι δεν υπάρχει αγγείο «ψύκτρα» παρά μόνον «ψυκτήρ», ότι φυσικά δεν υπάρχει ζωγράφος που να ονομάζεται «Δαρείος» ή, πολύ περισσότερο, «Βαλτιμόρης» και πλείστα άλλα. Σε αρκετές όμως περιπτώσεις τα λάθη φανερώνουν απλώς ασύγγνωστη απαιδευσία. Γιατί πώς αλλιώς να χαρακτηρίσει κανείς την άγνοια του γεγονότος ότι ο Αισχύλος έγραψε Ορέστεια και όχι «Ορεστιάδα» (όπως κατ' επανάληψιν αναφέρεται) ή ότι ο Αριστοφάνης έγραψε τους Σφήκες και όχι «τις Σφίγγες»;
Τα οδυνηρά μεταφραστικά ολισθήματα δεν περιορίζονται ωστόσο στα παραπάνω. Σε πολλές περιπτώσεις το πρωτότυπο όχι μόνο δεν μένει πιστό στη μετάφραση - κατά τη γνωστή διατύπωση του Μπόρχες - αλλά λέει πολύ διαφορετικά πράγματα. Ελάχιστα παραδείγματα: στον Πρόλογό του ο Green αναφέρεται στην εικόνα της «προμετωπίδας» του βιβλίου, αλλά στη μετάφραση η αγγλική λέξη frontispiece αποδίδεται ως «Αέτωμα» (σ. 19)· στη φράση «το θέατρο της Πομπηίας, το πρώτο μόνιμο θέατρο της Ρώμης που κατασκευάστηκε το 55 π.Χ.» (σ. 222) ο πρόδηλος παραλογισμός θα πρέπει να χρεωθεί βεβαίως στη μετάφραση, η οποία αδυνατεί να διακρίνει τον Πομπήιο από την Πομπηία· τα «φωτισμένα χειρόγραφα του Τερέντιου» (σ. 249) θα προκαλέσουν αναμφίβολα αμηχανία ή και ψυχική ταραχή σε κάποιους αναγνώστες, πλην όμως άνευ λόγου, αφού το πρωτότυπο αναφέρεται απλώς σε «εικονογραφημένα» (illuminated) χειρόγραφα· ο Δίας, τέλος, σύμφωνα με το κείμενο του Αρνόβιου (σ. 258) εγκαταλείπει - όπως είναι μάλλον πιο εύλογο - την «οργή» του και όχι, όπως θέλει η μετάφραση, το «στεφάνι» του (οι αντίστοιχες αγγλικές λέξεις τυχαίνει απλώς να μοιάζουν).
Για να ολοκληρωθεί η εικόνα ας προστεθούν στα ανωτέρω οι «απλώς» ατυχείς αποδόσεις (π.χ. «των μωσαϊκών πατωμάτων» [σ. 185] αντί «των ψηφιδωτών δαπέδων» ή η χρήση παντού του όρου «τερακότα» αντί «πήλινος») και ας συνυπολογιστούν επίσης οι λέξεις που - για λόγους ακατανόητους - μένουν αμετάφραστες (π.χ. «τουνίκ», «Λεβάντι», «ονκούς» [sic = όγκος]). Ας προσμετρηθούν, τέλος, τα γλωσσικά αμαρτήματα, οι επίμονες ανορθογραφίες (ακόμη και σε περιπτώσεις μεταγραφών, π.χ. «παπποσηλινός» πάνω από δέκα φορές) και τα αναρίθμητα τυπογραφικά λάθη.
Δίχως αμφιβολία πρόκειται για ακραία περίπτωση μεταφραστικής ανεπάρκειας και εκδοτικής ανευθυνότητας. Στοιχειώδης αίσθηση ευθύνης προς το έργο του συγγραφέα αλλά πρωτίστως προς τους έλληνες αναγνώστες επιβάλλει την απόσυρση του βιβλίου και την εκ νέου κυκλοφορία του ύστερα από γενναία αναθεώρηση.
Ο κ. Σταύρος Τσιτσιρίδης είναι επισκέπτης αναπληρωτής καθηγητής του Τμήματος Κλασικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Κύπρου.
Μία σημαντική μελέτη σε μια εγκληματική μετάφραση. Οπου η «Ορέστεια» γίνεται Ορεστιάδα, οι «Σφήκες» σφίγγες και τα ψηφιδωτά δάπεδα... μωσαϊκά πατώματα
ΣΤΑΥΡΟΣ ΤΣΙΤΣΙΡΙΔΗΣ
Ενα βιβλίο για το αρχαίο θέατρο γραμμένο από τον J. R. Green δεν μπορεί παρά να κινεί το ενδιαφέρον: ο συγγραφέας του, καθηγητής της Κλασικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Σίδνεϊ, καταλέγεται μεταξύ των πλέον ειδικών και θεωρείται από τους καλύτερους γνώστες του αντικειμένου (μεταξύ άλλων έχει επιμεληθεί την αναθεωρημένη και εμπλουτισμένη έκδοση των θεμελιωδών εργασιών του Τ. Β. L. Webster για το εικονογραφικό αρχαιολογικό υλικό που αναφέρεται στην κωμωδία και έχει συντάξει και σχολιάσει τη διεθνή βιβλιογραφία των ετών 1971-1995 για το αρχαίο θέατρο στο περιοδικό «Lustrum»). Στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό είναι πιθανώς γνωστός από ένα σχετικό αλλά πολύ πιο συνοπτικό βιβλίο, το οποίο προέκυψε από τη συνεργασία του με τον Ε. W. Handley και κυκλοφόρησε στη γλώσσα μας το 1996 με τον τίτλο Εικόνες από το αρχαίο θέατρο (μετάφραση Μ. Μάντζιου, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης).
Το θέμα του παρόντος βιβλίου, που πρωτοκυκλοφόρησε στα αγγλικά το 1994, είναι μάλλον πιο περιορισμένο από όσο ο τίτλος του δηλώνει αλλά ίσως γι' αυτό και πιο ενδιαφέρον. Ο συγγραφέας φιλοδοξεί να ερμηνεύσει τις αρχαιολογικές μαρτυρίες για τις θεατρικές παραστάσεις, να εξετάσει τον ρόλο που τα συγκεκριμένα αντικείμενα έπαιζαν στη ζωή των ανθρώπων που τα κατασκεύαζαν και τα αγόραζαν, και να συναγάγει εν τέλει συμπεράσματα για τη σημασία του θεάτρου κατά εποχή και κατά τόπο στην αρχαία κοινωνία. Η μελέτη εστιάζει στις μαρτυρίες των αγγειογραφιών και της πλαστικής μικρής κλίμακας που σχετίζονται με το θέατρο, αλλά τα συμπεράσματα στα οποία καταλήγει ο συγγραφέας είναι συχνά ιδιαιτέρως ενδιαφέροντα. Ενδεικτικά αναφέρω την παρατήρηση ότι η σημασία των υποκριτών στο θέατρο αυξάνεται μετά το 430 π.Χ. (γεγονός που τεκμαίρεται, κατά τον Green, από την παντελή απουσία απεικονίσεων κωμικών ηθοποιών πριν από το συγκεκριμένο έτος) και το γενικότερο συμπέρασμα ότι το αττικό θέατρο κυριαρχεί σε ολόκληρο τον ελληνικό κόσμο κατά τον 4ο αιώνα π.Χ. Αξιοπρόσεκτες επίσης οι επισημάνσεις του για τον αυξανόμενο ρόλο του θεάτρου αλλά και της λατρείας του Διονύσου στη σφαίρα του ιδιωτικού βίου από τα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ. Το πιο εντυπωσιακό ωστόσο στοιχείο του βιβλίου είναι η πλουσιότατη παράθεση αρχαιολογικού υλικού, ενίοτε άγνωστου - τουλάχιστον στους μη ειδικούς -, καθώς και ο σχολιασμός του. Καθεαυτό το παρατιθέμενο υλικό θα μπορούσε να αποτελεί εξαίρετο τμήμα μιας εισαγωγής στη «θεατρική αρχαιολογία».
Η ελληνική απόδοση του κειμένου αποτελεί - δυστυχώς - εντυπωσιακό παράδειγμα για τη δυνατότητα της μετάφρασης να αχρηστέψει ένα αξιολογότατο έργο. Προφανώς η μεταφράστρια αλλά και η επιμελήτρια ουδεμία σχέση έχουν προς τον επιστημονικό χώρο της αρχαιογνωσίας. Μόνον έτσι μπορεί να εξηγήσει κανείς ότι σταθερά γίνεται χρήση του όρου «Μεσαία κωμωδία» αντί του καθιερωμένου «Μέση κωμωδία» και του όρου «μιμική» αντί του σωστού «μίμος». Επίσης την άγνοια του γεγονότος ότι ο Pollux δεν είναι άλλος από τον λεξικογράφο του 2ου αιώνα μ.Χ. Πολυδεύκη, ότι ο κωμικός ποιητής ονομάζεται Αλεξις και όχι Αλέξης, ότι το σατυρικό δράμα του Ευριπίδη τιτλοφορείται Κύκλωψ και όχι Κύκλωπες (εδώ παρέσυρε τη μεταφράστρια προφανώς η απόδοση του ψ ως ps στα αγγλικά), και ότι ο ίδιος τραγικός ποιητής, ήκιστα γαστρίμαργος κατά τα φαινόμενα, έγραψε Παλαμήδη και όχι «τις Παλαμίδες»· στην απουσία αρχαιογνωστικής κατάρτισης θα πρέπει να αποδοθεί επίσης η άγνοια γεγονότων, όπως ότι η συλλογή πραγματειών του Πλουτάρχου τιτλοφορείται Ηθικά και όχι «Περί Ηθικής και Αρετής», ότι δεν υπήρχε θέατρο «στους Φλιούς» αλλά στον Φλιούντα, ότι δεν υπάρχει αγγείο «ψύκτρα» παρά μόνον «ψυκτήρ», ότι φυσικά δεν υπάρχει ζωγράφος που να ονομάζεται «Δαρείος» ή, πολύ περισσότερο, «Βαλτιμόρης» και πλείστα άλλα. Σε αρκετές όμως περιπτώσεις τα λάθη φανερώνουν απλώς ασύγγνωστη απαιδευσία. Γιατί πώς αλλιώς να χαρακτηρίσει κανείς την άγνοια του γεγονότος ότι ο Αισχύλος έγραψε Ορέστεια και όχι «Ορεστιάδα» (όπως κατ' επανάληψιν αναφέρεται) ή ότι ο Αριστοφάνης έγραψε τους Σφήκες και όχι «τις Σφίγγες»;
Τα οδυνηρά μεταφραστικά ολισθήματα δεν περιορίζονται ωστόσο στα παραπάνω. Σε πολλές περιπτώσεις το πρωτότυπο όχι μόνο δεν μένει πιστό στη μετάφραση - κατά τη γνωστή διατύπωση του Μπόρχες - αλλά λέει πολύ διαφορετικά πράγματα. Ελάχιστα παραδείγματα: στον Πρόλογό του ο Green αναφέρεται στην εικόνα της «προμετωπίδας» του βιβλίου, αλλά στη μετάφραση η αγγλική λέξη frontispiece αποδίδεται ως «Αέτωμα» (σ. 19)· στη φράση «το θέατρο της Πομπηίας, το πρώτο μόνιμο θέατρο της Ρώμης που κατασκευάστηκε το 55 π.Χ.» (σ. 222) ο πρόδηλος παραλογισμός θα πρέπει να χρεωθεί βεβαίως στη μετάφραση, η οποία αδυνατεί να διακρίνει τον Πομπήιο από την Πομπηία· τα «φωτισμένα χειρόγραφα του Τερέντιου» (σ. 249) θα προκαλέσουν αναμφίβολα αμηχανία ή και ψυχική ταραχή σε κάποιους αναγνώστες, πλην όμως άνευ λόγου, αφού το πρωτότυπο αναφέρεται απλώς σε «εικονογραφημένα» (illuminated) χειρόγραφα· ο Δίας, τέλος, σύμφωνα με το κείμενο του Αρνόβιου (σ. 258) εγκαταλείπει - όπως είναι μάλλον πιο εύλογο - την «οργή» του και όχι, όπως θέλει η μετάφραση, το «στεφάνι» του (οι αντίστοιχες αγγλικές λέξεις τυχαίνει απλώς να μοιάζουν).
Για να ολοκληρωθεί η εικόνα ας προστεθούν στα ανωτέρω οι «απλώς» ατυχείς αποδόσεις (π.χ. «των μωσαϊκών πατωμάτων» [σ. 185] αντί «των ψηφιδωτών δαπέδων» ή η χρήση παντού του όρου «τερακότα» αντί «πήλινος») και ας συνυπολογιστούν επίσης οι λέξεις που - για λόγους ακατανόητους - μένουν αμετάφραστες (π.χ. «τουνίκ», «Λεβάντι», «ονκούς» [sic = όγκος]). Ας προσμετρηθούν, τέλος, τα γλωσσικά αμαρτήματα, οι επίμονες ανορθογραφίες (ακόμη και σε περιπτώσεις μεταγραφών, π.χ. «παπποσηλινός» πάνω από δέκα φορές) και τα αναρίθμητα τυπογραφικά λάθη.
Δίχως αμφιβολία πρόκειται για ακραία περίπτωση μεταφραστικής ανεπάρκειας και εκδοτικής ανευθυνότητας. Στοιχειώδης αίσθηση ευθύνης προς το έργο του συγγραφέα αλλά πρωτίστως προς τους έλληνες αναγνώστες επιβάλλει την απόσυρση του βιβλίου και την εκ νέου κυκλοφορία του ύστερα από γενναία αναθεώρηση.
Ο κ. Σταύρος Τσιτσιρίδης είναι επισκέπτης αναπληρωτής καθηγητής του Τμήματος Κλασικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Κύπρου.
(For the title of the book and the name of the translator visit the site...)
Το ΒΗΜΑ, 24/02/2002 , Σελ.: S26Κωδικός άρθρου: B13500S261ID: 243553
8 Σεπ 2008
Η χειρότερη μετάφραση όλων των εποχών;
by Nikos Sarantakos (link sent by Eleni-thanks!)
Η χειρότερη μετάφραση όλων των εποχών;
Φυσικά, ο τίτλος που απονέμω εδώ είναι προσωρινός, γι' αυτό και το ερωτηματικό· από την πείρα μου, είναι πολύ παρακινδυνευμένο να πεις ότι κάτι είναι το χειρότερο, ιδίως μια μετάφραση. Όποιος αναγνώστης της σελίδας αυτής έχει υπόψη του άλλο έργο που θα μπορούσε με αξιώσεις να διεκδικήσει τον τίτλο, τον θερμοπαρακαλώ να μου το γνωστοποιήσει, επειδή εμείς οι μεταφραστές μπορούμε να διασκεδάσουμε πολύ (αφού βεβαίως έχουμε τραβήξει τα μαλλιά μας και κόψει τις φλέβες μας) με τα αμαρτήματα του συναφιού μας.
Μιλάω για το βιβλίο Μαρτυρία. Τα απομνημονεύματα του Ντμίτρι Σοστακόβιτς όπως εξιστορούνται και εκδίδονται από τον Σόλομον Βολκώφ, που εκδόθηκε στα ελληνικά από αγγλικό πρωτότυπο από τον καλό εκδ. οίκο Νεφέλη το 1982, σε μετάφραση Εύης Χατζηδήμου. Το είχα τότε διαβάσει, όταν έκανα τα πρώτα μου βήματα στη μετάφραση, και είχα φρίξει. Μετά ήθελα να το ανθολογήσω, διότι τόσα και τέτοια μαργαριτάρια μαζεμένα δεν βρίσκονται εύκολα, αλλά το βιβλίο είχε παραπέσει σε κάποια μετακόμιση. Τύχη αγαθή θέλησε να το ξαναβρώ τυχαία από έναν φίλο. Εννοείται ότι δεν αποδελτίωσα παρά ελάχιστα από τα λάθη, ίσως τα πιο χτυπητά. Πολλά θα μου ξέφυγαν στο επιπόλαιο ξεφύλλισμα που έκανα.
Η μετάφραση λοιπόν είναι, κυριολεκτικά, απερίγραπτα κακή. Έχει μυριάδες λάθη, και μάλιστα λάθη εξώφθαλμα που πολύ εύκολα τα πιάνει κανείς κι ας μην έχει το πρωτότυπο (δεν το έχω δει), διότι στην πλειοψηφία τους είναι λάθη που αφορούν ονόματα ανθρώπων ή πόλεων, τίτλους έργων, καθιερωμένες εκφράσεις. Εδώ δεν βοηθάει και πολύ το λεξικό. Ο μεταφραστής πρέπει να έχει γενική παιδεία, εξοικείωση με το αντικείμενο, να κάνει τον κόπο να ανοίξει εγκυκλοπαίδεια. Θα έμοιαζε αυτονόητο ένα βιβλίο σαν κι αυτό, που αναφέρεται στη ζωή στη Σοβιετική Ένωση και στη μουσική, να ανατεθεί σε μεταφραστή στοιχειωδώς εξοικειωμένο με τα θέματα αυτά. Όπως θα δείτε, προφανώς αυτό δεν έγινε.
α) Λάθη μεταγραφής
Ένας επιπλέον παράγοντας που γέννησε πολλά λάθη (χωρίς να τα δικαιολογεί!) είναι ότι το πρωτότυπο κείμενο ήταν στα αγγλικά. Έτσι, η μεταφράστρια θεώρησε καλό να εξαγγλίσει την προφορά ονομάτων ανθρώπων και τόπων. Παραδείγματα:
Ορντζοκίκιτζ αντί Ορντζονικίτζε (σ. 77)
Γκάουκ αντί Γκωκ (99-100 και αλλού)
Χάιντ αντί Χάυδν (127)
Λουνασάρσκι αντί Λουνατσάρσκι (175)
Φράνζ αντί Φρούνζε (185)
Άρκανγκελσκ αντί Αρχανγκέλσκ (201)
Ντουσάνμπ αντί Ντουσανμπέ (338)
Χάιντμιθ αντί Χίντεμιτ (354)
Γράφω πρώτα το όνομα όπως παρουσιάζεται στο βιβλίο και μετά το σωστό. Σε παρένθεση ο αριθμός σελίδας.
β) Λάθη σε τυποποιημένες εκφράσεις
Ο υπότιτλός μου είναι μάλλον ανακριβής. Συγκεντρώνω εδώ ορισμένες περιπτώσεις λαθών όπου η γνώση της γλώσσας (αν υποθέσουμε ότι υπάρχει) δεν αρκεί, χρειάζεται και εξοικείωση με το αντικείμενο.
Το ιστορικό "Γράμμα στο Συνέδριο" του Λένιν μεταφράζεται "Γράμμα στο Κονγκρέσο" (σ. 89) λες και ο Βλαδίμηρος απευθύνθηκε στην αμερικάνικη Βουλή! Το Γράμμα στο Συνέδριο ονομάζεται επίσης "Πολιτική διαθήκη" του Λένιν, αλλά αυτό ο αναγνώστης του βιβλίου δεν θα το πληροφορηθεί διότι η μεταφράστρια το βαφτίζει "Πολιτική επιθυμία" (προφανώς μεταφράζοντας το αμερικάνικο Political will).
Ο παλιότερος τίτλος του ΚΚΣΕ ήταν Πανενωσιακό Κομμουνιστικό Κόμμα. Η μεταφράστρια όμως, μεταφράζοντας το αγγλικό All-Union ή κάτι ανάλογο, το βαφτίζει "Κομμουνιστικό Κόμμα όλων των Συνδικάτων" (σ. 255)
Η παιδική οργάνωση της Κομμουνιστικής Νεολαίας λεγόταν Πιονιέροι. Η μεταφράστρια όμως τους θέλει Σκαπανείς (σ. 333).
Ο "μαρξιστικός λενινισμός" είναι βέβαια ο μαρξισμός-λενινισμός.
Και η περίοδος του "στρατιωτικού κομμουνισμού" είναι φυσικά η περίοδος του "πολεμικού κομμουνισμού"
Και καλά ως εδώ, αυτά είναι ας πούμε ειδικώς σοβιετικά και κομμουνιστικά και δεν θα κρεμάσουμε την καλή μεταφράστρια επειδή τα αγνοεί και τα μεταφράζει κατά το δοκούν.
Αγνοεί όμως και τον Εμφύλιο Πόλεμο της Ισπανίας και τον μεταφράζει "Πολιτικό Πόλεμο"; (σ. 334) Και χάθηκε να ανοίξει ένα λεξικό για να δει τι σημαίνει "civil war"?
γ) Λάθη σε τίτλους (έργων κτλ.)
Οι τίτλοι έργων είναι από τις πιο επικίνδυνες μεταφραστικές παγίδες, διότι είναι δύσκολο να ξέρει ο μεταφραστής πώς έχουν αποδοθεί όλοι στα ελληνικά. Και εδώ όμως, μια καλή εγκυκλοπαίδεια βοηθάει πολύ. Στην προκειμένη περίπτωση θα είχε βοηθήσει τη μεταφράστρια να αποδώσει σωστά όλα τα παρακάτω (εκτός από ένα) Έτσι όμως θα είχαμε χάσει μερικά "εκκωφαντικά" μαργαριτάρια -διότι οι "μεταφράσεις" τίτλων είναι πράγματι το Βατερλώ του βιβλίου.
Ας ξεκινήσουμε από τα πταίσματα:
Το μεσημέρι ενός φαύνου (σελ. 130) είναι αυτό που όλοι οι υπόλοιποι γνωρίζουμε σαν Απομεσήμερο ενός φαύνου. Καλά, αυτό είναι απλώς πταίσμα.
Ο Γενικός Επιθεωρητής του Γκόγκολ (σελ. 154), διαβάζουμε, αλλά στα ελληνικά ο τίτλος είναι Ο επιθεωρητής. Κι αυτό όμως πταίσμα είναι.
Αλλά προχωράμε παρακάτω:
Το κλασικό ρώσικο θεατρικό έργο του Γκριμπογιέντωφ (έχει ανεβεί και στην Ελλάδα), "Συμφορά από το πολύ μυαλό", η μεταφράστρια το μασκαρεύει σε "Θρήνος στο πνεύμα" (σελ. 190).
Η μεταφράστρια στη σελ. 157 ανακαλύπτει έργο Εμπιστεύσου τον D.E. Ο αμερικάνικος τίτλος είναι "Trust D.E.", αλλά αυτό είναι μυθιστόρημα του Έρενμπουργκ, και βέβαια η σωστή απόδοσή του είναι "Τραστ Δ.Ε.", μια και μιλάει για τα τραστ, τις κοινοπραξίες επιχειρήσεων, δηλαδή, όχι για κάποιον μυστηριώδη Δ.Ε. που είναι άξιος εμπιστοσύνης!
Και καλά το Δ.Ε. που είναι ένα σχετικά άγνωστο σοβιετικό έργο. Τι να πει όμως κανείς για το τερατώδες "Η κυρία των καμελίων"; (σ. 158) Ο ελληνικός τίτλος βέβαια είναι Η κυρία με τας καμελίας, αλλά και το "καμελίων" είναι εντελώς αχώνευτο. Το γραμματικά σωστό θα ήταν καμελιών.
Η όπερα Γουίλλιαμ Τελ (σ. 220) είναι βεβαίως ο Γουλιέλμος Τέλλος (του Ροσίνι).
Αυτό δεν αφορά τίτλο, αλλά έχει γούστο: Κάποιος σοβιετικός καλλιτέχνης, διαβάζουμε, πήγε στην Αμερική το 1943 όπου στη Νέα Υόρκη εμφανίστηκε μαζί με τον "Μάγιορ Λα Γκουάρντια" (σελ. 191). Φυσικά, εμφανίστηκε μαζί με τον Δήμαρχο (Mayor) Λα Γκουάρντια.
Το περίφημο μουσείο του Λένινγκραντ λέγεται βέβαια Ερμιτάζ, αυτή η ονομασία έχει καθιερωθεί, όχι Ερημητήριο όπως μεταφράζεται (σελ. 183) στο κείμενο, έστω κι αν Ερμιτάζ σημαίνει "ερημητήριο". Αναρωτιέμαι τι θα καταλάβει ο αναγνώστης αν διαβάσει "πήγαμε στο Ερημητήριο να δούμε τα ζωγραφικά έργα". Θα καταλάβει ότι πρόκειται για μουσείο ή θα υποθέσει ότι πρόκειται για την κατοικία κάποιου ερημίτη που γεμίζει με τη ζωγραφική τις ατέλειωτες ώρες της μοναξιάς του;
Και φτάνουμε στα τερατώδη:
Το μυθιστόρημα Πώς δενότανε το ατσάλι ήταν σχετικά γνωστό και στην Ελλάδα τουλάχιστον την εποχή που έγινε η μετάφραση αυτή εδώ. Η μεταφράστρια το αγνοεί και το μεταφράζει (σελ. 159) Πώς ο χάλυβας σκληρύνθηκε!! (Αν είναι ποτέ δυνατόν να υπάρχει τέτοιος τίτλος σε μυθιστόρημα!) Αφήνω που το χαρακτηρίζει "νουβέλα", διότι βέβαια την παρασέρνει το αγγλικό novel. Αλλά novel θα πει μυθιστόρημα, διότι νουβέλα στα ελληνικά είναι ένα πεζό με μέγεθος μικρότερο από μυθιστόρημα και μεγαλύτερο από διήγημα (Πάλι καλά που δεν μετέφραζε από τα γαλλικά η κυρία, να μας το πει ρομάντζο βλέποντας το roman!)
Ίσως το καλύτερο: η γνωστή όπερα Ντάμα Πίκα (σελ. 123), που στα αγγλικά λέγεται Queen of Spades, μεταφράζεται, κρατηθήτε καλά, ... Βασίλισσα των Spades!!!!! Λες και τα Spades είναι κάποιο κράτος (ίσως ένα μικρό νησιωτικό σύμπλεγμα στη Μάγχη, πλάι στο Γκέρνσεϋ).
Η άλλη υποψηφιότητα για το τερατωδέστερο μαργαριτάρι της κατηγορίας αυτής: ο Ήρεμος Ντον, το γνωστό μυθιστόρημα του Σόλοχοφ, ο οποίος επιτέλους έχει πάρει και Νόμπελ και έπρεπε να τον ξέρει η καλή κυρία. Όμως στη σελ. 358, εκτός που τον λέει 'νουβέλα' (διότι, βεβαίως, novel), δίνει τον τίτλο: Ήρεμα ακολουθεί τον Ντον. Πώς στην ευχή της κατέβηκε; Απλό. Ο αγγλικός τίτλος είναι Quiet Flows the Don. Ε, τώρα, Flows και Follows μοιάζουν!
δ) Αγγλισμοί-αμερικανισμοί
Παντού οι νότες στο αμερικάνικο σύστημα. Όπως Σερενάτα στην Α (σελ. 91, έργο του Στραβίνσκι), αντί βεβαίως Σερενάτα σε Λα.
Στη σελ. 114 διαβάζουμε ότι ήταν εύκολο στο Ωδείο να "πάρεις 5 συν (Α συν)" Και καλά το 5+, είναι η ρώσικη βαθμολογική κλίμακα, πρέπει να διατηρηθεί. Η εντός παρενθέσεως αμερικάνικη επεξήγηση που απευθυνόταν στον αμερικάνο αναγνώστη, τόσο ιερή ήταν που έπρεπε να μείνει; Χάθηκε ο κόσμος να γράψει "(άριστα)";
Και βέβαια, το "the MGM movie" στα "ελληνικά" της μεταφράστριας μεταφράζεται: "η MGM ταινία" (λόγω τιμής! σ. 357).
Κάπου (σ. 261) ο συγγραφέας παραθέτει έναν διάλογο στον οποίο χρησιμοποιείται ένα υβριστικό παρατσούκλι για τους εβραίους. Στο αμερικανικό κείμενο, χρησιμοποιείται το kike. Η μεταφράστρια θεωρεί προφανώς ότι πρόκειται για μια φυλή ή ομάδα ή κάτι τέτοιο τέλος πάντων κι έτσι το αφήνει αμετάφραστο, "Οι kikes πήγαν στην Τασκένδη..." αντί να πει "οι οβριοί", "οι τσιφούτηδες" κάτι τέτοιο.
Η ηρωίδα του Άμλετ, όλοι το ξέρουμε, λέγεται στα ελληνικά Οφηλία. Όλοι; Όχι όλοι. Στη σελ. 167 η μεταφράστρια μας διορθώνει: το "σωστό" είναι Οφήλια.
ε) Άλλα μαργαριτάρια
Το καλύτερο ίσως μαργαριτάρι: ο Σοστακόβιτς λέει ότι όταν συνέθετε κάποια όπερα δούλευε με τους λιμπρετίστες από πρωί-πρωί, όχι με ξενύχτια, γιατί "μας απωθούσε ο τρόπος εργασίας του Μποχεμιάν" (σ. 327). Εμβρόντητος ο αναγνώστης ανακαλύπτει τον ως τώρα άγνωστο, προφανώς αρμενικής καταγωγής, συνθέτη Μποχεμιάν! Όχι βέβαια -απλώς το αγγλικό κείμενο λέει φαντάζομαι κάτι σαν "the Bohemian way of working", παναπεί "ο μποέμικος τρόπος εργασίας"!
Κι αν τα περισσότερα λάθη της μετάφρασης αφορούν τη μεταγραφή ονομάτων, τη μετάφραση τίτλων ή άλλα που μπορεί κανείς να τα βρει ανοίγοντας μιαν εγκυκλοπαίδεια, ας μη νομιστεί ότι η μετάφραση "κατά τα άλλα" είναι καλή. Παραθέτω ένα μόνο παράδειγμα γιατί πρόκειται για λάθος αρκετά διαδεδομένο. Όταν στα αγγλικά κάποιος περιγράφει κάτι που γινόταν κατ' εξακολούθηση στο παρελθόν, χρησιμοποιεί το would. Αυτό το would όμως δεν πρέπει να μεταφράζεται στα ελληνικά με υποθετικό μέλλοντα, αλλά με παρατατικό.
Παράδειγμα από τη σ. 391. "Ο Στάλιν είχε αναμφίβολα την ευθύνη για τα πάντα. Αν διέταζε να γίνει μια ταινία, θα γινόταν. Αν διέταζε να σταματήσει το γύρισμα, θα σταματούσε. ... Αν ο Στάλιν διέταζε μια τελειωμένη ταινία να καταστραφεί, θα καταστρεφόταν." Στα ελληνικά, όλα αυτά τα θα είναι περιττά.
Και ένα ακροτελεύτιο λάθος, στην τελευταία σελίδα του βιβλίου, την 429 (φυσικά έχω παραλείψει εκατοντάδες άλλα), που κι αυτό είναι καθαρά γλωσσικό. Σε μια υποσημείωση, διαβάζουμε ότι ο Χ. και ο Ψ. ήταν "αξιωματούχοι της αστυνομίας, που έφτασαν στον υψηλότερο βαθμό, κάτω απ' τον Νικόλαο Ι." Κάτω; Θα πίστευε κανείς ότι ο Νικόλαος Ι ήταν... αστυνομικός διευθυντής και είχε υπαρχηγούς του τους Χ. και Ψ. Όχι βέβαια, απλώς η καλή κυρία μεταφράζει κατά λέξη το "under Nicholas I". Και βέβαια, αυτό στα ελληνικά, αν δεν θέλεις να πεις "στην εποχή του [τσάρου] Νικολάου του 1ου" θα το πεις "επί τσάρου Νικολάου 1ου", όπως άλλωστε λέμε κι εμείς "διορίστηκε διευθυντής επί Καραμανλή" ή "επί χούντας" και όχι βέβαια "κάτω από τον Καραμανλή"!
Επίλογος; Δεν χρειάζεται. Νομίζω είναι φανερό γιατί προτείνω το βιβλίο αυτό για τον τίτλο της χειρότερης μετάφρασης όλων των εποχών, τόσο κακής που καταντάει αριστουργηματική. Επειδή όμως, ξαναλέω, τίποτα δεν αποκλείει να παρουσιαστεί κάποιο ακόμα χειρότερο δείγμα, ας κρατήσουμε κάποια επιφύλαξη.
Η χειρότερη μετάφραση όλων των εποχών;
Φυσικά, ο τίτλος που απονέμω εδώ είναι προσωρινός, γι' αυτό και το ερωτηματικό· από την πείρα μου, είναι πολύ παρακινδυνευμένο να πεις ότι κάτι είναι το χειρότερο, ιδίως μια μετάφραση. Όποιος αναγνώστης της σελίδας αυτής έχει υπόψη του άλλο έργο που θα μπορούσε με αξιώσεις να διεκδικήσει τον τίτλο, τον θερμοπαρακαλώ να μου το γνωστοποιήσει, επειδή εμείς οι μεταφραστές μπορούμε να διασκεδάσουμε πολύ (αφού βεβαίως έχουμε τραβήξει τα μαλλιά μας και κόψει τις φλέβες μας) με τα αμαρτήματα του συναφιού μας.
Μιλάω για το βιβλίο Μαρτυρία. Τα απομνημονεύματα του Ντμίτρι Σοστακόβιτς όπως εξιστορούνται και εκδίδονται από τον Σόλομον Βολκώφ, που εκδόθηκε στα ελληνικά από αγγλικό πρωτότυπο από τον καλό εκδ. οίκο Νεφέλη το 1982, σε μετάφραση Εύης Χατζηδήμου. Το είχα τότε διαβάσει, όταν έκανα τα πρώτα μου βήματα στη μετάφραση, και είχα φρίξει. Μετά ήθελα να το ανθολογήσω, διότι τόσα και τέτοια μαργαριτάρια μαζεμένα δεν βρίσκονται εύκολα, αλλά το βιβλίο είχε παραπέσει σε κάποια μετακόμιση. Τύχη αγαθή θέλησε να το ξαναβρώ τυχαία από έναν φίλο. Εννοείται ότι δεν αποδελτίωσα παρά ελάχιστα από τα λάθη, ίσως τα πιο χτυπητά. Πολλά θα μου ξέφυγαν στο επιπόλαιο ξεφύλλισμα που έκανα.
Η μετάφραση λοιπόν είναι, κυριολεκτικά, απερίγραπτα κακή. Έχει μυριάδες λάθη, και μάλιστα λάθη εξώφθαλμα που πολύ εύκολα τα πιάνει κανείς κι ας μην έχει το πρωτότυπο (δεν το έχω δει), διότι στην πλειοψηφία τους είναι λάθη που αφορούν ονόματα ανθρώπων ή πόλεων, τίτλους έργων, καθιερωμένες εκφράσεις. Εδώ δεν βοηθάει και πολύ το λεξικό. Ο μεταφραστής πρέπει να έχει γενική παιδεία, εξοικείωση με το αντικείμενο, να κάνει τον κόπο να ανοίξει εγκυκλοπαίδεια. Θα έμοιαζε αυτονόητο ένα βιβλίο σαν κι αυτό, που αναφέρεται στη ζωή στη Σοβιετική Ένωση και στη μουσική, να ανατεθεί σε μεταφραστή στοιχειωδώς εξοικειωμένο με τα θέματα αυτά. Όπως θα δείτε, προφανώς αυτό δεν έγινε.
α) Λάθη μεταγραφής
Ένας επιπλέον παράγοντας που γέννησε πολλά λάθη (χωρίς να τα δικαιολογεί!) είναι ότι το πρωτότυπο κείμενο ήταν στα αγγλικά. Έτσι, η μεταφράστρια θεώρησε καλό να εξαγγλίσει την προφορά ονομάτων ανθρώπων και τόπων. Παραδείγματα:
Ορντζοκίκιτζ αντί Ορντζονικίτζε (σ. 77)
Γκάουκ αντί Γκωκ (99-100 και αλλού)
Χάιντ αντί Χάυδν (127)
Λουνασάρσκι αντί Λουνατσάρσκι (175)
Φράνζ αντί Φρούνζε (185)
Άρκανγκελσκ αντί Αρχανγκέλσκ (201)
Ντουσάνμπ αντί Ντουσανμπέ (338)
Χάιντμιθ αντί Χίντεμιτ (354)
Γράφω πρώτα το όνομα όπως παρουσιάζεται στο βιβλίο και μετά το σωστό. Σε παρένθεση ο αριθμός σελίδας.
β) Λάθη σε τυποποιημένες εκφράσεις
Ο υπότιτλός μου είναι μάλλον ανακριβής. Συγκεντρώνω εδώ ορισμένες περιπτώσεις λαθών όπου η γνώση της γλώσσας (αν υποθέσουμε ότι υπάρχει) δεν αρκεί, χρειάζεται και εξοικείωση με το αντικείμενο.
Το ιστορικό "Γράμμα στο Συνέδριο" του Λένιν μεταφράζεται "Γράμμα στο Κονγκρέσο" (σ. 89) λες και ο Βλαδίμηρος απευθύνθηκε στην αμερικάνικη Βουλή! Το Γράμμα στο Συνέδριο ονομάζεται επίσης "Πολιτική διαθήκη" του Λένιν, αλλά αυτό ο αναγνώστης του βιβλίου δεν θα το πληροφορηθεί διότι η μεταφράστρια το βαφτίζει "Πολιτική επιθυμία" (προφανώς μεταφράζοντας το αμερικάνικο Political will).
Ο παλιότερος τίτλος του ΚΚΣΕ ήταν Πανενωσιακό Κομμουνιστικό Κόμμα. Η μεταφράστρια όμως, μεταφράζοντας το αγγλικό All-Union ή κάτι ανάλογο, το βαφτίζει "Κομμουνιστικό Κόμμα όλων των Συνδικάτων" (σ. 255)
Η παιδική οργάνωση της Κομμουνιστικής Νεολαίας λεγόταν Πιονιέροι. Η μεταφράστρια όμως τους θέλει Σκαπανείς (σ. 333).
Ο "μαρξιστικός λενινισμός" είναι βέβαια ο μαρξισμός-λενινισμός.
Και η περίοδος του "στρατιωτικού κομμουνισμού" είναι φυσικά η περίοδος του "πολεμικού κομμουνισμού"
Και καλά ως εδώ, αυτά είναι ας πούμε ειδικώς σοβιετικά και κομμουνιστικά και δεν θα κρεμάσουμε την καλή μεταφράστρια επειδή τα αγνοεί και τα μεταφράζει κατά το δοκούν.
Αγνοεί όμως και τον Εμφύλιο Πόλεμο της Ισπανίας και τον μεταφράζει "Πολιτικό Πόλεμο"; (σ. 334) Και χάθηκε να ανοίξει ένα λεξικό για να δει τι σημαίνει "civil war"?
γ) Λάθη σε τίτλους (έργων κτλ.)
Οι τίτλοι έργων είναι από τις πιο επικίνδυνες μεταφραστικές παγίδες, διότι είναι δύσκολο να ξέρει ο μεταφραστής πώς έχουν αποδοθεί όλοι στα ελληνικά. Και εδώ όμως, μια καλή εγκυκλοπαίδεια βοηθάει πολύ. Στην προκειμένη περίπτωση θα είχε βοηθήσει τη μεταφράστρια να αποδώσει σωστά όλα τα παρακάτω (εκτός από ένα) Έτσι όμως θα είχαμε χάσει μερικά "εκκωφαντικά" μαργαριτάρια -διότι οι "μεταφράσεις" τίτλων είναι πράγματι το Βατερλώ του βιβλίου.
Ας ξεκινήσουμε από τα πταίσματα:
Το μεσημέρι ενός φαύνου (σελ. 130) είναι αυτό που όλοι οι υπόλοιποι γνωρίζουμε σαν Απομεσήμερο ενός φαύνου. Καλά, αυτό είναι απλώς πταίσμα.
Ο Γενικός Επιθεωρητής του Γκόγκολ (σελ. 154), διαβάζουμε, αλλά στα ελληνικά ο τίτλος είναι Ο επιθεωρητής. Κι αυτό όμως πταίσμα είναι.
Αλλά προχωράμε παρακάτω:
Το κλασικό ρώσικο θεατρικό έργο του Γκριμπογιέντωφ (έχει ανεβεί και στην Ελλάδα), "Συμφορά από το πολύ μυαλό", η μεταφράστρια το μασκαρεύει σε "Θρήνος στο πνεύμα" (σελ. 190).
Η μεταφράστρια στη σελ. 157 ανακαλύπτει έργο Εμπιστεύσου τον D.E. Ο αμερικάνικος τίτλος είναι "Trust D.E.", αλλά αυτό είναι μυθιστόρημα του Έρενμπουργκ, και βέβαια η σωστή απόδοσή του είναι "Τραστ Δ.Ε.", μια και μιλάει για τα τραστ, τις κοινοπραξίες επιχειρήσεων, δηλαδή, όχι για κάποιον μυστηριώδη Δ.Ε. που είναι άξιος εμπιστοσύνης!
Και καλά το Δ.Ε. που είναι ένα σχετικά άγνωστο σοβιετικό έργο. Τι να πει όμως κανείς για το τερατώδες "Η κυρία των καμελίων"; (σ. 158) Ο ελληνικός τίτλος βέβαια είναι Η κυρία με τας καμελίας, αλλά και το "καμελίων" είναι εντελώς αχώνευτο. Το γραμματικά σωστό θα ήταν καμελιών.
Η όπερα Γουίλλιαμ Τελ (σ. 220) είναι βεβαίως ο Γουλιέλμος Τέλλος (του Ροσίνι).
Αυτό δεν αφορά τίτλο, αλλά έχει γούστο: Κάποιος σοβιετικός καλλιτέχνης, διαβάζουμε, πήγε στην Αμερική το 1943 όπου στη Νέα Υόρκη εμφανίστηκε μαζί με τον "Μάγιορ Λα Γκουάρντια" (σελ. 191). Φυσικά, εμφανίστηκε μαζί με τον Δήμαρχο (Mayor) Λα Γκουάρντια.
Το περίφημο μουσείο του Λένινγκραντ λέγεται βέβαια Ερμιτάζ, αυτή η ονομασία έχει καθιερωθεί, όχι Ερημητήριο όπως μεταφράζεται (σελ. 183) στο κείμενο, έστω κι αν Ερμιτάζ σημαίνει "ερημητήριο". Αναρωτιέμαι τι θα καταλάβει ο αναγνώστης αν διαβάσει "πήγαμε στο Ερημητήριο να δούμε τα ζωγραφικά έργα". Θα καταλάβει ότι πρόκειται για μουσείο ή θα υποθέσει ότι πρόκειται για την κατοικία κάποιου ερημίτη που γεμίζει με τη ζωγραφική τις ατέλειωτες ώρες της μοναξιάς του;
Και φτάνουμε στα τερατώδη:
Το μυθιστόρημα Πώς δενότανε το ατσάλι ήταν σχετικά γνωστό και στην Ελλάδα τουλάχιστον την εποχή που έγινε η μετάφραση αυτή εδώ. Η μεταφράστρια το αγνοεί και το μεταφράζει (σελ. 159) Πώς ο χάλυβας σκληρύνθηκε!! (Αν είναι ποτέ δυνατόν να υπάρχει τέτοιος τίτλος σε μυθιστόρημα!) Αφήνω που το χαρακτηρίζει "νουβέλα", διότι βέβαια την παρασέρνει το αγγλικό novel. Αλλά novel θα πει μυθιστόρημα, διότι νουβέλα στα ελληνικά είναι ένα πεζό με μέγεθος μικρότερο από μυθιστόρημα και μεγαλύτερο από διήγημα (Πάλι καλά που δεν μετέφραζε από τα γαλλικά η κυρία, να μας το πει ρομάντζο βλέποντας το roman!)
Ίσως το καλύτερο: η γνωστή όπερα Ντάμα Πίκα (σελ. 123), που στα αγγλικά λέγεται Queen of Spades, μεταφράζεται, κρατηθήτε καλά, ... Βασίλισσα των Spades!!!!! Λες και τα Spades είναι κάποιο κράτος (ίσως ένα μικρό νησιωτικό σύμπλεγμα στη Μάγχη, πλάι στο Γκέρνσεϋ).
Η άλλη υποψηφιότητα για το τερατωδέστερο μαργαριτάρι της κατηγορίας αυτής: ο Ήρεμος Ντον, το γνωστό μυθιστόρημα του Σόλοχοφ, ο οποίος επιτέλους έχει πάρει και Νόμπελ και έπρεπε να τον ξέρει η καλή κυρία. Όμως στη σελ. 358, εκτός που τον λέει 'νουβέλα' (διότι, βεβαίως, novel), δίνει τον τίτλο: Ήρεμα ακολουθεί τον Ντον. Πώς στην ευχή της κατέβηκε; Απλό. Ο αγγλικός τίτλος είναι Quiet Flows the Don. Ε, τώρα, Flows και Follows μοιάζουν!
δ) Αγγλισμοί-αμερικανισμοί
Παντού οι νότες στο αμερικάνικο σύστημα. Όπως Σερενάτα στην Α (σελ. 91, έργο του Στραβίνσκι), αντί βεβαίως Σερενάτα σε Λα.
Στη σελ. 114 διαβάζουμε ότι ήταν εύκολο στο Ωδείο να "πάρεις 5 συν (Α συν)" Και καλά το 5+, είναι η ρώσικη βαθμολογική κλίμακα, πρέπει να διατηρηθεί. Η εντός παρενθέσεως αμερικάνικη επεξήγηση που απευθυνόταν στον αμερικάνο αναγνώστη, τόσο ιερή ήταν που έπρεπε να μείνει; Χάθηκε ο κόσμος να γράψει "(άριστα)";
Και βέβαια, το "the MGM movie" στα "ελληνικά" της μεταφράστριας μεταφράζεται: "η MGM ταινία" (λόγω τιμής! σ. 357).
Κάπου (σ. 261) ο συγγραφέας παραθέτει έναν διάλογο στον οποίο χρησιμοποιείται ένα υβριστικό παρατσούκλι για τους εβραίους. Στο αμερικανικό κείμενο, χρησιμοποιείται το kike. Η μεταφράστρια θεωρεί προφανώς ότι πρόκειται για μια φυλή ή ομάδα ή κάτι τέτοιο τέλος πάντων κι έτσι το αφήνει αμετάφραστο, "Οι kikes πήγαν στην Τασκένδη..." αντί να πει "οι οβριοί", "οι τσιφούτηδες" κάτι τέτοιο.
Η ηρωίδα του Άμλετ, όλοι το ξέρουμε, λέγεται στα ελληνικά Οφηλία. Όλοι; Όχι όλοι. Στη σελ. 167 η μεταφράστρια μας διορθώνει: το "σωστό" είναι Οφήλια.
ε) Άλλα μαργαριτάρια
Το καλύτερο ίσως μαργαριτάρι: ο Σοστακόβιτς λέει ότι όταν συνέθετε κάποια όπερα δούλευε με τους λιμπρετίστες από πρωί-πρωί, όχι με ξενύχτια, γιατί "μας απωθούσε ο τρόπος εργασίας του Μποχεμιάν" (σ. 327). Εμβρόντητος ο αναγνώστης ανακαλύπτει τον ως τώρα άγνωστο, προφανώς αρμενικής καταγωγής, συνθέτη Μποχεμιάν! Όχι βέβαια -απλώς το αγγλικό κείμενο λέει φαντάζομαι κάτι σαν "the Bohemian way of working", παναπεί "ο μποέμικος τρόπος εργασίας"!
Κι αν τα περισσότερα λάθη της μετάφρασης αφορούν τη μεταγραφή ονομάτων, τη μετάφραση τίτλων ή άλλα που μπορεί κανείς να τα βρει ανοίγοντας μιαν εγκυκλοπαίδεια, ας μη νομιστεί ότι η μετάφραση "κατά τα άλλα" είναι καλή. Παραθέτω ένα μόνο παράδειγμα γιατί πρόκειται για λάθος αρκετά διαδεδομένο. Όταν στα αγγλικά κάποιος περιγράφει κάτι που γινόταν κατ' εξακολούθηση στο παρελθόν, χρησιμοποιεί το would. Αυτό το would όμως δεν πρέπει να μεταφράζεται στα ελληνικά με υποθετικό μέλλοντα, αλλά με παρατατικό.
Παράδειγμα από τη σ. 391. "Ο Στάλιν είχε αναμφίβολα την ευθύνη για τα πάντα. Αν διέταζε να γίνει μια ταινία, θα γινόταν. Αν διέταζε να σταματήσει το γύρισμα, θα σταματούσε. ... Αν ο Στάλιν διέταζε μια τελειωμένη ταινία να καταστραφεί, θα καταστρεφόταν." Στα ελληνικά, όλα αυτά τα θα είναι περιττά.
Και ένα ακροτελεύτιο λάθος, στην τελευταία σελίδα του βιβλίου, την 429 (φυσικά έχω παραλείψει εκατοντάδες άλλα), που κι αυτό είναι καθαρά γλωσσικό. Σε μια υποσημείωση, διαβάζουμε ότι ο Χ. και ο Ψ. ήταν "αξιωματούχοι της αστυνομίας, που έφτασαν στον υψηλότερο βαθμό, κάτω απ' τον Νικόλαο Ι." Κάτω; Θα πίστευε κανείς ότι ο Νικόλαος Ι ήταν... αστυνομικός διευθυντής και είχε υπαρχηγούς του τους Χ. και Ψ. Όχι βέβαια, απλώς η καλή κυρία μεταφράζει κατά λέξη το "under Nicholas I". Και βέβαια, αυτό στα ελληνικά, αν δεν θέλεις να πεις "στην εποχή του [τσάρου] Νικολάου του 1ου" θα το πεις "επί τσάρου Νικολάου 1ου", όπως άλλωστε λέμε κι εμείς "διορίστηκε διευθυντής επί Καραμανλή" ή "επί χούντας" και όχι βέβαια "κάτω από τον Καραμανλή"!
Επίλογος; Δεν χρειάζεται. Νομίζω είναι φανερό γιατί προτείνω το βιβλίο αυτό για τον τίτλο της χειρότερης μετάφρασης όλων των εποχών, τόσο κακής που καταντάει αριστουργηματική. Επειδή όμως, ξαναλέω, τίποτα δεν αποκλείει να παρουσιαστεί κάποιο ακόμα χειρότερο δείγμα, ας κρατήσουμε κάποια επιφύλαξη.
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)