by Simon de Bruxelles (www.timesonline.co.uk)
A cyclist who pedalled the world for more than 40 years, braving raging rivers, a lion and the hospitality of an Eskimo princess, has been killed by a hit-and-run driver in Greece.
Ian Hibell, 74, was a well-known figure in the world of long-distance cycle touring, setting several records and pedalling the equivalent of ten times around the Equator.
He died on the road between Athens and Salonika when he was hit by a car whose driver was apparently in a race with another motorist. Although the driver fled the scene, he was arrested two days later and charged with causing death by dangerous driving.
Mr Hibell, from Brixham in Devon, set out on his travels in 1963 after asking his employer for a two-year sabbatical. He returned ten years later, having become the first cyclist to ride from Cape Horn to Alaska, among other journeys. Into the Remote Places, the book he wrote about his adventures, inspired countless other cyclists to pack their saddlebags, and led to regular appearances on television on programmes such as Blue Peter and as a lecturer.
Mr Hibell rarely kept to the beaten track, managing to cross mangrove swamps, mountain ranges and even the Sahara desert on two wheels. He was shot at by bandits, had his tent eaten by tropical ants, was sniffed by a lion and chased by elephants.
He was also welcomed by a Dayak headman in Borneo and African chiefs in the days before every jungle trail had been trodden by backpackers and gap-year students. He estimated that he had used more than 800 cycle repair kits after covering at least 6,000 miles a year for 40 years, the distance from Earth to the Moon.
A family friend, Nicola Henderson, said yesterday that Mr Hibell had died on August 23. “He gained a taste for travelling during his RAF service in the 1950s. He has pushed, dragged or carried his bike from the fringes of Antarctica to the jungles of the Amazon, from the Arctic to the remoter islands of Indonesia,” she said.
Mr Hibell, a bachelor, died at the scene of the crash. Arrangements are under way for his body to be flown back to Britain for a family funeral in south Gloucestershire.
in 2005, he said: “Every so often a bird gets up and flies some place that it’s drawn to. I don’t suppose it could tell you why, but it does it anyway.”
Pedal power
— A cyclist can travel 1,037km (644 miles) on the energy equivalent of one litre of petrol
— Regular cycling can make you as fit as someone who is ten years younger
— A cyclist consumes 1/50th of the oxygen of a car making the same journey
— A twice daily half-hour commute will, over a year, consume the energy equivalent of 24lb of fat
— In 1949, 34 per cent of all mechanised journeys were made by bicycle. Fifty years later that figure had fallen to 2 per cent
— The rate of serious heart disease for civil servants who cycle 20 miles or more a week is 50 per cent lower than for their sedentary colleagues
Source: Somerset County Council
27 Σεπ 2008
18 Σεπ 2008
The Oxford English Dictionary 'cuts it loose' and 'kicks back' by releasing a new edition with 6,000 slang terms
by Rachael Wheeler. Thursday, 18 September 2008
PICKING up a new slang word is like getting a new toy – until it is used to death and becomes a little annoying.
From today, people will be spoiled for choice as the Oxford English Dictionary produces a new edition with 6,000 slang terms.
Take your pick from the thousands of buzzwords listed, such as “cockamamie” (to be foolish or silly) and “zowie” (an expression of astonishment).
This is down to the launch of Stone the Crows: Oxford Dictionary of Modern Slang, a slightly lowbrow but entertaining version of the famous dictionary.
“Builder’s bum” (to describe the exposure of one’s bottom when bending over in ill-fitting trousers) has made the cut, as has “phwoar” (a linguistic outburst that exclaims an approval for another’s aesthetic qualities).
We suggest the production of a pocket edition for adults to prevent a language barrier when the terms are released upon teens.
Proud parents should be more wary when their child says she’s “reading the dictionary” – she might come out with “shagtastic”* at the dinner table.
* An adjective for someone that you may wish to conduct sexual relations with, first introduced by Austin Powers.
PICKING up a new slang word is like getting a new toy – until it is used to death and becomes a little annoying.
From today, people will be spoiled for choice as the Oxford English Dictionary produces a new edition with 6,000 slang terms.
Take your pick from the thousands of buzzwords listed, such as “cockamamie” (to be foolish or silly) and “zowie” (an expression of astonishment).
This is down to the launch of Stone the Crows: Oxford Dictionary of Modern Slang, a slightly lowbrow but entertaining version of the famous dictionary.
“Builder’s bum” (to describe the exposure of one’s bottom when bending over in ill-fitting trousers) has made the cut, as has “phwoar” (a linguistic outburst that exclaims an approval for another’s aesthetic qualities).
We suggest the production of a pocket edition for adults to prevent a language barrier when the terms are released upon teens.
Proud parents should be more wary when their child says she’s “reading the dictionary” – she might come out with “shagtastic”* at the dinner table.
* An adjective for someone that you may wish to conduct sexual relations with, first introduced by Austin Powers.
15 Σεπ 2008
Μεταφραστικές δυσκολίες στο The Gold Bug (Ο Χρυσός Σκαραβαίος) του Edgar Alan Poe
This is taken from the Translatum Journal http://www.translatum.gr/journal
by Ελένη Αντωνοπούλου
(The author is one of the professors at the University of Athens, English Language and Literature department. Her modules are always very amusing and challenging, ranging from Phonetics and Phonology to Translating Humour. The latter was probably the best module I've even taken in my life...we compared the originals and the translations of "Lady Windermere's Fan" by Oscar Wilde and other plays, up to the subtitling of Monty Python movies...and Naked Gun!)
PART A
A. Word level
William Legrand
New Orleans
Sullivan's Island
Charleston
South Carolina
Jupiter
Massa Will
Moultrie
Swammerdamm
Newfoundland
Solus
Scarabei
mile
feet
B. Above word level
Burdening the air
White as a goose
Vulgar notions
Scarabaeus caput hominis
Birds burn
Quotation
C. Grammatical equivalence
Punctuation (words in capitals, hyphenated words, incomplete words, and wide use of dashes)Tenses (rendering of Past Simple)
D. Cultural equivalence
Huguenot family
Sociolect - idiolect
PART B
1. Example
William Legrand
Sullivan
Charleston
Moultrie
Swammerdamm
South Carolina
New Orleans
Analysis Το πρόβλημα έγκειται στη μεταγραφή των ονομάτων καθώς δεν είμαστε σίγουροι για το σωστό τρόπο της γραφής και της εκφοράς τους. Έχουμε να επιλέξουμε ανάμεσα σε δύο τρόπους επίλυσης: την αρχή της αντιστρεψιμότητας μέσω της ορθογραφίας και την αρχή της απλογράφησης.
Rendering Ακολουθούμε την κατά το δυνατό πλησιέστερη ηχητική τους απόδοση και καταφεύγουμε στη μέθοδο της απλογράφησης όσον αφορά την ορθογραφία τους. Έτσι, έχουμε αντιστοίχως:
Γουίλιαμ Λεγκράν
Σάλιβαν
Τσάρλεστον
Μάουλτρι
Σβάμερνταμ
Για τα τοπωνύμια, όμως, South Carolina και New Orleans ακολουθούμε την τάση της εκσυγχρονιστικής περιόδου, σύμφωνα με τον Θ. Καρζή, κατά την οποία τα ξένα τοπωνύμια προσαρμόζονται στην ελληνική γλώσσα και παγιώνεται η χρήση τους. Συνεπώς, μεταφράζουμε ως εξής:
Νότια Καρολίνα και Νέα Ορλεάνη.
2. Example
"...three miles long."
"...a quarter of a mile."
"...fifteen or twenty feet..."
Analysis Οι αγγλοσαξονικές μονάδες μέτρησης μήκους στο πρωτότυπο κείμενο αποτελούν πρόβλημα καθώς ανήκουν σε σύστημα διαφορετικό από το δικό μας.
Rendering Επιλέγουμε τη λύση της μετατροπής των μονάδων μέτρησης στο σύστημα SI. Οπότε μεταφράζουμε ως εξής:
"...μήκος περίπου πέντε χιλιόμετρα".
"...τα τετρακόσια μέτρα ".
"...τέσσερα με έξι μέτρα".
3. Example"...as white as a goose..."
Analysis Η συγκεκριμένη παρομοίωση χρησιμοποιείται για να δείξει την άσχημη κατάσταση στην οποία βρίσκεται ο Λεγκράντ. Η κατά λέξη μετάφραση της παρομοίωσης δε θα είχε αποτέλεσμα στα ελληνικά γιατί εμείς δε χρησιμοποιούμε την αντίστοιχη παρομοίωση. Εντοπίζεται διαφορά σε πολιτιστικό επίπεδο.
Rendering H αντίστοιχη παρομοίωση που χρησιμοποιούμε στα ελληνικά για να δείξουμε την άσχημη εικόνα κάποιου, την αδιαθεσία του, είναι: "άσπρος σαν το πανί".
4. Example "Swamerdamm"
Analysis Η απλή αναφορά του κύριου αυτού ονόματος προκαλεί σύγχυση ως προς την ιδιότητά του και τη σχέση του με το κείμενο. Καθώς δεν πρόκειται για εξειδικευμένο κείμενο, οι πιθανότητες να γνωρίζει ο αναγνώστης την ιδιότητά του είναι ελάχιστες.
Rendering Αφού πρόκειται για λογοτεχνικό κείμενο και η ιδιότητα του ονόματος παίζει ρόλο στην κατανόηση της συγκεκριμένης πρότασης, επιλέγουμε να το ενισχύσουμε και να μεταφράσουμε ως: "...ο εντομολόγος Σβάμερνταμ".
5. Example "Huguenot family"
Analysis Πρόκειται για αναφορά πολιτιστικού - θρησκευτικού στοιχείου και σημαίνει "οικογένεια Ουγενότων".
Rendering Επιλέγουμε την ερμηνεία της λέξης "Ουγενότοι", δηλαδή "Γάλλοι προτεστάντες", για να διευκολύνουμε τον αναγνώστη να σχηματίσει ολοκληρωμένη εικόνα για την καταγωγή και τις θρησκευτικές πεποιθήσεις του Λεγκράν.
6. Example "William Legrand", "Jupiter"
Analysis Σύμφωνα με κριτικές για τον Edgar Allan Poe η επιλογή των δύο αυτών ονομάτων δεν είναι καθόλου τυχαία. Συγκεκριμένα, το "William Legrand" προκύπτει από την αυτούσια μεταφορά του ονόματος του αδερφού του Πόε (William Henry Leonard Poe) και το επίθετό του από το συνδυασμό των ονομάτων Edgar και Leonard. Όσον αφορά τον Jupiter, το όνομα συνδέεται με τον πλανήτη και το θεό Δία. Από την αστρονομία αντλεί την έννοια του μεγέθους-μεγαλείου και από τη μυθολογία την έννοια της προσφοράς. Άρα η επιλογή αυτού του ονόματος είναι συμβολική.
Rendering Για το πρώτο όνομα επιλέγουμε απλά να το μεταγράψουμε καθώς είναι αδύνατο να δείξουμε την προέλευσή του. Αντίθετα, το όνομα Jupiter επιλέγουμε να το μεταφράσουμε ως "Δίας" για να μεταφερθεί σωστά ο συμβολισμός του Πόε.
7. Example
a)" I verily believe that my ill looks alone saved me a flogging."
b)"...and flatter myself that I am not quite a blockhead" (Legrand)
c)"...but to what fortunate circumstance am I attribute the honor of a visit from you today?"(the narrator)
d)"Massa Will sat noffin at all aint de matter wid him--" (Jupiter)
Analysis
Η ιδιόλεκτος - κοινωνιόλεκτος του κάθε ήρωα αποτελεί μεταφραστική δυσκολία καθώς πρέπει τα λόγια του να αντικατοπτρίζουν το κοινωνικό και μορφωτικό του επίπεδο. Στα δύο πρώτα παραδείγματα εντοπίζεται ο συνδυασμός δύο διαφορετικών επιπέδων λόγου (high and low register).Το τρίτο παράδειγμα είναι ενδεικτικό του τρόπου ομιλίας του αφηγητή καθώς σε όλη την έκταση του κειμένου χρησιμοποιεί αρχαϊκές και λόγιες λέξεις και εκφράσεις υψηλού μορφωτικού επιπέδου. Το τέταρτο παράδειγμα είναι ενδεικτικό του λόγου του υπηρέτη ο οποίος είναι ομοιόμορφος και χαμηλού επιπέδου σε όλη την έκταση του κειμένου.
Rendering
Συνεπώς, τα δύο πρώτα παραδείγματα μεταφράζονται ως εξής:"Εντόνως πιστεύω ότι η άσχημη όψη μου με γλίτωσε από το ξυλοφόρτωμα"."...δεν είμαι τόσο σκράπας".Αντίστοιχα το τρίτο παράδειγμα γίνεταi:"...αλλά σε ποια ευτυχή συγκυρία οφείλω την τιμή της επισκέψεώς σου";Και για το τελευταίο έχουμε:"... 'φέντη Γουίλ ντε λέει τίποτα τι έχει..."
8. Example"birds burn"
Analysis
Πρόκειται για παρήχηση του αρχικού συμφώνου "b"
Rendering
Διατηρούμε την παρήχηση επιλέγοντας τις λέξεις: "κότες", "καούν"
(you can find the rest of this study @ http://www.translatum.gr/journal/3/poe-greek-translation.htm)
Ελληνική Βιβλιογραφία
Καρζής , Θ. (1986) Τα σωστά ελληνικά, Αθήνα: Εκδόσεις Φιλλιπότη.Μπαμπινιώτης, Γ. (1998) Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, Αθήνα: Κέντρο Λεξικογραφίας.
Ξένη Βιβλιογραφία
Baker, Mona (1992) In Other Words, London: Routledge. Bassnett-McGuire, Susan (1980) Translation Studies, London and New York: Methuen.
International Dictionary of English (1995), Cambridge University Press. Newmark, Peter (1981) Approaches to Translation, Oxford: Pergamon Press. —— (1988)
A Textbook of Translation, London: Prentice Hall.
The Oxford English Reference Dictionary (1996), Oxford University Press.
The Complete Tales and Poems of Edgar Allan Poe (Penguin Classics)Συνδέσεις
Βιβλιογραφία Μετάφρασης από το Translatum
Μεταφρασμένη ποίηση από το Translatum Έργα του Poe σε ηλεκτρονικά κείμενα Το ηλεκτρονικό κείμενο του The Gold Bug (Ο Χρυσός Σκαραβαίος)
© Copyright 2003 Translatum Journal and the AuthorURL: http://www.translatum.gr/journal
by Ελένη Αντωνοπούλου
(The author is one of the professors at the University of Athens, English Language and Literature department. Her modules are always very amusing and challenging, ranging from Phonetics and Phonology to Translating Humour. The latter was probably the best module I've even taken in my life...we compared the originals and the translations of "Lady Windermere's Fan" by Oscar Wilde and other plays, up to the subtitling of Monty Python movies...and Naked Gun!)
PART A
A. Word level
William Legrand
New Orleans
Sullivan's Island
Charleston
South Carolina
Jupiter
Massa Will
Moultrie
Swammerdamm
Newfoundland
Solus
Scarabei
mile
feet
B. Above word level
Burdening the air
White as a goose
Vulgar notions
Scarabaeus caput hominis
Birds burn
Quotation
C. Grammatical equivalence
Punctuation (words in capitals, hyphenated words, incomplete words, and wide use of dashes)Tenses (rendering of Past Simple)
D. Cultural equivalence
Huguenot family
Sociolect - idiolect
PART B
1. Example
William Legrand
Sullivan
Charleston
Moultrie
Swammerdamm
South Carolina
New Orleans
Analysis Το πρόβλημα έγκειται στη μεταγραφή των ονομάτων καθώς δεν είμαστε σίγουροι για το σωστό τρόπο της γραφής και της εκφοράς τους. Έχουμε να επιλέξουμε ανάμεσα σε δύο τρόπους επίλυσης: την αρχή της αντιστρεψιμότητας μέσω της ορθογραφίας και την αρχή της απλογράφησης.
Rendering Ακολουθούμε την κατά το δυνατό πλησιέστερη ηχητική τους απόδοση και καταφεύγουμε στη μέθοδο της απλογράφησης όσον αφορά την ορθογραφία τους. Έτσι, έχουμε αντιστοίχως:
Γουίλιαμ Λεγκράν
Σάλιβαν
Τσάρλεστον
Μάουλτρι
Σβάμερνταμ
Για τα τοπωνύμια, όμως, South Carolina και New Orleans ακολουθούμε την τάση της εκσυγχρονιστικής περιόδου, σύμφωνα με τον Θ. Καρζή, κατά την οποία τα ξένα τοπωνύμια προσαρμόζονται στην ελληνική γλώσσα και παγιώνεται η χρήση τους. Συνεπώς, μεταφράζουμε ως εξής:
Νότια Καρολίνα και Νέα Ορλεάνη.
2. Example
"...three miles long."
"...a quarter of a mile."
"...fifteen or twenty feet..."
Analysis Οι αγγλοσαξονικές μονάδες μέτρησης μήκους στο πρωτότυπο κείμενο αποτελούν πρόβλημα καθώς ανήκουν σε σύστημα διαφορετικό από το δικό μας.
Rendering Επιλέγουμε τη λύση της μετατροπής των μονάδων μέτρησης στο σύστημα SI. Οπότε μεταφράζουμε ως εξής:
"...μήκος περίπου πέντε χιλιόμετρα".
"...τα τετρακόσια μέτρα ".
"...τέσσερα με έξι μέτρα".
3. Example"...as white as a goose..."
Analysis Η συγκεκριμένη παρομοίωση χρησιμοποιείται για να δείξει την άσχημη κατάσταση στην οποία βρίσκεται ο Λεγκράντ. Η κατά λέξη μετάφραση της παρομοίωσης δε θα είχε αποτέλεσμα στα ελληνικά γιατί εμείς δε χρησιμοποιούμε την αντίστοιχη παρομοίωση. Εντοπίζεται διαφορά σε πολιτιστικό επίπεδο.
Rendering H αντίστοιχη παρομοίωση που χρησιμοποιούμε στα ελληνικά για να δείξουμε την άσχημη εικόνα κάποιου, την αδιαθεσία του, είναι: "άσπρος σαν το πανί".
4. Example "Swamerdamm"
Analysis Η απλή αναφορά του κύριου αυτού ονόματος προκαλεί σύγχυση ως προς την ιδιότητά του και τη σχέση του με το κείμενο. Καθώς δεν πρόκειται για εξειδικευμένο κείμενο, οι πιθανότητες να γνωρίζει ο αναγνώστης την ιδιότητά του είναι ελάχιστες.
Rendering Αφού πρόκειται για λογοτεχνικό κείμενο και η ιδιότητα του ονόματος παίζει ρόλο στην κατανόηση της συγκεκριμένης πρότασης, επιλέγουμε να το ενισχύσουμε και να μεταφράσουμε ως: "...ο εντομολόγος Σβάμερνταμ".
5. Example "Huguenot family"
Analysis Πρόκειται για αναφορά πολιτιστικού - θρησκευτικού στοιχείου και σημαίνει "οικογένεια Ουγενότων".
Rendering Επιλέγουμε την ερμηνεία της λέξης "Ουγενότοι", δηλαδή "Γάλλοι προτεστάντες", για να διευκολύνουμε τον αναγνώστη να σχηματίσει ολοκληρωμένη εικόνα για την καταγωγή και τις θρησκευτικές πεποιθήσεις του Λεγκράν.
6. Example "William Legrand", "Jupiter"
Analysis Σύμφωνα με κριτικές για τον Edgar Allan Poe η επιλογή των δύο αυτών ονομάτων δεν είναι καθόλου τυχαία. Συγκεκριμένα, το "William Legrand" προκύπτει από την αυτούσια μεταφορά του ονόματος του αδερφού του Πόε (William Henry Leonard Poe) και το επίθετό του από το συνδυασμό των ονομάτων Edgar και Leonard. Όσον αφορά τον Jupiter, το όνομα συνδέεται με τον πλανήτη και το θεό Δία. Από την αστρονομία αντλεί την έννοια του μεγέθους-μεγαλείου και από τη μυθολογία την έννοια της προσφοράς. Άρα η επιλογή αυτού του ονόματος είναι συμβολική.
Rendering Για το πρώτο όνομα επιλέγουμε απλά να το μεταγράψουμε καθώς είναι αδύνατο να δείξουμε την προέλευσή του. Αντίθετα, το όνομα Jupiter επιλέγουμε να το μεταφράσουμε ως "Δίας" για να μεταφερθεί σωστά ο συμβολισμός του Πόε.
7. Example
a)" I verily believe that my ill looks alone saved me a flogging."
b)"...and flatter myself that I am not quite a blockhead" (Legrand)
c)"...but to what fortunate circumstance am I attribute the honor of a visit from you today?"(the narrator)
d)"Massa Will sat noffin at all aint de matter wid him--" (Jupiter)
Analysis
Η ιδιόλεκτος - κοινωνιόλεκτος του κάθε ήρωα αποτελεί μεταφραστική δυσκολία καθώς πρέπει τα λόγια του να αντικατοπτρίζουν το κοινωνικό και μορφωτικό του επίπεδο. Στα δύο πρώτα παραδείγματα εντοπίζεται ο συνδυασμός δύο διαφορετικών επιπέδων λόγου (high and low register).Το τρίτο παράδειγμα είναι ενδεικτικό του τρόπου ομιλίας του αφηγητή καθώς σε όλη την έκταση του κειμένου χρησιμοποιεί αρχαϊκές και λόγιες λέξεις και εκφράσεις υψηλού μορφωτικού επιπέδου. Το τέταρτο παράδειγμα είναι ενδεικτικό του λόγου του υπηρέτη ο οποίος είναι ομοιόμορφος και χαμηλού επιπέδου σε όλη την έκταση του κειμένου.
Rendering
Συνεπώς, τα δύο πρώτα παραδείγματα μεταφράζονται ως εξής:"Εντόνως πιστεύω ότι η άσχημη όψη μου με γλίτωσε από το ξυλοφόρτωμα"."...δεν είμαι τόσο σκράπας".Αντίστοιχα το τρίτο παράδειγμα γίνεταi:"...αλλά σε ποια ευτυχή συγκυρία οφείλω την τιμή της επισκέψεώς σου";Και για το τελευταίο έχουμε:"... 'φέντη Γουίλ ντε λέει τίποτα τι έχει..."
8. Example"birds burn"
Analysis
Πρόκειται για παρήχηση του αρχικού συμφώνου "b"
Rendering
Διατηρούμε την παρήχηση επιλέγοντας τις λέξεις: "κότες", "καούν"
(you can find the rest of this study @ http://www.translatum.gr/journal/3/poe-greek-translation.htm)
Ελληνική Βιβλιογραφία
Καρζής , Θ. (1986) Τα σωστά ελληνικά, Αθήνα: Εκδόσεις Φιλλιπότη.Μπαμπινιώτης, Γ. (1998) Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, Αθήνα: Κέντρο Λεξικογραφίας.
Ξένη Βιβλιογραφία
Baker, Mona (1992) In Other Words, London: Routledge. Bassnett-McGuire, Susan (1980) Translation Studies, London and New York: Methuen.
International Dictionary of English (1995), Cambridge University Press. Newmark, Peter (1981) Approaches to Translation, Oxford: Pergamon Press. —— (1988)
A Textbook of Translation, London: Prentice Hall.
The Oxford English Reference Dictionary (1996), Oxford University Press.
The Complete Tales and Poems of Edgar Allan Poe (Penguin Classics)Συνδέσεις
Βιβλιογραφία Μετάφρασης από το Translatum
Μεταφρασμένη ποίηση από το Translatum Έργα του Poe σε ηλεκτρονικά κείμενα Το ηλεκτρονικό κείμενο του The Gold Bug (Ο Χρυσός Σκαραβαίος)
© Copyright 2003 Translatum Journal and the AuthorURL: http://www.translatum.gr/journal
14 Σεπ 2008
Italians vote for ugliest English words
For years it was the French who worked themselves into a lather over their native tongue being infected by English.
By Nick Squires (Telegraph)
Now it is their southern neighbours across the Alps who are wringing their hands at the growing incursion of Anglo-Saxon words and phrases into every day use.
From 'il weekend' to 'lo stress' and 'le leadership', Italians increasingly sprinkle their conversations with English terms, some of them comically mangled and bizarre sounding to a native English speaker.
'Baby parking', for example, is a strange conflation which means child care centre or nursery.
A 'baby gang', on the other hand, is a more sinister construct. It means a group of young criminals or hoodlums.
As with the French and their use of Franglais, Italians sometimes throw in English words to appear worldly and cosmopolitan, and at other times to describe things slightly alien to the Italian mindset, from 'il fitness' to 'il full immersion training'.
But now a cultural guardian of the Italian language is saying 'basta!' – enough.
The Dante Alighieri Society, a less strident equivalent of France's Academie Francaise which promotes Italian culture and language around the world, has called on Italians to reject Anglo-Saxon linguistic imports, 'Anglitaliano', and return to the true lingua italiana.
Over the last four months the society, named after the Florentine poet Dante, author of The Divine Comedy and regarded as the father of the Italian language, asked visitors to its website to nominate their least favourite Anglicisms.
The results judge the ugliest imports to be 'weekend', 'welfare' and 'OK', followed by 'briefing', 'mission', 'know how', 'shampoo' and 'cool'.
The worlds of business and politics contribute many of the alien words, from 'question time' to 'premier' and 'bipartisan'.
Other English words regularly used by Italians which escaped the ire of the society's correspondents include 'sexy', 'webmaster' and 'water', short for water closet or lavatory.
"Italians unite against il weekend", the society declared on its website. "In short, it is clear that Italians are calling for more respect and more protection for correct language."
Many Italians are unlikely to be swayed by such exhortations.
"I don't think it matters if we use English words," said Alessandra, 25, a secretary in a Rome travel agency. "It's part of globalisation. Often it's faster – like using 'il weekend' instead of 'fine settimana'."
But her boss, Maria, disagreed. "People think it's chic to use English words but I don't like it at all. I want to speak either Italian or English, not an Esperanto mix of the two. It's important to keep language clean."
Rome , 09 Sep 2008
By Nick Squires (Telegraph)
Now it is their southern neighbours across the Alps who are wringing their hands at the growing incursion of Anglo-Saxon words and phrases into every day use.
From 'il weekend' to 'lo stress' and 'le leadership', Italians increasingly sprinkle their conversations with English terms, some of them comically mangled and bizarre sounding to a native English speaker.
'Baby parking', for example, is a strange conflation which means child care centre or nursery.
A 'baby gang', on the other hand, is a more sinister construct. It means a group of young criminals or hoodlums.
As with the French and their use of Franglais, Italians sometimes throw in English words to appear worldly and cosmopolitan, and at other times to describe things slightly alien to the Italian mindset, from 'il fitness' to 'il full immersion training'.
But now a cultural guardian of the Italian language is saying 'basta!' – enough.
The Dante Alighieri Society, a less strident equivalent of France's Academie Francaise which promotes Italian culture and language around the world, has called on Italians to reject Anglo-Saxon linguistic imports, 'Anglitaliano', and return to the true lingua italiana.
Over the last four months the society, named after the Florentine poet Dante, author of The Divine Comedy and regarded as the father of the Italian language, asked visitors to its website to nominate their least favourite Anglicisms.
The results judge the ugliest imports to be 'weekend', 'welfare' and 'OK', followed by 'briefing', 'mission', 'know how', 'shampoo' and 'cool'.
The worlds of business and politics contribute many of the alien words, from 'question time' to 'premier' and 'bipartisan'.
Other English words regularly used by Italians which escaped the ire of the society's correspondents include 'sexy', 'webmaster' and 'water', short for water closet or lavatory.
"Italians unite against il weekend", the society declared on its website. "In short, it is clear that Italians are calling for more respect and more protection for correct language."
Many Italians are unlikely to be swayed by such exhortations.
"I don't think it matters if we use English words," said Alessandra, 25, a secretary in a Rome travel agency. "It's part of globalisation. Often it's faster – like using 'il weekend' instead of 'fine settimana'."
But her boss, Maria, disagreed. "People think it's chic to use English words but I don't like it at all. I want to speak either Italian or English, not an Esperanto mix of the two. It's important to keep language clean."
Rome , 09 Sep 2008
12 Σεπ 2008
Ένας από τους καλύτερους και πιο έμπειρους μεταφραστές της αγγλόφωνης λογοτεχνίας στην Ελλάδα...
ΑΡΗΣ ΜΠΕΡΛΗΣ
Είναι πολύ σκληρή εποχή
Μετέφρασε τη Βιρτζίνια Γουλφ, την Έμιλι Μπροντέ, τον Γκίνσμπεργκ, τον Κόνραντ, τον Τζόις και τον Μπέκετ στα ελληνικά με απαράμιλλο τρόπο. Ένας από τους καλύτερους και πιο έμπειρους μεταφραστές της αγγλόφωνης λογοτεχνίας στην Ελλάδα, ο Άρης Μπερλής μιλά στη LifO για την τέχνη της μετάφρασης που είναι και μαστορική μαζί.
ΑΠΟ ΤΗ ΓΙΟΥΛΗ ΚΟΥΓΙΑ
Μετάφραση δεν είναι μόνο να κατακτήσεις την τεχνική. H μετάφραση είναι ταυτόχρονα τέχνη, μαστορική - θέλει δουλειά, πολλή δουλειά. Δεν ζωγραφίζεις έναν πίνακα με δυο πινελιές. Aκόμα και μια καλή καρέκλα δεν την φτιάχνεις στο άψε σβήσε. Πόσω μάλλον αν κάνεις λογοτεχνική μετάφραση. Θα έπρεπε λοιπόν να υπάρχουν πολύ αυστηρότεροι όροι εισαγωγής σπουδαστών καθώς και διδασκαλίας. Ας πάρουμε, για παράδειγμα, κάποιους φοιτητές φιλοσοφίας -πρόσεξε, όμως, με βαθύ, έντονο ενδιαφέρον για τη φιλοσοφία- που ταυτόχρονα επιθυμούν να μεταφράσουν φιλοσοφικά κείμενα. Με τέτοιους σπουδαστές και με εξειδικευμένους διδάσκοντες, θα μπορούσαμε να έχουμε πραγματικά πολύ θετικά αποτελέσματα. Αυτό μπορεί να εφαρμοστεί στη λογοτεχνία καθώς και σε άλλους κλάδους.
Στο ΕΚΕΜΕΛ δίδαξα τέσσερα χρόνια, αρκετά για να φτάσω σε αυτά τα συμπεράσματα. Διετέλεσα και για ένα σχεδόν χρόνο διευθυντής. Ήθελα να κάνω αλλαγές, αλλά οι αντικειμενικοί παράγοντες δεν βοηθούσαν. Δεν είχα ανταπόκριση ούτε απ' τους συναδέλφους. Έβλεπα ότι το υπάρχον καθεστώς μέσα σε τέσσερα χρόνια είχε αρχίσει να φθίνει.
Γεννήθηκα στην Πάτρα, το 1944, είμαι 63 ετών. Ήρθα στην Αθήνα, όπου σπούδασα ιατρική - δεν τέλειωσα. Εκείνη την εποχή, ήταν η εποχή του '60, δεν σκεφτόμασταν όπως τώρα, σκεφτόμασταν εντελώς διαφορετικά γιατί οι συνθήκες ήταν άλλες. Ήμασταν πιο ρομαντικοί ή πιο ασφαλείς, δεν αισθανόμασταν αυτή την ανασφάλεια που δικαιολογημένα τα παιδιά αισθάνονται σήμερα. Δεν υπήρχε ανεργία, δεν υπήρχε κορεσμός στα επαγγέλματα, ήμασταν χίπηδες. Δεν είχαμε κινητά, αυτοκίνητα, πώς να στο πω, δεν μας ένοιαζε. Δεν ήσουν τότε παρίας ή φτωχός αν δεν τα είχες αυτά. Ενώ τώρα η κόρη μου δεν μπορεί να μην τα έχει, δεν γίνεται, θα μπει στο περιθώριο. Ήταν άλλες εποχές, όταν εγώ ήμουν έφηβος, μιλάμε για τη δεκαετία των Beatles, του Γκίνσμπεργκ.
Δεν είχα σαφή προσανατολισμό στη λογοτεχνία - παρ' όλο που μετέφραζα ήδη από 13 ετών, γιατί μου άρεσε πολύ, δεν σκεφτόμουν από νωρίς να σπουδάσω λογοτεχνία. Όταν πήγα στην Αγγλία, είχε ωριμάσει η πρόθεσή μου να κάνω λογοτεχνία, μα ούτε εκεί σπούδασα, διότι δεν μου άρεσε το πανεπιστήμιο ως θεσμός. Ήμασταν dropouts τότε, πολλοί. Τώρα δεν υπάρχουν dropouts. Για μας το dropping out of the university ήταν πολιτική πράξη. Δεν μας ικανοποιούσε η θεσμοθετημένη εκπαίδευση. Διαβάζαμε άλλα πράγματα, τα οποία πιστεύαμε ότι είναι πιο απελευθερωτικά, πιο ενδιαφέροντα. Είχαμε πολιτικές απόψεις, ήμασταν αριστεροί.
Δεν έχω τυπικούς τίτλους. Κι αισθάνομαι υπερήφανος γι' αυτό, ότι χωρίς τυπικούς τίτλους είμαι αυτό που είμαι. Φυσικά, δεν θεωρώ τον εαυτό μου παράδειγμα προς μίμηση για τα σύγχρονα παιδιά, διότι έχουν αλλάξει εντελώς οι συνθήκες. Δεν είναι πια η εποχή που ένας αυτοδίδακτος μπορεί να σταθεί και να ευδοκιμήσει. Ενώ εκείνες οι εποχές ευνοούσαν τους αυτοδίδακτους. Τότε ήταν πολύ πιο χαλαρά, πολύ πιο ελεύθερα, η προσωπική ικανότητα μπορούσε να καλλιεργηθεί και να εκτιμηθεί ιδιαίτερα - κι απ' αυτό δεν έχω παράπονο. Αλλά αυτό δεν θα το συνιστούσα πια, ούτε στην κόρη μου ούτε στα νέα παιδιά, τα οποία δεν φταίνε βέβαια, αλλά αλλάξανε όλα τα πράγματα, τα πάντα. Ζούμε σ' εντελώς άλλη εποχή.
Είναι πολύ σκληρή εποχή. Ειδικά για τα παιδιά. Αν σκεφτείς μόνο το τι τραβάνε για να περάσουν στο πανεπιστήμιο. Χάνουν τα εφηβικά τους χρόνια, ιδρώνοντας μες στα φροντιστήρια για να περάσουν σε πανεπιστήμια τα οποία δεν παρέχουν σωστά εφόδια. Ειδικά στις ανθρωπιστικές σπουδές. Και γνωρίζουν πια τα ίδια τα παιδιά ότι τα πτυχία που θα πάρουν θα είναι υποβαθμισμένα σε σχέση με πτυχία του εξωτερικού. Εξού και όλη αυτή η ανησυχία κι όλη αυτή η ανασφάλεια και τα συλλαλητήρια και οι διαμαρτυρίες, όλα προέρχονται -και είναι απολύτως δικαιολογημένα- απ' την ανασφάλεια που έχουν.
Είμαι πολύ απαισιόδοξος για την κατάσταση των πραγμάτων. Αλλά αυτό σιγά σιγά δεν θα είναι πια δική μου ευθύνη, εγώ θ' αποχωρήσω. Όχι, δεν βιάζομαι. Όχι, καθόλου. Είμαι ακόμα ενεργός. Αλλά θα πρέπει οι νέοι να αναλάβουν σιγά σιγά τις ευθύνες τους, δηλαδή τις πολιτικές, εν προκειμένω, ευθύνες. Όχι κομματικές, εννοώ βαθύτατα πολιτικές. Ν' αλλάξουν κάποια πράγματα. Κάποια πράγματα πρέπει ν' αλλάξουν. Το ξέρουμε όλοι ότι πρέπει ν' αλλάξουν. Μόνο που τα παιδιά, επειδή ακριβώς δεν έχουν καθόλου προσωπικό χρόνο να σκεφτούν, ν' αναζητήσουν, έχουν πέσει σ' αυτή την πολιτική αδράνεια.
Επέστρεψα στην Αθήνα με την πτώση της χούντας. Ξεκίνησα με τη μετάφραση των ποιημάτων του Άλλεν Γκίνσμπεργκ, με τον οποίo είχα και αλληλογραφία τότε. Τον συνάντησα αργότερα, όταν ήρθε εδώ, πριν από δέκα χρόνια περίπου. Αυτός με αναζήτησε -διότι δεν είχαμε ποτέ συναντηθεί- και τον γνώρισα γέρο πια και πολύ ευπαθή. Μετά από δυο χρόνια πέθανε, ήταν ήδη άρρωστος. Ήταν μεγάλη επιτυχία αυτό το βιβλίο τότε, πολύ μεγάλη, τεράστια επιτυχία. Έγινε best seller, μέσα σε 2 μήνες εξαντλήθηκαν 3.000 αντίτυπα. Ήταν διψασμένοι οι νέοι - ακριβώς μετά τη χούντα. Eίχαν ακουστά για την ποίηση των beat και για τον Γκίνσμπεργκ κι ήταν πραγματικά διψασμένοι γι' αυτό το άλλο πράγμα, το οποίο δεν γνώριζαν.
Ύστερα έφυγα απ' αυτού του είδους τα βιβλία και τα διαβάσματα, πήγα σε άλλα, εντελώς διαφορετικά. Μετά από μια περίοδο όχι τόσο παραγωγική αλλά άκρως εποικοδομητική, περίοδο μελέτης, με κέρδισε ο μοντερνισμός: Βιρτζίνια Γουλφ, Τζέιμς Τζόις, Γουίλλιαμ Φώκνερ, Φραντς Κάφκα, Σάμιουελ Μπέκετ. Το κίνημα του μοντερνισμού ήταν πολύ σπουδαίο κίνημα στην πεζογραφία. Ήταν μια πολύ μεγάλη επανάσταση στην παγκόσμια λογοτεχνία, κατά την οποία οι παλαιοί τρόποι ξεπεράστηκαν. Έχουμε εδώ μια ρήξη με την παλαιά μυθιστοριογραφία, σε βαθμό που ποτέ πριν δεν είχε ξαναγίνει. Κατά καιρούς σ' όλη την ιστορία της λογοτεχνίας είχαμε κάποιες -ας πούμε- αλλαγές, διαφοροποιήσεις, εξελίξεις. Αλλά εδώ η ρήξη ήταν πολύ έντονη κι είχε σχέση με το νέο αιώνα, τον 20ό αιώνα, είχε σχέση με τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και με το μεγάλο πεσιμισμό που επικράτησε, λόγω των καταστροφών και των θανάτων.
Οπωσδήποτε, δεν είναι απαραίτητη η θεωρία για να είναι κανείς καλός μεταφραστής. Τις περισσότερες φορές θα διαπιστώσεις ότι η θεωρία μιλάει για πράγματα τα οποία έχεις συναντήσει και αντιμετωπίσει στη μεταφραστική διαδικασία. Η θεωρία δεν κάνει τον καλό μεταφραστή. Δεν αποκλείεται, μάλιστα, κάποιες φορές να τον παγιδεύει. Γι' αυτό χρειάζεται να είσαι σ' εγρήγορση, να μην παγιδευτείς στα σχήματα, να έχεις εμπιστοσύνη στις δυνατότητές σου και να δουλεύεις πολύ, αυτό είναι το πιο σημαντικό, η διαρκής άσκηση.
Η θεωρία της μετάφρασης προσπαθεί να βρει τύπους, νόμους, κανόνες τού τι τελείται σ' ένα κείμενο που μεταφέρεται από τη μια γλώσσα στην άλλη κι όχι τού πώς μεταφράζεις. Γιατί κάτι τελείται, ανεξαρτήτως του μεταφραστή. Κι αυτό είναι καθαρά θέμα γλώσσας: πώς και τι παθαίνουν τα κείμενα από τη μια γλώσσα στην άλλη. Και παθαίνουν πολλά πράγματα. Μπαίνουν σ' ένα εντελώς άλλο γραμματικό, φωνολογικό, συντακτικό σύμπαν, σε μιαν άλλη γλώσσα.
Οι γλώσσες δεν συμπίπτουν, έχουν διαφορετικές γραμματικές κατηγορίες. Βέβαια στις ευρωπαϊκές γλώσσες πολλά πράγματα συμπίπτουν, ενώ σε κάποιες άλλες τα συστήματα είναι εντελώς διαφορετικά. Παρ' όλα αυτά, ακόμα και στις συγγενείς γλώσσες υπάρχουν διαφορές. Ακόμα και στα πιο απλά πράγματα μπορεί να συναντήσεις διαφορές. Οι υποδηλώσεις της αγγλικής λέξης «bread» είναι διαφορετικές από αυτές της λέξης «ψωμί».
Το μετάφρασμα είναι σαν πρωτότυπο κείμενο σε μια νέα γλώσσα. Βεβαίως διατηρεί σχέση με το πρωτότυπο, αλλά ταυτόχρονα είναι κείμενο αυτοτελές. Όχι, δεν θα έλεγα τόσο εύκολα ότι ο μεταφραστής είναι δημιουργός όπως ο συγγραφέας, διότι ακολουθεί οδηγίες, δεν κάνει ό,τι θέλει, είναι δεμένος χειροπόδαρα. Ακολουθεί τις οδηγίες που βρίσκονται πίσω απ' τις γραμμές του κειμένου. Το πρωτότυπο κείμενο λειτουργεί σαν κείμενο οδηγιών. Δηλαδή ο τρόπος που είναι γραμμένο σου δίνει οδηγίες, τις οποίες οφείλεις ν' αποκωδικοποιήσεις και ν' ακολουθήσεις -κι αυτό γίνεται αυτόματα- για να φτιάξεις ένα άλλο κείμενο σε μια άλλη γλώσσα. Αυτό φαίνεται καθαρά αν μεταφράσει κανείς έμμετρη ποίηση με ομοιοκαταληξία. Το ίδιο είναι με όλα τα κείμενα, αλλά δεν είναι πάντα φανερό. Στην έμμετρη ποίηση είναι απλώς πολύ πιο φανερό. Αλλά γίνεται το ίδιο με κάθε κείμενο. Δεν είναι συνειδητό τις περισσότερες φορές, κυρίως όταν μεταφράζεις πεζό και μάλιστα πεζό της ρεαλιστικής γραφής, του οποίου οι μεταφορές δεν είναι τόσο έντονες, όπως είναι στην ποίηση.
Όλοι οι συγγραφείς που μετέφρασα μ' έχουν επηρεάσει, αλλά όχι, δεν νομίζω ότι ταυτίζομαι με κάποιον. Πιο πολύ επηρεάστηκα από τις γυναίκες: την Έμιλι Μπροντέ, τη Βιρτζίνια Γουλφ. Αλλά βέβαια και ο Τζόις, ο Μπέκετ, ο Τζόζεφ Κόνραντ. Φυσικά και άλλοι - και Έλληνες: ο Καβάφης, ο Ελύτης, όχι τόσο ο Σεφέρης. Υπάρχουν ορισμένα σύγχρονα έργα τα οποία είναι πολύ αξιόλογα, αλλά δεν θα έλεγα ότι είμαι φανατικός αναγνώστης κάποιου νεότερου συγγραφέα, είμαι ολίγον συντηρητικός. Γιατί, για να επανέλθω σ' αυτό που λέγαμε στην αρχή, πιστεύω ότι η υπόθεση της λογοτεχνίας έχει λήξει, κι όλα πια είναι απλώς μιμήσεις κι ανακυκλώσεις παραδομένου υλικού.
Ναι, σύμφωνοι, όλα έχουν ειπωθεί ευθύς εξαρχής από τον Όμηρο και τους τραγικούς και παρ' όλα αυτά δεν έκλεισε η λογοτεχνία. Αλλά οι μοντερνιστές μίλησαν μ' έναν εντελώς άλλον τρόπο, με άλλη φωνή, χρησιμοποίησαν άλλες μορφές. Και δεν πρέπει να νομίζουμε ότι οι μορφές είναι ανεξάντλητες, δεν είναι - κάποτε εξαντλούνται. Όπως εξαντλούνται και οι πολιτισμικές πηγές γενικότερα και δεν περπατάει άλλο το πράγμα. Σιγά σιγά έχουμε απομιμήσεις, ανακυκλώσεις, ώσπου σταδιακά σταματάει κι αυτό, στερεύουν όλα. Κάτι άλλο μπορεί να βγει. Μπορεί να βγουν κι άλλες μορφές τέχνης. Δεν είμαι προφήτης. Και δεν με αφορά. Είναι θέμα των επερχόμενων γενιών. Αλλά η άποψή μου είναι ότι οι μορφές εξαντλούνται, ήδη έχουν εξαντληθεί. Όπως έγινε και με την κλασική μουσική, έκανε τον κύκλο της. Το ίδιο συμβαίνει σε όλα.
Η γλώσσα είναι ένας ζωντανός οργανισμός, εξελίσσεται και διαμορφώνεται. Η μετάφραση παίζει πολύ σημαντικό και μάλιστα πολύ θετικό ρόλο, διότι εισάγει στη γλώσσα άλλα περιεχόμενα, τα οποία λόγω της μετάφρασης ελληνοποιούνται. Λέγοντας ότι εισάγει περιεχόμενα, εννοώ -με την ευρεία έννοια- ότι εισάγει ευαισθησίες, συγκινήσεις, μορφές που η δική μας λογοτεχνία δεν καλλιέργησε. Εμείς δεν είχαμε μοντερνιστές. Όταν λοιπόν μεταφράζεις Γουλφ αναγκάζεσαι να πλουτίσεις την ελληνική γλώσσα με περιεχόμενα, μορφές κι ευαισθησίες που δεν υπήρχαν και τις οποίες αποτυπώνεις πια στη δική σου γλώσσα. Απ' αυτή την πλευρά είναι πολύ σπουδαία η δουλειά της μετάφρασης. Αν έχεις να μεταφράσεις ένα επιστημονικό κείμενο -κι εκεί είναι σπουδαία δουλειά- μεταφράζεις τα περιεχόμενα, το content, ιδέες, σκέψεις, συμπεράσματα. Στη λογοτεχνία είναι πολύ βαθύτερο κι ευρύτερο, γιατί μεταφράζεις και τον τρόπο. Απομιμείσαι στη δική σου γλώσσα τρόπους άλλης ευαισθησίας, οι οποίοι τρόποι δεν υπήρχαν πριν στη γλώσσα σου και τους δημιουργείς κατά κάποιον τρόπο εσύ εξαρχής, τους φτιάχνεις, πλουτίζεις τη γλώσσα.
Η ελληνική γλώσσα δεν τείνει στη φθορά. Αυτά τα λένε διάφοροι πολύ συντηρητικοί κύκλοι, οι οποίοι φοβούνται κάθε εξέλιξη, φοβούνται τη χρήση ξένων λέξεων. Αυτά είναι γλωσσαμυντορικές τάσεις, τις οποίες δεν συμμερίζομαι καθόλου. Μπορεί κι εμένα να μη μ' αρέσει πολλές φορές η διάλεκτος κάποιων νέων, αλλά δεν είναι δική μου δουλειά να κρίνω και να πω ότι η γλώσσα είναι σε έκπτωση, όχι. Το θεωρώ λάθος αυτό και το θεωρεί λάθος κι η επίσημη γλωσσολογία. Μια ζωντανή γλώσσα συνεχώς αλλάζει. Βρίσκεται διαρκώς σ' ένα μεταβατικό στάδιο. Αν ήταν να μιλάμε όλοι σωστά ελληνικά, θα πάγωνε η γλώσσα, θα ήταν νεκρή. Ξέρουν οι νέοι, βγάζουν καταπληκτικές χρήσεις, μερικές βέβαια δεν είναι και τόσο εύστοχες, αλλά οι περισσότερες είναι ωραιότατες - κι αυτές σταδιακά αφομοιώνονται και ενσωματώνονται στην καθομιλουμένη γλώσσα.
Δεν είναι ότι είμαι αισιόδοξος. Η γλώσσα απειλείται πράγματι, αλλά απειλείται από άλλα πράγματα: τηλεόραση, mass media. Ο λόγος έχει υποχωρήσει μπροστά στην εικόνα. Βέβαια, αυτό είναι κάτι που φοβάμαι, αλλά δεν θα μπορούσα να πω ότι οπωσδήποτε αυτό προοιωνίζεται ένα μέλλον όπου ο λόγος, η γλώσσα, δεν θα υπάρχει. Δεν ξέρω τι θα γίνει αύριο. Αλλά φοβάμαι ότι υπάρχουν κίνδυνοι, λόγω αυτού του βομβαρδισμού που υφιστάμεθα από εικόνες, να πέσει η γλώσσα σε κάποιου είδους αχρησία, όχι απόλυτη, σχετική. Έπειτα μην ξεχνάς ότι η εικόνα αποθαρρύνει κατά κάποιον τρόπο τους νέους απ' το να διαβάζουν. Αλλά κι εκεί ακόμα έχω πάλι τις αμφιβολίες μου, γιατί βλέπω ότι βγαίνουν πολλά βιβλία, πάρα πολλά βιβλία. Άρα υπάρχει κάποιο αναγνωστικό κοινό. Παρ' όλο που έχω κάποιους φόβους, δεν είμαι κατηγορηματικός. Δεν ξέρω αν μπορούμε να αισιοδοξούμε ή αν είναι προτιμότερο να παραμείνουμε επιφυλακτικοί. Ας περιμένουμε, ας αφήσουμε το χρόνο να δώσει την ευκαιρία στα πράγματα να κατασταλάξουν κι ας δούμε τότε τι θα βγει.
O Άρης Μπερλής έχει μεταφράσει, μεταξύ άλλων, Γκίνσμπεργκ, Γουλφ, Τζόις, Μπροντέ, Γιάκομπσον, Κόνραντ, Πόε, Μπέκετ και Θέσινγκερ. Επίσης έχει δημοσιεύσει τα "5 (+2) Δοκίμια για τον Ελύτη" (Ύψιλον, 1992) και "Κριτικά Δοκίμια" (Ύψιλον, 2001)
Είναι πολύ σκληρή εποχή
Μετέφρασε τη Βιρτζίνια Γουλφ, την Έμιλι Μπροντέ, τον Γκίνσμπεργκ, τον Κόνραντ, τον Τζόις και τον Μπέκετ στα ελληνικά με απαράμιλλο τρόπο. Ένας από τους καλύτερους και πιο έμπειρους μεταφραστές της αγγλόφωνης λογοτεχνίας στην Ελλάδα, ο Άρης Μπερλής μιλά στη LifO για την τέχνη της μετάφρασης που είναι και μαστορική μαζί.
ΑΠΟ ΤΗ ΓΙΟΥΛΗ ΚΟΥΓΙΑ
Μετάφραση δεν είναι μόνο να κατακτήσεις την τεχνική. H μετάφραση είναι ταυτόχρονα τέχνη, μαστορική - θέλει δουλειά, πολλή δουλειά. Δεν ζωγραφίζεις έναν πίνακα με δυο πινελιές. Aκόμα και μια καλή καρέκλα δεν την φτιάχνεις στο άψε σβήσε. Πόσω μάλλον αν κάνεις λογοτεχνική μετάφραση. Θα έπρεπε λοιπόν να υπάρχουν πολύ αυστηρότεροι όροι εισαγωγής σπουδαστών καθώς και διδασκαλίας. Ας πάρουμε, για παράδειγμα, κάποιους φοιτητές φιλοσοφίας -πρόσεξε, όμως, με βαθύ, έντονο ενδιαφέρον για τη φιλοσοφία- που ταυτόχρονα επιθυμούν να μεταφράσουν φιλοσοφικά κείμενα. Με τέτοιους σπουδαστές και με εξειδικευμένους διδάσκοντες, θα μπορούσαμε να έχουμε πραγματικά πολύ θετικά αποτελέσματα. Αυτό μπορεί να εφαρμοστεί στη λογοτεχνία καθώς και σε άλλους κλάδους.
Στο ΕΚΕΜΕΛ δίδαξα τέσσερα χρόνια, αρκετά για να φτάσω σε αυτά τα συμπεράσματα. Διετέλεσα και για ένα σχεδόν χρόνο διευθυντής. Ήθελα να κάνω αλλαγές, αλλά οι αντικειμενικοί παράγοντες δεν βοηθούσαν. Δεν είχα ανταπόκριση ούτε απ' τους συναδέλφους. Έβλεπα ότι το υπάρχον καθεστώς μέσα σε τέσσερα χρόνια είχε αρχίσει να φθίνει.
Γεννήθηκα στην Πάτρα, το 1944, είμαι 63 ετών. Ήρθα στην Αθήνα, όπου σπούδασα ιατρική - δεν τέλειωσα. Εκείνη την εποχή, ήταν η εποχή του '60, δεν σκεφτόμασταν όπως τώρα, σκεφτόμασταν εντελώς διαφορετικά γιατί οι συνθήκες ήταν άλλες. Ήμασταν πιο ρομαντικοί ή πιο ασφαλείς, δεν αισθανόμασταν αυτή την ανασφάλεια που δικαιολογημένα τα παιδιά αισθάνονται σήμερα. Δεν υπήρχε ανεργία, δεν υπήρχε κορεσμός στα επαγγέλματα, ήμασταν χίπηδες. Δεν είχαμε κινητά, αυτοκίνητα, πώς να στο πω, δεν μας ένοιαζε. Δεν ήσουν τότε παρίας ή φτωχός αν δεν τα είχες αυτά. Ενώ τώρα η κόρη μου δεν μπορεί να μην τα έχει, δεν γίνεται, θα μπει στο περιθώριο. Ήταν άλλες εποχές, όταν εγώ ήμουν έφηβος, μιλάμε για τη δεκαετία των Beatles, του Γκίνσμπεργκ.
Δεν είχα σαφή προσανατολισμό στη λογοτεχνία - παρ' όλο που μετέφραζα ήδη από 13 ετών, γιατί μου άρεσε πολύ, δεν σκεφτόμουν από νωρίς να σπουδάσω λογοτεχνία. Όταν πήγα στην Αγγλία, είχε ωριμάσει η πρόθεσή μου να κάνω λογοτεχνία, μα ούτε εκεί σπούδασα, διότι δεν μου άρεσε το πανεπιστήμιο ως θεσμός. Ήμασταν dropouts τότε, πολλοί. Τώρα δεν υπάρχουν dropouts. Για μας το dropping out of the university ήταν πολιτική πράξη. Δεν μας ικανοποιούσε η θεσμοθετημένη εκπαίδευση. Διαβάζαμε άλλα πράγματα, τα οποία πιστεύαμε ότι είναι πιο απελευθερωτικά, πιο ενδιαφέροντα. Είχαμε πολιτικές απόψεις, ήμασταν αριστεροί.
Δεν έχω τυπικούς τίτλους. Κι αισθάνομαι υπερήφανος γι' αυτό, ότι χωρίς τυπικούς τίτλους είμαι αυτό που είμαι. Φυσικά, δεν θεωρώ τον εαυτό μου παράδειγμα προς μίμηση για τα σύγχρονα παιδιά, διότι έχουν αλλάξει εντελώς οι συνθήκες. Δεν είναι πια η εποχή που ένας αυτοδίδακτος μπορεί να σταθεί και να ευδοκιμήσει. Ενώ εκείνες οι εποχές ευνοούσαν τους αυτοδίδακτους. Τότε ήταν πολύ πιο χαλαρά, πολύ πιο ελεύθερα, η προσωπική ικανότητα μπορούσε να καλλιεργηθεί και να εκτιμηθεί ιδιαίτερα - κι απ' αυτό δεν έχω παράπονο. Αλλά αυτό δεν θα το συνιστούσα πια, ούτε στην κόρη μου ούτε στα νέα παιδιά, τα οποία δεν φταίνε βέβαια, αλλά αλλάξανε όλα τα πράγματα, τα πάντα. Ζούμε σ' εντελώς άλλη εποχή.
Είναι πολύ σκληρή εποχή. Ειδικά για τα παιδιά. Αν σκεφτείς μόνο το τι τραβάνε για να περάσουν στο πανεπιστήμιο. Χάνουν τα εφηβικά τους χρόνια, ιδρώνοντας μες στα φροντιστήρια για να περάσουν σε πανεπιστήμια τα οποία δεν παρέχουν σωστά εφόδια. Ειδικά στις ανθρωπιστικές σπουδές. Και γνωρίζουν πια τα ίδια τα παιδιά ότι τα πτυχία που θα πάρουν θα είναι υποβαθμισμένα σε σχέση με πτυχία του εξωτερικού. Εξού και όλη αυτή η ανησυχία κι όλη αυτή η ανασφάλεια και τα συλλαλητήρια και οι διαμαρτυρίες, όλα προέρχονται -και είναι απολύτως δικαιολογημένα- απ' την ανασφάλεια που έχουν.
Είμαι πολύ απαισιόδοξος για την κατάσταση των πραγμάτων. Αλλά αυτό σιγά σιγά δεν θα είναι πια δική μου ευθύνη, εγώ θ' αποχωρήσω. Όχι, δεν βιάζομαι. Όχι, καθόλου. Είμαι ακόμα ενεργός. Αλλά θα πρέπει οι νέοι να αναλάβουν σιγά σιγά τις ευθύνες τους, δηλαδή τις πολιτικές, εν προκειμένω, ευθύνες. Όχι κομματικές, εννοώ βαθύτατα πολιτικές. Ν' αλλάξουν κάποια πράγματα. Κάποια πράγματα πρέπει ν' αλλάξουν. Το ξέρουμε όλοι ότι πρέπει ν' αλλάξουν. Μόνο που τα παιδιά, επειδή ακριβώς δεν έχουν καθόλου προσωπικό χρόνο να σκεφτούν, ν' αναζητήσουν, έχουν πέσει σ' αυτή την πολιτική αδράνεια.
Επέστρεψα στην Αθήνα με την πτώση της χούντας. Ξεκίνησα με τη μετάφραση των ποιημάτων του Άλλεν Γκίνσμπεργκ, με τον οποίo είχα και αλληλογραφία τότε. Τον συνάντησα αργότερα, όταν ήρθε εδώ, πριν από δέκα χρόνια περίπου. Αυτός με αναζήτησε -διότι δεν είχαμε ποτέ συναντηθεί- και τον γνώρισα γέρο πια και πολύ ευπαθή. Μετά από δυο χρόνια πέθανε, ήταν ήδη άρρωστος. Ήταν μεγάλη επιτυχία αυτό το βιβλίο τότε, πολύ μεγάλη, τεράστια επιτυχία. Έγινε best seller, μέσα σε 2 μήνες εξαντλήθηκαν 3.000 αντίτυπα. Ήταν διψασμένοι οι νέοι - ακριβώς μετά τη χούντα. Eίχαν ακουστά για την ποίηση των beat και για τον Γκίνσμπεργκ κι ήταν πραγματικά διψασμένοι γι' αυτό το άλλο πράγμα, το οποίο δεν γνώριζαν.
Ύστερα έφυγα απ' αυτού του είδους τα βιβλία και τα διαβάσματα, πήγα σε άλλα, εντελώς διαφορετικά. Μετά από μια περίοδο όχι τόσο παραγωγική αλλά άκρως εποικοδομητική, περίοδο μελέτης, με κέρδισε ο μοντερνισμός: Βιρτζίνια Γουλφ, Τζέιμς Τζόις, Γουίλλιαμ Φώκνερ, Φραντς Κάφκα, Σάμιουελ Μπέκετ. Το κίνημα του μοντερνισμού ήταν πολύ σπουδαίο κίνημα στην πεζογραφία. Ήταν μια πολύ μεγάλη επανάσταση στην παγκόσμια λογοτεχνία, κατά την οποία οι παλαιοί τρόποι ξεπεράστηκαν. Έχουμε εδώ μια ρήξη με την παλαιά μυθιστοριογραφία, σε βαθμό που ποτέ πριν δεν είχε ξαναγίνει. Κατά καιρούς σ' όλη την ιστορία της λογοτεχνίας είχαμε κάποιες -ας πούμε- αλλαγές, διαφοροποιήσεις, εξελίξεις. Αλλά εδώ η ρήξη ήταν πολύ έντονη κι είχε σχέση με το νέο αιώνα, τον 20ό αιώνα, είχε σχέση με τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και με το μεγάλο πεσιμισμό που επικράτησε, λόγω των καταστροφών και των θανάτων.
Οπωσδήποτε, δεν είναι απαραίτητη η θεωρία για να είναι κανείς καλός μεταφραστής. Τις περισσότερες φορές θα διαπιστώσεις ότι η θεωρία μιλάει για πράγματα τα οποία έχεις συναντήσει και αντιμετωπίσει στη μεταφραστική διαδικασία. Η θεωρία δεν κάνει τον καλό μεταφραστή. Δεν αποκλείεται, μάλιστα, κάποιες φορές να τον παγιδεύει. Γι' αυτό χρειάζεται να είσαι σ' εγρήγορση, να μην παγιδευτείς στα σχήματα, να έχεις εμπιστοσύνη στις δυνατότητές σου και να δουλεύεις πολύ, αυτό είναι το πιο σημαντικό, η διαρκής άσκηση.
Η θεωρία της μετάφρασης προσπαθεί να βρει τύπους, νόμους, κανόνες τού τι τελείται σ' ένα κείμενο που μεταφέρεται από τη μια γλώσσα στην άλλη κι όχι τού πώς μεταφράζεις. Γιατί κάτι τελείται, ανεξαρτήτως του μεταφραστή. Κι αυτό είναι καθαρά θέμα γλώσσας: πώς και τι παθαίνουν τα κείμενα από τη μια γλώσσα στην άλλη. Και παθαίνουν πολλά πράγματα. Μπαίνουν σ' ένα εντελώς άλλο γραμματικό, φωνολογικό, συντακτικό σύμπαν, σε μιαν άλλη γλώσσα.
Οι γλώσσες δεν συμπίπτουν, έχουν διαφορετικές γραμματικές κατηγορίες. Βέβαια στις ευρωπαϊκές γλώσσες πολλά πράγματα συμπίπτουν, ενώ σε κάποιες άλλες τα συστήματα είναι εντελώς διαφορετικά. Παρ' όλα αυτά, ακόμα και στις συγγενείς γλώσσες υπάρχουν διαφορές. Ακόμα και στα πιο απλά πράγματα μπορεί να συναντήσεις διαφορές. Οι υποδηλώσεις της αγγλικής λέξης «bread» είναι διαφορετικές από αυτές της λέξης «ψωμί».
Το μετάφρασμα είναι σαν πρωτότυπο κείμενο σε μια νέα γλώσσα. Βεβαίως διατηρεί σχέση με το πρωτότυπο, αλλά ταυτόχρονα είναι κείμενο αυτοτελές. Όχι, δεν θα έλεγα τόσο εύκολα ότι ο μεταφραστής είναι δημιουργός όπως ο συγγραφέας, διότι ακολουθεί οδηγίες, δεν κάνει ό,τι θέλει, είναι δεμένος χειροπόδαρα. Ακολουθεί τις οδηγίες που βρίσκονται πίσω απ' τις γραμμές του κειμένου. Το πρωτότυπο κείμενο λειτουργεί σαν κείμενο οδηγιών. Δηλαδή ο τρόπος που είναι γραμμένο σου δίνει οδηγίες, τις οποίες οφείλεις ν' αποκωδικοποιήσεις και ν' ακολουθήσεις -κι αυτό γίνεται αυτόματα- για να φτιάξεις ένα άλλο κείμενο σε μια άλλη γλώσσα. Αυτό φαίνεται καθαρά αν μεταφράσει κανείς έμμετρη ποίηση με ομοιοκαταληξία. Το ίδιο είναι με όλα τα κείμενα, αλλά δεν είναι πάντα φανερό. Στην έμμετρη ποίηση είναι απλώς πολύ πιο φανερό. Αλλά γίνεται το ίδιο με κάθε κείμενο. Δεν είναι συνειδητό τις περισσότερες φορές, κυρίως όταν μεταφράζεις πεζό και μάλιστα πεζό της ρεαλιστικής γραφής, του οποίου οι μεταφορές δεν είναι τόσο έντονες, όπως είναι στην ποίηση.
Όλοι οι συγγραφείς που μετέφρασα μ' έχουν επηρεάσει, αλλά όχι, δεν νομίζω ότι ταυτίζομαι με κάποιον. Πιο πολύ επηρεάστηκα από τις γυναίκες: την Έμιλι Μπροντέ, τη Βιρτζίνια Γουλφ. Αλλά βέβαια και ο Τζόις, ο Μπέκετ, ο Τζόζεφ Κόνραντ. Φυσικά και άλλοι - και Έλληνες: ο Καβάφης, ο Ελύτης, όχι τόσο ο Σεφέρης. Υπάρχουν ορισμένα σύγχρονα έργα τα οποία είναι πολύ αξιόλογα, αλλά δεν θα έλεγα ότι είμαι φανατικός αναγνώστης κάποιου νεότερου συγγραφέα, είμαι ολίγον συντηρητικός. Γιατί, για να επανέλθω σ' αυτό που λέγαμε στην αρχή, πιστεύω ότι η υπόθεση της λογοτεχνίας έχει λήξει, κι όλα πια είναι απλώς μιμήσεις κι ανακυκλώσεις παραδομένου υλικού.
Ναι, σύμφωνοι, όλα έχουν ειπωθεί ευθύς εξαρχής από τον Όμηρο και τους τραγικούς και παρ' όλα αυτά δεν έκλεισε η λογοτεχνία. Αλλά οι μοντερνιστές μίλησαν μ' έναν εντελώς άλλον τρόπο, με άλλη φωνή, χρησιμοποίησαν άλλες μορφές. Και δεν πρέπει να νομίζουμε ότι οι μορφές είναι ανεξάντλητες, δεν είναι - κάποτε εξαντλούνται. Όπως εξαντλούνται και οι πολιτισμικές πηγές γενικότερα και δεν περπατάει άλλο το πράγμα. Σιγά σιγά έχουμε απομιμήσεις, ανακυκλώσεις, ώσπου σταδιακά σταματάει κι αυτό, στερεύουν όλα. Κάτι άλλο μπορεί να βγει. Μπορεί να βγουν κι άλλες μορφές τέχνης. Δεν είμαι προφήτης. Και δεν με αφορά. Είναι θέμα των επερχόμενων γενιών. Αλλά η άποψή μου είναι ότι οι μορφές εξαντλούνται, ήδη έχουν εξαντληθεί. Όπως έγινε και με την κλασική μουσική, έκανε τον κύκλο της. Το ίδιο συμβαίνει σε όλα.
Η γλώσσα είναι ένας ζωντανός οργανισμός, εξελίσσεται και διαμορφώνεται. Η μετάφραση παίζει πολύ σημαντικό και μάλιστα πολύ θετικό ρόλο, διότι εισάγει στη γλώσσα άλλα περιεχόμενα, τα οποία λόγω της μετάφρασης ελληνοποιούνται. Λέγοντας ότι εισάγει περιεχόμενα, εννοώ -με την ευρεία έννοια- ότι εισάγει ευαισθησίες, συγκινήσεις, μορφές που η δική μας λογοτεχνία δεν καλλιέργησε. Εμείς δεν είχαμε μοντερνιστές. Όταν λοιπόν μεταφράζεις Γουλφ αναγκάζεσαι να πλουτίσεις την ελληνική γλώσσα με περιεχόμενα, μορφές κι ευαισθησίες που δεν υπήρχαν και τις οποίες αποτυπώνεις πια στη δική σου γλώσσα. Απ' αυτή την πλευρά είναι πολύ σπουδαία η δουλειά της μετάφρασης. Αν έχεις να μεταφράσεις ένα επιστημονικό κείμενο -κι εκεί είναι σπουδαία δουλειά- μεταφράζεις τα περιεχόμενα, το content, ιδέες, σκέψεις, συμπεράσματα. Στη λογοτεχνία είναι πολύ βαθύτερο κι ευρύτερο, γιατί μεταφράζεις και τον τρόπο. Απομιμείσαι στη δική σου γλώσσα τρόπους άλλης ευαισθησίας, οι οποίοι τρόποι δεν υπήρχαν πριν στη γλώσσα σου και τους δημιουργείς κατά κάποιον τρόπο εσύ εξαρχής, τους φτιάχνεις, πλουτίζεις τη γλώσσα.
Η ελληνική γλώσσα δεν τείνει στη φθορά. Αυτά τα λένε διάφοροι πολύ συντηρητικοί κύκλοι, οι οποίοι φοβούνται κάθε εξέλιξη, φοβούνται τη χρήση ξένων λέξεων. Αυτά είναι γλωσσαμυντορικές τάσεις, τις οποίες δεν συμμερίζομαι καθόλου. Μπορεί κι εμένα να μη μ' αρέσει πολλές φορές η διάλεκτος κάποιων νέων, αλλά δεν είναι δική μου δουλειά να κρίνω και να πω ότι η γλώσσα είναι σε έκπτωση, όχι. Το θεωρώ λάθος αυτό και το θεωρεί λάθος κι η επίσημη γλωσσολογία. Μια ζωντανή γλώσσα συνεχώς αλλάζει. Βρίσκεται διαρκώς σ' ένα μεταβατικό στάδιο. Αν ήταν να μιλάμε όλοι σωστά ελληνικά, θα πάγωνε η γλώσσα, θα ήταν νεκρή. Ξέρουν οι νέοι, βγάζουν καταπληκτικές χρήσεις, μερικές βέβαια δεν είναι και τόσο εύστοχες, αλλά οι περισσότερες είναι ωραιότατες - κι αυτές σταδιακά αφομοιώνονται και ενσωματώνονται στην καθομιλουμένη γλώσσα.
Δεν είναι ότι είμαι αισιόδοξος. Η γλώσσα απειλείται πράγματι, αλλά απειλείται από άλλα πράγματα: τηλεόραση, mass media. Ο λόγος έχει υποχωρήσει μπροστά στην εικόνα. Βέβαια, αυτό είναι κάτι που φοβάμαι, αλλά δεν θα μπορούσα να πω ότι οπωσδήποτε αυτό προοιωνίζεται ένα μέλλον όπου ο λόγος, η γλώσσα, δεν θα υπάρχει. Δεν ξέρω τι θα γίνει αύριο. Αλλά φοβάμαι ότι υπάρχουν κίνδυνοι, λόγω αυτού του βομβαρδισμού που υφιστάμεθα από εικόνες, να πέσει η γλώσσα σε κάποιου είδους αχρησία, όχι απόλυτη, σχετική. Έπειτα μην ξεχνάς ότι η εικόνα αποθαρρύνει κατά κάποιον τρόπο τους νέους απ' το να διαβάζουν. Αλλά κι εκεί ακόμα έχω πάλι τις αμφιβολίες μου, γιατί βλέπω ότι βγαίνουν πολλά βιβλία, πάρα πολλά βιβλία. Άρα υπάρχει κάποιο αναγνωστικό κοινό. Παρ' όλο που έχω κάποιους φόβους, δεν είμαι κατηγορηματικός. Δεν ξέρω αν μπορούμε να αισιοδοξούμε ή αν είναι προτιμότερο να παραμείνουμε επιφυλακτικοί. Ας περιμένουμε, ας αφήσουμε το χρόνο να δώσει την ευκαιρία στα πράγματα να κατασταλάξουν κι ας δούμε τότε τι θα βγει.
O Άρης Μπερλής έχει μεταφράσει, μεταξύ άλλων, Γκίνσμπεργκ, Γουλφ, Τζόις, Μπροντέ, Γιάκομπσον, Κόνραντ, Πόε, Μπέκετ και Θέσινγκερ. Επίσης έχει δημοσιεύσει τα "5 (+2) Δοκίμια για τον Ελύτη" (Ύψιλον, 1992) και "Κριτικά Δοκίμια" (Ύψιλον, 2001)
11 Σεπ 2008
Brush up on your teenglish
London News: Teen jargon-buster for parents is nang innit bedrin? by Rachael Wheeler.
Thursday, 11 September 2008
PARENTS left behind by teenage slang are no longer on their jays (on their own) thanks to a new online guide.Confused mums and dads can work out what their teens are cussing about by logging on to a jargon-buster, created by Parentline Plus.The charity has set up a social networking website for parents to sooth the struggle of coping with real-life Kevin and Perrys.Parentline Plus provides help and advice, plus offers the chance to blog and chat about teenage trauma, in what looks like the parent’s version of Facebook.One of its most popular features is the jargon-buster, which provides an alphabetical list of crunk (crazy) terms, along with their meaning and an example of context.
Brush up on your teenglish below…
Bedrin - friend, mate
Buff - attractive, fit
Butters - ugly
Chirps - chat up
Clock - caught out
Cotching - chilling out
Crunk - crazy, drunk
Dissed - disrespected
Endz - neighbourhood
Feds - Police
Flossing - showing off with material possessions
Hench - to be strong
Jacked - stolen
Jook - to stab or steal
Nang - brilliant
Neeky - out of fashion or geeky
Off the hook - excellent, wicked
On your jays - on your own
Phat - great
Rinsed - overused
Wagwaan - what’s going on
Whack - crazy
from thelondonpaper
Thursday, 11 September 2008
PARENTS left behind by teenage slang are no longer on their jays (on their own) thanks to a new online guide.Confused mums and dads can work out what their teens are cussing about by logging on to a jargon-buster, created by Parentline Plus.The charity has set up a social networking website for parents to sooth the struggle of coping with real-life Kevin and Perrys.Parentline Plus provides help and advice, plus offers the chance to blog and chat about teenage trauma, in what looks like the parent’s version of Facebook.One of its most popular features is the jargon-buster, which provides an alphabetical list of crunk (crazy) terms, along with their meaning and an example of context.
Brush up on your teenglish below…
Bedrin - friend, mate
Buff - attractive, fit
Butters - ugly
Chirps - chat up
Clock - caught out
Cotching - chilling out
Crunk - crazy, drunk
Dissed - disrespected
Endz - neighbourhood
Feds - Police
Flossing - showing off with material possessions
Hench - to be strong
Jacked - stolen
Jook - to stab or steal
Nang - brilliant
Neeky - out of fashion or geeky
Off the hook - excellent, wicked
On your jays - on your own
Phat - great
Rinsed - overused
Wagwaan - what’s going on
Whack - crazy
from thelondonpaper
10 Σεπ 2008
Should I laugh...or should I cry: Greek education
ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΑ ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
Διαβάστε και αυτά:
Εξάγουμε φοιτητές σε ποσοστό 11% έναντι 2,6% των υπολοίπων χωρών. Στα 125 πανεπιστήμια της Αγγλίας οι Έλληνεςφοιτητές αποτελούν την τρίτη μεγαλύτερη κοινότητα μετά τους Κινέζους και τους Ινδούς.
Το κόστος που συνεπάγεται η είσοδος σε κάποιο ΑΕΙ-ΤΕΙ εκτός τόπου μόνιμης κατοικίας στην Ελλάδα είναι το διπλάσιο σε σχέση με το εξωτερικό.
Μαζί με το Ιράν, τη Μαλαισία και την Ινδία, η Ελλάδα κατέχει το θλιβερό προνόμιο της πρωτιάς σε ποσοστά φοιτητικής μετανάστευσης.
Info-diet,
Της ΣΤΑΥΡΟΥΛΑΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΚΗ - 04.09.2008
Athens Voice
Διαβάστε και αυτά:
Εξάγουμε φοιτητές σε ποσοστό 11% έναντι 2,6% των υπολοίπων χωρών. Στα 125 πανεπιστήμια της Αγγλίας οι Έλληνεςφοιτητές αποτελούν την τρίτη μεγαλύτερη κοινότητα μετά τους Κινέζους και τους Ινδούς.
Το κόστος που συνεπάγεται η είσοδος σε κάποιο ΑΕΙ-ΤΕΙ εκτός τόπου μόνιμης κατοικίας στην Ελλάδα είναι το διπλάσιο σε σχέση με το εξωτερικό.
Μαζί με το Ιράν, τη Μαλαισία και την Ινδία, η Ελλάδα κατέχει το θλιβερό προνόμιο της πρωτιάς σε ποσοστά φοιτητικής μετανάστευσης.
Info-diet,
Της ΣΤΑΥΡΟΥΛΑΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΚΗ - 04.09.2008
Athens Voice
9 Σεπ 2008
(προς αποφυγήν) Μεταφραστικές σαλάτες
(sent by Eleni-once again!)
Ενα βιβλίο για το αρχαίο θέατρο γραμμένο από τον J. R. Green δεν μπορεί παρά να κινεί το ενδιαφέρον: ο συγγραφέας του, καθηγητής της Κλασικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Σίδνεϊ, καταλέγεται μεταξύ των πλέον ειδικών και θεωρείται από τους καλύτερους γνώστες του αντικειμένου (μεταξύ άλλων έχει επιμεληθεί την αναθεωρημένη και εμπλουτισμένη έκδοση των θεμελιωδών εργασιών του Τ. Β. L. Webster για το εικονογραφικό αρχαιολογικό υλικό που αναφέρεται στην κωμωδία και έχει συντάξει και σχολιάσει τη διεθνή βιβλιογραφία των ετών 1971-1995 για το αρχαίο θέατρο στο περιοδικό «Lustrum»). Στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό είναι πιθανώς γνωστός από ένα σχετικό αλλά πολύ πιο συνοπτικό βιβλίο, το οποίο προέκυψε από τη συνεργασία του με τον Ε. W. Handley και κυκλοφόρησε στη γλώσσα μας το 1996 με τον τίτλο Εικόνες από το αρχαίο θέατρο (μετάφραση Μ. Μάντζιου, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης).
Η ελληνική απόδοση του κειμένου αποτελεί - δυστυχώς - εντυπωσιακό παράδειγμα για τη δυνατότητα της μετάφρασης να αχρηστέψει ένα αξιολογότατο έργο. Προφανώς η μεταφράστρια αλλά και η επιμελήτρια ουδεμία σχέση έχουν προς τον επιστημονικό χώρο της αρχαιογνωσίας. Μόνον έτσι μπορεί να εξηγήσει κανείς ότι σταθερά γίνεται χρήση του όρου «Μεσαία κωμωδία» αντί του καθιερωμένου «Μέση κωμωδία» και του όρου «μιμική» αντί του σωστού «μίμος». Επίσης την άγνοια του γεγονότος ότι ο Pollux δεν είναι άλλος από τον λεξικογράφο του 2ου αιώνα μ.Χ. Πολυδεύκη, ότι ο κωμικός ποιητής ονομάζεται Αλεξις και όχι Αλέξης, ότι το σατυρικό δράμα του Ευριπίδη τιτλοφορείται Κύκλωψ και όχι Κύκλωπες (εδώ παρέσυρε τη μεταφράστρια προφανώς η απόδοση του ψ ως ps στα αγγλικά), και ότι ο ίδιος τραγικός ποιητής, ήκιστα γαστρίμαργος κατά τα φαινόμενα, έγραψε Παλαμήδη και όχι «τις Παλαμίδες»· στην απουσία αρχαιογνωστικής κατάρτισης θα πρέπει να αποδοθεί επίσης η άγνοια γεγονότων, όπως ότι η συλλογή πραγματειών του Πλουτάρχου τιτλοφορείται Ηθικά και όχι «Περί Ηθικής και Αρετής», ότι δεν υπήρχε θέατρο «στους Φλιούς» αλλά στον Φλιούντα, ότι δεν υπάρχει αγγείο «ψύκτρα» παρά μόνον «ψυκτήρ», ότι φυσικά δεν υπάρχει ζωγράφος που να ονομάζεται «Δαρείος» ή, πολύ περισσότερο, «Βαλτιμόρης» και πλείστα άλλα. Σε αρκετές όμως περιπτώσεις τα λάθη φανερώνουν απλώς ασύγγνωστη απαιδευσία. Γιατί πώς αλλιώς να χαρακτηρίσει κανείς την άγνοια του γεγονότος ότι ο Αισχύλος έγραψε Ορέστεια και όχι «Ορεστιάδα» (όπως κατ' επανάληψιν αναφέρεται) ή ότι ο Αριστοφάνης έγραψε τους Σφήκες και όχι «τις Σφίγγες»;
Τα οδυνηρά μεταφραστικά ολισθήματα δεν περιορίζονται ωστόσο στα παραπάνω. Σε πολλές περιπτώσεις το πρωτότυπο όχι μόνο δεν μένει πιστό στη μετάφραση - κατά τη γνωστή διατύπωση του Μπόρχες - αλλά λέει πολύ διαφορετικά πράγματα. Ελάχιστα παραδείγματα: στον Πρόλογό του ο Green αναφέρεται στην εικόνα της «προμετωπίδας» του βιβλίου, αλλά στη μετάφραση η αγγλική λέξη frontispiece αποδίδεται ως «Αέτωμα» (σ. 19)· στη φράση «το θέατρο της Πομπηίας, το πρώτο μόνιμο θέατρο της Ρώμης που κατασκευάστηκε το 55 π.Χ.» (σ. 222) ο πρόδηλος παραλογισμός θα πρέπει να χρεωθεί βεβαίως στη μετάφραση, η οποία αδυνατεί να διακρίνει τον Πομπήιο από την Πομπηία· τα «φωτισμένα χειρόγραφα του Τερέντιου» (σ. 249) θα προκαλέσουν αναμφίβολα αμηχανία ή και ψυχική ταραχή σε κάποιους αναγνώστες, πλην όμως άνευ λόγου, αφού το πρωτότυπο αναφέρεται απλώς σε «εικονογραφημένα» (illuminated) χειρόγραφα· ο Δίας, τέλος, σύμφωνα με το κείμενο του Αρνόβιου (σ. 258) εγκαταλείπει - όπως είναι μάλλον πιο εύλογο - την «οργή» του και όχι, όπως θέλει η μετάφραση, το «στεφάνι» του (οι αντίστοιχες αγγλικές λέξεις τυχαίνει απλώς να μοιάζουν).
Για να ολοκληρωθεί η εικόνα ας προστεθούν στα ανωτέρω οι «απλώς» ατυχείς αποδόσεις (π.χ. «των μωσαϊκών πατωμάτων» [σ. 185] αντί «των ψηφιδωτών δαπέδων» ή η χρήση παντού του όρου «τερακότα» αντί «πήλινος») και ας συνυπολογιστούν επίσης οι λέξεις που - για λόγους ακατανόητους - μένουν αμετάφραστες (π.χ. «τουνίκ», «Λεβάντι», «ονκούς» [sic = όγκος]). Ας προσμετρηθούν, τέλος, τα γλωσσικά αμαρτήματα, οι επίμονες ανορθογραφίες (ακόμη και σε περιπτώσεις μεταγραφών, π.χ. «παπποσηλινός» πάνω από δέκα φορές) και τα αναρίθμητα τυπογραφικά λάθη.
Δίχως αμφιβολία πρόκειται για ακραία περίπτωση μεταφραστικής ανεπάρκειας και εκδοτικής ανευθυνότητας. Στοιχειώδης αίσθηση ευθύνης προς το έργο του συγγραφέα αλλά πρωτίστως προς τους έλληνες αναγνώστες επιβάλλει την απόσυρση του βιβλίου και την εκ νέου κυκλοφορία του ύστερα από γενναία αναθεώρηση.
Ο κ. Σταύρος Τσιτσιρίδης είναι επισκέπτης αναπληρωτής καθηγητής του Τμήματος Κλασικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Κύπρου.
Μία σημαντική μελέτη σε μια εγκληματική μετάφραση. Οπου η «Ορέστεια» γίνεται Ορεστιάδα, οι «Σφήκες» σφίγγες και τα ψηφιδωτά δάπεδα... μωσαϊκά πατώματα
ΣΤΑΥΡΟΣ ΤΣΙΤΣΙΡΙΔΗΣ
Ενα βιβλίο για το αρχαίο θέατρο γραμμένο από τον J. R. Green δεν μπορεί παρά να κινεί το ενδιαφέρον: ο συγγραφέας του, καθηγητής της Κλασικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Σίδνεϊ, καταλέγεται μεταξύ των πλέον ειδικών και θεωρείται από τους καλύτερους γνώστες του αντικειμένου (μεταξύ άλλων έχει επιμεληθεί την αναθεωρημένη και εμπλουτισμένη έκδοση των θεμελιωδών εργασιών του Τ. Β. L. Webster για το εικονογραφικό αρχαιολογικό υλικό που αναφέρεται στην κωμωδία και έχει συντάξει και σχολιάσει τη διεθνή βιβλιογραφία των ετών 1971-1995 για το αρχαίο θέατρο στο περιοδικό «Lustrum»). Στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό είναι πιθανώς γνωστός από ένα σχετικό αλλά πολύ πιο συνοπτικό βιβλίο, το οποίο προέκυψε από τη συνεργασία του με τον Ε. W. Handley και κυκλοφόρησε στη γλώσσα μας το 1996 με τον τίτλο Εικόνες από το αρχαίο θέατρο (μετάφραση Μ. Μάντζιου, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης).
Το θέμα του παρόντος βιβλίου, που πρωτοκυκλοφόρησε στα αγγλικά το 1994, είναι μάλλον πιο περιορισμένο από όσο ο τίτλος του δηλώνει αλλά ίσως γι' αυτό και πιο ενδιαφέρον. Ο συγγραφέας φιλοδοξεί να ερμηνεύσει τις αρχαιολογικές μαρτυρίες για τις θεατρικές παραστάσεις, να εξετάσει τον ρόλο που τα συγκεκριμένα αντικείμενα έπαιζαν στη ζωή των ανθρώπων που τα κατασκεύαζαν και τα αγόραζαν, και να συναγάγει εν τέλει συμπεράσματα για τη σημασία του θεάτρου κατά εποχή και κατά τόπο στην αρχαία κοινωνία. Η μελέτη εστιάζει στις μαρτυρίες των αγγειογραφιών και της πλαστικής μικρής κλίμακας που σχετίζονται με το θέατρο, αλλά τα συμπεράσματα στα οποία καταλήγει ο συγγραφέας είναι συχνά ιδιαιτέρως ενδιαφέροντα. Ενδεικτικά αναφέρω την παρατήρηση ότι η σημασία των υποκριτών στο θέατρο αυξάνεται μετά το 430 π.Χ. (γεγονός που τεκμαίρεται, κατά τον Green, από την παντελή απουσία απεικονίσεων κωμικών ηθοποιών πριν από το συγκεκριμένο έτος) και το γενικότερο συμπέρασμα ότι το αττικό θέατρο κυριαρχεί σε ολόκληρο τον ελληνικό κόσμο κατά τον 4ο αιώνα π.Χ. Αξιοπρόσεκτες επίσης οι επισημάνσεις του για τον αυξανόμενο ρόλο του θεάτρου αλλά και της λατρείας του Διονύσου στη σφαίρα του ιδιωτικού βίου από τα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ. Το πιο εντυπωσιακό ωστόσο στοιχείο του βιβλίου είναι η πλουσιότατη παράθεση αρχαιολογικού υλικού, ενίοτε άγνωστου - τουλάχιστον στους μη ειδικούς -, καθώς και ο σχολιασμός του. Καθεαυτό το παρατιθέμενο υλικό θα μπορούσε να αποτελεί εξαίρετο τμήμα μιας εισαγωγής στη «θεατρική αρχαιολογία».
Η ελληνική απόδοση του κειμένου αποτελεί - δυστυχώς - εντυπωσιακό παράδειγμα για τη δυνατότητα της μετάφρασης να αχρηστέψει ένα αξιολογότατο έργο. Προφανώς η μεταφράστρια αλλά και η επιμελήτρια ουδεμία σχέση έχουν προς τον επιστημονικό χώρο της αρχαιογνωσίας. Μόνον έτσι μπορεί να εξηγήσει κανείς ότι σταθερά γίνεται χρήση του όρου «Μεσαία κωμωδία» αντί του καθιερωμένου «Μέση κωμωδία» και του όρου «μιμική» αντί του σωστού «μίμος». Επίσης την άγνοια του γεγονότος ότι ο Pollux δεν είναι άλλος από τον λεξικογράφο του 2ου αιώνα μ.Χ. Πολυδεύκη, ότι ο κωμικός ποιητής ονομάζεται Αλεξις και όχι Αλέξης, ότι το σατυρικό δράμα του Ευριπίδη τιτλοφορείται Κύκλωψ και όχι Κύκλωπες (εδώ παρέσυρε τη μεταφράστρια προφανώς η απόδοση του ψ ως ps στα αγγλικά), και ότι ο ίδιος τραγικός ποιητής, ήκιστα γαστρίμαργος κατά τα φαινόμενα, έγραψε Παλαμήδη και όχι «τις Παλαμίδες»· στην απουσία αρχαιογνωστικής κατάρτισης θα πρέπει να αποδοθεί επίσης η άγνοια γεγονότων, όπως ότι η συλλογή πραγματειών του Πλουτάρχου τιτλοφορείται Ηθικά και όχι «Περί Ηθικής και Αρετής», ότι δεν υπήρχε θέατρο «στους Φλιούς» αλλά στον Φλιούντα, ότι δεν υπάρχει αγγείο «ψύκτρα» παρά μόνον «ψυκτήρ», ότι φυσικά δεν υπάρχει ζωγράφος που να ονομάζεται «Δαρείος» ή, πολύ περισσότερο, «Βαλτιμόρης» και πλείστα άλλα. Σε αρκετές όμως περιπτώσεις τα λάθη φανερώνουν απλώς ασύγγνωστη απαιδευσία. Γιατί πώς αλλιώς να χαρακτηρίσει κανείς την άγνοια του γεγονότος ότι ο Αισχύλος έγραψε Ορέστεια και όχι «Ορεστιάδα» (όπως κατ' επανάληψιν αναφέρεται) ή ότι ο Αριστοφάνης έγραψε τους Σφήκες και όχι «τις Σφίγγες»;
Τα οδυνηρά μεταφραστικά ολισθήματα δεν περιορίζονται ωστόσο στα παραπάνω. Σε πολλές περιπτώσεις το πρωτότυπο όχι μόνο δεν μένει πιστό στη μετάφραση - κατά τη γνωστή διατύπωση του Μπόρχες - αλλά λέει πολύ διαφορετικά πράγματα. Ελάχιστα παραδείγματα: στον Πρόλογό του ο Green αναφέρεται στην εικόνα της «προμετωπίδας» του βιβλίου, αλλά στη μετάφραση η αγγλική λέξη frontispiece αποδίδεται ως «Αέτωμα» (σ. 19)· στη φράση «το θέατρο της Πομπηίας, το πρώτο μόνιμο θέατρο της Ρώμης που κατασκευάστηκε το 55 π.Χ.» (σ. 222) ο πρόδηλος παραλογισμός θα πρέπει να χρεωθεί βεβαίως στη μετάφραση, η οποία αδυνατεί να διακρίνει τον Πομπήιο από την Πομπηία· τα «φωτισμένα χειρόγραφα του Τερέντιου» (σ. 249) θα προκαλέσουν αναμφίβολα αμηχανία ή και ψυχική ταραχή σε κάποιους αναγνώστες, πλην όμως άνευ λόγου, αφού το πρωτότυπο αναφέρεται απλώς σε «εικονογραφημένα» (illuminated) χειρόγραφα· ο Δίας, τέλος, σύμφωνα με το κείμενο του Αρνόβιου (σ. 258) εγκαταλείπει - όπως είναι μάλλον πιο εύλογο - την «οργή» του και όχι, όπως θέλει η μετάφραση, το «στεφάνι» του (οι αντίστοιχες αγγλικές λέξεις τυχαίνει απλώς να μοιάζουν).
Για να ολοκληρωθεί η εικόνα ας προστεθούν στα ανωτέρω οι «απλώς» ατυχείς αποδόσεις (π.χ. «των μωσαϊκών πατωμάτων» [σ. 185] αντί «των ψηφιδωτών δαπέδων» ή η χρήση παντού του όρου «τερακότα» αντί «πήλινος») και ας συνυπολογιστούν επίσης οι λέξεις που - για λόγους ακατανόητους - μένουν αμετάφραστες (π.χ. «τουνίκ», «Λεβάντι», «ονκούς» [sic = όγκος]). Ας προσμετρηθούν, τέλος, τα γλωσσικά αμαρτήματα, οι επίμονες ανορθογραφίες (ακόμη και σε περιπτώσεις μεταγραφών, π.χ. «παπποσηλινός» πάνω από δέκα φορές) και τα αναρίθμητα τυπογραφικά λάθη.
Δίχως αμφιβολία πρόκειται για ακραία περίπτωση μεταφραστικής ανεπάρκειας και εκδοτικής ανευθυνότητας. Στοιχειώδης αίσθηση ευθύνης προς το έργο του συγγραφέα αλλά πρωτίστως προς τους έλληνες αναγνώστες επιβάλλει την απόσυρση του βιβλίου και την εκ νέου κυκλοφορία του ύστερα από γενναία αναθεώρηση.
Ο κ. Σταύρος Τσιτσιρίδης είναι επισκέπτης αναπληρωτής καθηγητής του Τμήματος Κλασικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Κύπρου.
(For the title of the book and the name of the translator visit the site...)
Το ΒΗΜΑ, 24/02/2002 , Σελ.: S26Κωδικός άρθρου: B13500S261ID: 243553
8 Σεπ 2008
Η χειρότερη μετάφραση όλων των εποχών;
by Nikos Sarantakos (link sent by Eleni-thanks!)
Η χειρότερη μετάφραση όλων των εποχών;
Φυσικά, ο τίτλος που απονέμω εδώ είναι προσωρινός, γι' αυτό και το ερωτηματικό· από την πείρα μου, είναι πολύ παρακινδυνευμένο να πεις ότι κάτι είναι το χειρότερο, ιδίως μια μετάφραση. Όποιος αναγνώστης της σελίδας αυτής έχει υπόψη του άλλο έργο που θα μπορούσε με αξιώσεις να διεκδικήσει τον τίτλο, τον θερμοπαρακαλώ να μου το γνωστοποιήσει, επειδή εμείς οι μεταφραστές μπορούμε να διασκεδάσουμε πολύ (αφού βεβαίως έχουμε τραβήξει τα μαλλιά μας και κόψει τις φλέβες μας) με τα αμαρτήματα του συναφιού μας.
Μιλάω για το βιβλίο Μαρτυρία. Τα απομνημονεύματα του Ντμίτρι Σοστακόβιτς όπως εξιστορούνται και εκδίδονται από τον Σόλομον Βολκώφ, που εκδόθηκε στα ελληνικά από αγγλικό πρωτότυπο από τον καλό εκδ. οίκο Νεφέλη το 1982, σε μετάφραση Εύης Χατζηδήμου. Το είχα τότε διαβάσει, όταν έκανα τα πρώτα μου βήματα στη μετάφραση, και είχα φρίξει. Μετά ήθελα να το ανθολογήσω, διότι τόσα και τέτοια μαργαριτάρια μαζεμένα δεν βρίσκονται εύκολα, αλλά το βιβλίο είχε παραπέσει σε κάποια μετακόμιση. Τύχη αγαθή θέλησε να το ξαναβρώ τυχαία από έναν φίλο. Εννοείται ότι δεν αποδελτίωσα παρά ελάχιστα από τα λάθη, ίσως τα πιο χτυπητά. Πολλά θα μου ξέφυγαν στο επιπόλαιο ξεφύλλισμα που έκανα.
Η μετάφραση λοιπόν είναι, κυριολεκτικά, απερίγραπτα κακή. Έχει μυριάδες λάθη, και μάλιστα λάθη εξώφθαλμα που πολύ εύκολα τα πιάνει κανείς κι ας μην έχει το πρωτότυπο (δεν το έχω δει), διότι στην πλειοψηφία τους είναι λάθη που αφορούν ονόματα ανθρώπων ή πόλεων, τίτλους έργων, καθιερωμένες εκφράσεις. Εδώ δεν βοηθάει και πολύ το λεξικό. Ο μεταφραστής πρέπει να έχει γενική παιδεία, εξοικείωση με το αντικείμενο, να κάνει τον κόπο να ανοίξει εγκυκλοπαίδεια. Θα έμοιαζε αυτονόητο ένα βιβλίο σαν κι αυτό, που αναφέρεται στη ζωή στη Σοβιετική Ένωση και στη μουσική, να ανατεθεί σε μεταφραστή στοιχειωδώς εξοικειωμένο με τα θέματα αυτά. Όπως θα δείτε, προφανώς αυτό δεν έγινε.
α) Λάθη μεταγραφής
Ένας επιπλέον παράγοντας που γέννησε πολλά λάθη (χωρίς να τα δικαιολογεί!) είναι ότι το πρωτότυπο κείμενο ήταν στα αγγλικά. Έτσι, η μεταφράστρια θεώρησε καλό να εξαγγλίσει την προφορά ονομάτων ανθρώπων και τόπων. Παραδείγματα:
Ορντζοκίκιτζ αντί Ορντζονικίτζε (σ. 77)
Γκάουκ αντί Γκωκ (99-100 και αλλού)
Χάιντ αντί Χάυδν (127)
Λουνασάρσκι αντί Λουνατσάρσκι (175)
Φράνζ αντί Φρούνζε (185)
Άρκανγκελσκ αντί Αρχανγκέλσκ (201)
Ντουσάνμπ αντί Ντουσανμπέ (338)
Χάιντμιθ αντί Χίντεμιτ (354)
Γράφω πρώτα το όνομα όπως παρουσιάζεται στο βιβλίο και μετά το σωστό. Σε παρένθεση ο αριθμός σελίδας.
β) Λάθη σε τυποποιημένες εκφράσεις
Ο υπότιτλός μου είναι μάλλον ανακριβής. Συγκεντρώνω εδώ ορισμένες περιπτώσεις λαθών όπου η γνώση της γλώσσας (αν υποθέσουμε ότι υπάρχει) δεν αρκεί, χρειάζεται και εξοικείωση με το αντικείμενο.
Το ιστορικό "Γράμμα στο Συνέδριο" του Λένιν μεταφράζεται "Γράμμα στο Κονγκρέσο" (σ. 89) λες και ο Βλαδίμηρος απευθύνθηκε στην αμερικάνικη Βουλή! Το Γράμμα στο Συνέδριο ονομάζεται επίσης "Πολιτική διαθήκη" του Λένιν, αλλά αυτό ο αναγνώστης του βιβλίου δεν θα το πληροφορηθεί διότι η μεταφράστρια το βαφτίζει "Πολιτική επιθυμία" (προφανώς μεταφράζοντας το αμερικάνικο Political will).
Ο παλιότερος τίτλος του ΚΚΣΕ ήταν Πανενωσιακό Κομμουνιστικό Κόμμα. Η μεταφράστρια όμως, μεταφράζοντας το αγγλικό All-Union ή κάτι ανάλογο, το βαφτίζει "Κομμουνιστικό Κόμμα όλων των Συνδικάτων" (σ. 255)
Η παιδική οργάνωση της Κομμουνιστικής Νεολαίας λεγόταν Πιονιέροι. Η μεταφράστρια όμως τους θέλει Σκαπανείς (σ. 333).
Ο "μαρξιστικός λενινισμός" είναι βέβαια ο μαρξισμός-λενινισμός.
Και η περίοδος του "στρατιωτικού κομμουνισμού" είναι φυσικά η περίοδος του "πολεμικού κομμουνισμού"
Και καλά ως εδώ, αυτά είναι ας πούμε ειδικώς σοβιετικά και κομμουνιστικά και δεν θα κρεμάσουμε την καλή μεταφράστρια επειδή τα αγνοεί και τα μεταφράζει κατά το δοκούν.
Αγνοεί όμως και τον Εμφύλιο Πόλεμο της Ισπανίας και τον μεταφράζει "Πολιτικό Πόλεμο"; (σ. 334) Και χάθηκε να ανοίξει ένα λεξικό για να δει τι σημαίνει "civil war"?
γ) Λάθη σε τίτλους (έργων κτλ.)
Οι τίτλοι έργων είναι από τις πιο επικίνδυνες μεταφραστικές παγίδες, διότι είναι δύσκολο να ξέρει ο μεταφραστής πώς έχουν αποδοθεί όλοι στα ελληνικά. Και εδώ όμως, μια καλή εγκυκλοπαίδεια βοηθάει πολύ. Στην προκειμένη περίπτωση θα είχε βοηθήσει τη μεταφράστρια να αποδώσει σωστά όλα τα παρακάτω (εκτός από ένα) Έτσι όμως θα είχαμε χάσει μερικά "εκκωφαντικά" μαργαριτάρια -διότι οι "μεταφράσεις" τίτλων είναι πράγματι το Βατερλώ του βιβλίου.
Ας ξεκινήσουμε από τα πταίσματα:
Το μεσημέρι ενός φαύνου (σελ. 130) είναι αυτό που όλοι οι υπόλοιποι γνωρίζουμε σαν Απομεσήμερο ενός φαύνου. Καλά, αυτό είναι απλώς πταίσμα.
Ο Γενικός Επιθεωρητής του Γκόγκολ (σελ. 154), διαβάζουμε, αλλά στα ελληνικά ο τίτλος είναι Ο επιθεωρητής. Κι αυτό όμως πταίσμα είναι.
Αλλά προχωράμε παρακάτω:
Το κλασικό ρώσικο θεατρικό έργο του Γκριμπογιέντωφ (έχει ανεβεί και στην Ελλάδα), "Συμφορά από το πολύ μυαλό", η μεταφράστρια το μασκαρεύει σε "Θρήνος στο πνεύμα" (σελ. 190).
Η μεταφράστρια στη σελ. 157 ανακαλύπτει έργο Εμπιστεύσου τον D.E. Ο αμερικάνικος τίτλος είναι "Trust D.E.", αλλά αυτό είναι μυθιστόρημα του Έρενμπουργκ, και βέβαια η σωστή απόδοσή του είναι "Τραστ Δ.Ε.", μια και μιλάει για τα τραστ, τις κοινοπραξίες επιχειρήσεων, δηλαδή, όχι για κάποιον μυστηριώδη Δ.Ε. που είναι άξιος εμπιστοσύνης!
Και καλά το Δ.Ε. που είναι ένα σχετικά άγνωστο σοβιετικό έργο. Τι να πει όμως κανείς για το τερατώδες "Η κυρία των καμελίων"; (σ. 158) Ο ελληνικός τίτλος βέβαια είναι Η κυρία με τας καμελίας, αλλά και το "καμελίων" είναι εντελώς αχώνευτο. Το γραμματικά σωστό θα ήταν καμελιών.
Η όπερα Γουίλλιαμ Τελ (σ. 220) είναι βεβαίως ο Γουλιέλμος Τέλλος (του Ροσίνι).
Αυτό δεν αφορά τίτλο, αλλά έχει γούστο: Κάποιος σοβιετικός καλλιτέχνης, διαβάζουμε, πήγε στην Αμερική το 1943 όπου στη Νέα Υόρκη εμφανίστηκε μαζί με τον "Μάγιορ Λα Γκουάρντια" (σελ. 191). Φυσικά, εμφανίστηκε μαζί με τον Δήμαρχο (Mayor) Λα Γκουάρντια.
Το περίφημο μουσείο του Λένινγκραντ λέγεται βέβαια Ερμιτάζ, αυτή η ονομασία έχει καθιερωθεί, όχι Ερημητήριο όπως μεταφράζεται (σελ. 183) στο κείμενο, έστω κι αν Ερμιτάζ σημαίνει "ερημητήριο". Αναρωτιέμαι τι θα καταλάβει ο αναγνώστης αν διαβάσει "πήγαμε στο Ερημητήριο να δούμε τα ζωγραφικά έργα". Θα καταλάβει ότι πρόκειται για μουσείο ή θα υποθέσει ότι πρόκειται για την κατοικία κάποιου ερημίτη που γεμίζει με τη ζωγραφική τις ατέλειωτες ώρες της μοναξιάς του;
Και φτάνουμε στα τερατώδη:
Το μυθιστόρημα Πώς δενότανε το ατσάλι ήταν σχετικά γνωστό και στην Ελλάδα τουλάχιστον την εποχή που έγινε η μετάφραση αυτή εδώ. Η μεταφράστρια το αγνοεί και το μεταφράζει (σελ. 159) Πώς ο χάλυβας σκληρύνθηκε!! (Αν είναι ποτέ δυνατόν να υπάρχει τέτοιος τίτλος σε μυθιστόρημα!) Αφήνω που το χαρακτηρίζει "νουβέλα", διότι βέβαια την παρασέρνει το αγγλικό novel. Αλλά novel θα πει μυθιστόρημα, διότι νουβέλα στα ελληνικά είναι ένα πεζό με μέγεθος μικρότερο από μυθιστόρημα και μεγαλύτερο από διήγημα (Πάλι καλά που δεν μετέφραζε από τα γαλλικά η κυρία, να μας το πει ρομάντζο βλέποντας το roman!)
Ίσως το καλύτερο: η γνωστή όπερα Ντάμα Πίκα (σελ. 123), που στα αγγλικά λέγεται Queen of Spades, μεταφράζεται, κρατηθήτε καλά, ... Βασίλισσα των Spades!!!!! Λες και τα Spades είναι κάποιο κράτος (ίσως ένα μικρό νησιωτικό σύμπλεγμα στη Μάγχη, πλάι στο Γκέρνσεϋ).
Η άλλη υποψηφιότητα για το τερατωδέστερο μαργαριτάρι της κατηγορίας αυτής: ο Ήρεμος Ντον, το γνωστό μυθιστόρημα του Σόλοχοφ, ο οποίος επιτέλους έχει πάρει και Νόμπελ και έπρεπε να τον ξέρει η καλή κυρία. Όμως στη σελ. 358, εκτός που τον λέει 'νουβέλα' (διότι, βεβαίως, novel), δίνει τον τίτλο: Ήρεμα ακολουθεί τον Ντον. Πώς στην ευχή της κατέβηκε; Απλό. Ο αγγλικός τίτλος είναι Quiet Flows the Don. Ε, τώρα, Flows και Follows μοιάζουν!
δ) Αγγλισμοί-αμερικανισμοί
Παντού οι νότες στο αμερικάνικο σύστημα. Όπως Σερενάτα στην Α (σελ. 91, έργο του Στραβίνσκι), αντί βεβαίως Σερενάτα σε Λα.
Στη σελ. 114 διαβάζουμε ότι ήταν εύκολο στο Ωδείο να "πάρεις 5 συν (Α συν)" Και καλά το 5+, είναι η ρώσικη βαθμολογική κλίμακα, πρέπει να διατηρηθεί. Η εντός παρενθέσεως αμερικάνικη επεξήγηση που απευθυνόταν στον αμερικάνο αναγνώστη, τόσο ιερή ήταν που έπρεπε να μείνει; Χάθηκε ο κόσμος να γράψει "(άριστα)";
Και βέβαια, το "the MGM movie" στα "ελληνικά" της μεταφράστριας μεταφράζεται: "η MGM ταινία" (λόγω τιμής! σ. 357).
Κάπου (σ. 261) ο συγγραφέας παραθέτει έναν διάλογο στον οποίο χρησιμοποιείται ένα υβριστικό παρατσούκλι για τους εβραίους. Στο αμερικανικό κείμενο, χρησιμοποιείται το kike. Η μεταφράστρια θεωρεί προφανώς ότι πρόκειται για μια φυλή ή ομάδα ή κάτι τέτοιο τέλος πάντων κι έτσι το αφήνει αμετάφραστο, "Οι kikes πήγαν στην Τασκένδη..." αντί να πει "οι οβριοί", "οι τσιφούτηδες" κάτι τέτοιο.
Η ηρωίδα του Άμλετ, όλοι το ξέρουμε, λέγεται στα ελληνικά Οφηλία. Όλοι; Όχι όλοι. Στη σελ. 167 η μεταφράστρια μας διορθώνει: το "σωστό" είναι Οφήλια.
ε) Άλλα μαργαριτάρια
Το καλύτερο ίσως μαργαριτάρι: ο Σοστακόβιτς λέει ότι όταν συνέθετε κάποια όπερα δούλευε με τους λιμπρετίστες από πρωί-πρωί, όχι με ξενύχτια, γιατί "μας απωθούσε ο τρόπος εργασίας του Μποχεμιάν" (σ. 327). Εμβρόντητος ο αναγνώστης ανακαλύπτει τον ως τώρα άγνωστο, προφανώς αρμενικής καταγωγής, συνθέτη Μποχεμιάν! Όχι βέβαια -απλώς το αγγλικό κείμενο λέει φαντάζομαι κάτι σαν "the Bohemian way of working", παναπεί "ο μποέμικος τρόπος εργασίας"!
Κι αν τα περισσότερα λάθη της μετάφρασης αφορούν τη μεταγραφή ονομάτων, τη μετάφραση τίτλων ή άλλα που μπορεί κανείς να τα βρει ανοίγοντας μιαν εγκυκλοπαίδεια, ας μη νομιστεί ότι η μετάφραση "κατά τα άλλα" είναι καλή. Παραθέτω ένα μόνο παράδειγμα γιατί πρόκειται για λάθος αρκετά διαδεδομένο. Όταν στα αγγλικά κάποιος περιγράφει κάτι που γινόταν κατ' εξακολούθηση στο παρελθόν, χρησιμοποιεί το would. Αυτό το would όμως δεν πρέπει να μεταφράζεται στα ελληνικά με υποθετικό μέλλοντα, αλλά με παρατατικό.
Παράδειγμα από τη σ. 391. "Ο Στάλιν είχε αναμφίβολα την ευθύνη για τα πάντα. Αν διέταζε να γίνει μια ταινία, θα γινόταν. Αν διέταζε να σταματήσει το γύρισμα, θα σταματούσε. ... Αν ο Στάλιν διέταζε μια τελειωμένη ταινία να καταστραφεί, θα καταστρεφόταν." Στα ελληνικά, όλα αυτά τα θα είναι περιττά.
Και ένα ακροτελεύτιο λάθος, στην τελευταία σελίδα του βιβλίου, την 429 (φυσικά έχω παραλείψει εκατοντάδες άλλα), που κι αυτό είναι καθαρά γλωσσικό. Σε μια υποσημείωση, διαβάζουμε ότι ο Χ. και ο Ψ. ήταν "αξιωματούχοι της αστυνομίας, που έφτασαν στον υψηλότερο βαθμό, κάτω απ' τον Νικόλαο Ι." Κάτω; Θα πίστευε κανείς ότι ο Νικόλαος Ι ήταν... αστυνομικός διευθυντής και είχε υπαρχηγούς του τους Χ. και Ψ. Όχι βέβαια, απλώς η καλή κυρία μεταφράζει κατά λέξη το "under Nicholas I". Και βέβαια, αυτό στα ελληνικά, αν δεν θέλεις να πεις "στην εποχή του [τσάρου] Νικολάου του 1ου" θα το πεις "επί τσάρου Νικολάου 1ου", όπως άλλωστε λέμε κι εμείς "διορίστηκε διευθυντής επί Καραμανλή" ή "επί χούντας" και όχι βέβαια "κάτω από τον Καραμανλή"!
Επίλογος; Δεν χρειάζεται. Νομίζω είναι φανερό γιατί προτείνω το βιβλίο αυτό για τον τίτλο της χειρότερης μετάφρασης όλων των εποχών, τόσο κακής που καταντάει αριστουργηματική. Επειδή όμως, ξαναλέω, τίποτα δεν αποκλείει να παρουσιαστεί κάποιο ακόμα χειρότερο δείγμα, ας κρατήσουμε κάποια επιφύλαξη.
Η χειρότερη μετάφραση όλων των εποχών;
Φυσικά, ο τίτλος που απονέμω εδώ είναι προσωρινός, γι' αυτό και το ερωτηματικό· από την πείρα μου, είναι πολύ παρακινδυνευμένο να πεις ότι κάτι είναι το χειρότερο, ιδίως μια μετάφραση. Όποιος αναγνώστης της σελίδας αυτής έχει υπόψη του άλλο έργο που θα μπορούσε με αξιώσεις να διεκδικήσει τον τίτλο, τον θερμοπαρακαλώ να μου το γνωστοποιήσει, επειδή εμείς οι μεταφραστές μπορούμε να διασκεδάσουμε πολύ (αφού βεβαίως έχουμε τραβήξει τα μαλλιά μας και κόψει τις φλέβες μας) με τα αμαρτήματα του συναφιού μας.
Μιλάω για το βιβλίο Μαρτυρία. Τα απομνημονεύματα του Ντμίτρι Σοστακόβιτς όπως εξιστορούνται και εκδίδονται από τον Σόλομον Βολκώφ, που εκδόθηκε στα ελληνικά από αγγλικό πρωτότυπο από τον καλό εκδ. οίκο Νεφέλη το 1982, σε μετάφραση Εύης Χατζηδήμου. Το είχα τότε διαβάσει, όταν έκανα τα πρώτα μου βήματα στη μετάφραση, και είχα φρίξει. Μετά ήθελα να το ανθολογήσω, διότι τόσα και τέτοια μαργαριτάρια μαζεμένα δεν βρίσκονται εύκολα, αλλά το βιβλίο είχε παραπέσει σε κάποια μετακόμιση. Τύχη αγαθή θέλησε να το ξαναβρώ τυχαία από έναν φίλο. Εννοείται ότι δεν αποδελτίωσα παρά ελάχιστα από τα λάθη, ίσως τα πιο χτυπητά. Πολλά θα μου ξέφυγαν στο επιπόλαιο ξεφύλλισμα που έκανα.
Η μετάφραση λοιπόν είναι, κυριολεκτικά, απερίγραπτα κακή. Έχει μυριάδες λάθη, και μάλιστα λάθη εξώφθαλμα που πολύ εύκολα τα πιάνει κανείς κι ας μην έχει το πρωτότυπο (δεν το έχω δει), διότι στην πλειοψηφία τους είναι λάθη που αφορούν ονόματα ανθρώπων ή πόλεων, τίτλους έργων, καθιερωμένες εκφράσεις. Εδώ δεν βοηθάει και πολύ το λεξικό. Ο μεταφραστής πρέπει να έχει γενική παιδεία, εξοικείωση με το αντικείμενο, να κάνει τον κόπο να ανοίξει εγκυκλοπαίδεια. Θα έμοιαζε αυτονόητο ένα βιβλίο σαν κι αυτό, που αναφέρεται στη ζωή στη Σοβιετική Ένωση και στη μουσική, να ανατεθεί σε μεταφραστή στοιχειωδώς εξοικειωμένο με τα θέματα αυτά. Όπως θα δείτε, προφανώς αυτό δεν έγινε.
α) Λάθη μεταγραφής
Ένας επιπλέον παράγοντας που γέννησε πολλά λάθη (χωρίς να τα δικαιολογεί!) είναι ότι το πρωτότυπο κείμενο ήταν στα αγγλικά. Έτσι, η μεταφράστρια θεώρησε καλό να εξαγγλίσει την προφορά ονομάτων ανθρώπων και τόπων. Παραδείγματα:
Ορντζοκίκιτζ αντί Ορντζονικίτζε (σ. 77)
Γκάουκ αντί Γκωκ (99-100 και αλλού)
Χάιντ αντί Χάυδν (127)
Λουνασάρσκι αντί Λουνατσάρσκι (175)
Φράνζ αντί Φρούνζε (185)
Άρκανγκελσκ αντί Αρχανγκέλσκ (201)
Ντουσάνμπ αντί Ντουσανμπέ (338)
Χάιντμιθ αντί Χίντεμιτ (354)
Γράφω πρώτα το όνομα όπως παρουσιάζεται στο βιβλίο και μετά το σωστό. Σε παρένθεση ο αριθμός σελίδας.
β) Λάθη σε τυποποιημένες εκφράσεις
Ο υπότιτλός μου είναι μάλλον ανακριβής. Συγκεντρώνω εδώ ορισμένες περιπτώσεις λαθών όπου η γνώση της γλώσσας (αν υποθέσουμε ότι υπάρχει) δεν αρκεί, χρειάζεται και εξοικείωση με το αντικείμενο.
Το ιστορικό "Γράμμα στο Συνέδριο" του Λένιν μεταφράζεται "Γράμμα στο Κονγκρέσο" (σ. 89) λες και ο Βλαδίμηρος απευθύνθηκε στην αμερικάνικη Βουλή! Το Γράμμα στο Συνέδριο ονομάζεται επίσης "Πολιτική διαθήκη" του Λένιν, αλλά αυτό ο αναγνώστης του βιβλίου δεν θα το πληροφορηθεί διότι η μεταφράστρια το βαφτίζει "Πολιτική επιθυμία" (προφανώς μεταφράζοντας το αμερικάνικο Political will).
Ο παλιότερος τίτλος του ΚΚΣΕ ήταν Πανενωσιακό Κομμουνιστικό Κόμμα. Η μεταφράστρια όμως, μεταφράζοντας το αγγλικό All-Union ή κάτι ανάλογο, το βαφτίζει "Κομμουνιστικό Κόμμα όλων των Συνδικάτων" (σ. 255)
Η παιδική οργάνωση της Κομμουνιστικής Νεολαίας λεγόταν Πιονιέροι. Η μεταφράστρια όμως τους θέλει Σκαπανείς (σ. 333).
Ο "μαρξιστικός λενινισμός" είναι βέβαια ο μαρξισμός-λενινισμός.
Και η περίοδος του "στρατιωτικού κομμουνισμού" είναι φυσικά η περίοδος του "πολεμικού κομμουνισμού"
Και καλά ως εδώ, αυτά είναι ας πούμε ειδικώς σοβιετικά και κομμουνιστικά και δεν θα κρεμάσουμε την καλή μεταφράστρια επειδή τα αγνοεί και τα μεταφράζει κατά το δοκούν.
Αγνοεί όμως και τον Εμφύλιο Πόλεμο της Ισπανίας και τον μεταφράζει "Πολιτικό Πόλεμο"; (σ. 334) Και χάθηκε να ανοίξει ένα λεξικό για να δει τι σημαίνει "civil war"?
γ) Λάθη σε τίτλους (έργων κτλ.)
Οι τίτλοι έργων είναι από τις πιο επικίνδυνες μεταφραστικές παγίδες, διότι είναι δύσκολο να ξέρει ο μεταφραστής πώς έχουν αποδοθεί όλοι στα ελληνικά. Και εδώ όμως, μια καλή εγκυκλοπαίδεια βοηθάει πολύ. Στην προκειμένη περίπτωση θα είχε βοηθήσει τη μεταφράστρια να αποδώσει σωστά όλα τα παρακάτω (εκτός από ένα) Έτσι όμως θα είχαμε χάσει μερικά "εκκωφαντικά" μαργαριτάρια -διότι οι "μεταφράσεις" τίτλων είναι πράγματι το Βατερλώ του βιβλίου.
Ας ξεκινήσουμε από τα πταίσματα:
Το μεσημέρι ενός φαύνου (σελ. 130) είναι αυτό που όλοι οι υπόλοιποι γνωρίζουμε σαν Απομεσήμερο ενός φαύνου. Καλά, αυτό είναι απλώς πταίσμα.
Ο Γενικός Επιθεωρητής του Γκόγκολ (σελ. 154), διαβάζουμε, αλλά στα ελληνικά ο τίτλος είναι Ο επιθεωρητής. Κι αυτό όμως πταίσμα είναι.
Αλλά προχωράμε παρακάτω:
Το κλασικό ρώσικο θεατρικό έργο του Γκριμπογιέντωφ (έχει ανεβεί και στην Ελλάδα), "Συμφορά από το πολύ μυαλό", η μεταφράστρια το μασκαρεύει σε "Θρήνος στο πνεύμα" (σελ. 190).
Η μεταφράστρια στη σελ. 157 ανακαλύπτει έργο Εμπιστεύσου τον D.E. Ο αμερικάνικος τίτλος είναι "Trust D.E.", αλλά αυτό είναι μυθιστόρημα του Έρενμπουργκ, και βέβαια η σωστή απόδοσή του είναι "Τραστ Δ.Ε.", μια και μιλάει για τα τραστ, τις κοινοπραξίες επιχειρήσεων, δηλαδή, όχι για κάποιον μυστηριώδη Δ.Ε. που είναι άξιος εμπιστοσύνης!
Και καλά το Δ.Ε. που είναι ένα σχετικά άγνωστο σοβιετικό έργο. Τι να πει όμως κανείς για το τερατώδες "Η κυρία των καμελίων"; (σ. 158) Ο ελληνικός τίτλος βέβαια είναι Η κυρία με τας καμελίας, αλλά και το "καμελίων" είναι εντελώς αχώνευτο. Το γραμματικά σωστό θα ήταν καμελιών.
Η όπερα Γουίλλιαμ Τελ (σ. 220) είναι βεβαίως ο Γουλιέλμος Τέλλος (του Ροσίνι).
Αυτό δεν αφορά τίτλο, αλλά έχει γούστο: Κάποιος σοβιετικός καλλιτέχνης, διαβάζουμε, πήγε στην Αμερική το 1943 όπου στη Νέα Υόρκη εμφανίστηκε μαζί με τον "Μάγιορ Λα Γκουάρντια" (σελ. 191). Φυσικά, εμφανίστηκε μαζί με τον Δήμαρχο (Mayor) Λα Γκουάρντια.
Το περίφημο μουσείο του Λένινγκραντ λέγεται βέβαια Ερμιτάζ, αυτή η ονομασία έχει καθιερωθεί, όχι Ερημητήριο όπως μεταφράζεται (σελ. 183) στο κείμενο, έστω κι αν Ερμιτάζ σημαίνει "ερημητήριο". Αναρωτιέμαι τι θα καταλάβει ο αναγνώστης αν διαβάσει "πήγαμε στο Ερημητήριο να δούμε τα ζωγραφικά έργα". Θα καταλάβει ότι πρόκειται για μουσείο ή θα υποθέσει ότι πρόκειται για την κατοικία κάποιου ερημίτη που γεμίζει με τη ζωγραφική τις ατέλειωτες ώρες της μοναξιάς του;
Και φτάνουμε στα τερατώδη:
Το μυθιστόρημα Πώς δενότανε το ατσάλι ήταν σχετικά γνωστό και στην Ελλάδα τουλάχιστον την εποχή που έγινε η μετάφραση αυτή εδώ. Η μεταφράστρια το αγνοεί και το μεταφράζει (σελ. 159) Πώς ο χάλυβας σκληρύνθηκε!! (Αν είναι ποτέ δυνατόν να υπάρχει τέτοιος τίτλος σε μυθιστόρημα!) Αφήνω που το χαρακτηρίζει "νουβέλα", διότι βέβαια την παρασέρνει το αγγλικό novel. Αλλά novel θα πει μυθιστόρημα, διότι νουβέλα στα ελληνικά είναι ένα πεζό με μέγεθος μικρότερο από μυθιστόρημα και μεγαλύτερο από διήγημα (Πάλι καλά που δεν μετέφραζε από τα γαλλικά η κυρία, να μας το πει ρομάντζο βλέποντας το roman!)
Ίσως το καλύτερο: η γνωστή όπερα Ντάμα Πίκα (σελ. 123), που στα αγγλικά λέγεται Queen of Spades, μεταφράζεται, κρατηθήτε καλά, ... Βασίλισσα των Spades!!!!! Λες και τα Spades είναι κάποιο κράτος (ίσως ένα μικρό νησιωτικό σύμπλεγμα στη Μάγχη, πλάι στο Γκέρνσεϋ).
Η άλλη υποψηφιότητα για το τερατωδέστερο μαργαριτάρι της κατηγορίας αυτής: ο Ήρεμος Ντον, το γνωστό μυθιστόρημα του Σόλοχοφ, ο οποίος επιτέλους έχει πάρει και Νόμπελ και έπρεπε να τον ξέρει η καλή κυρία. Όμως στη σελ. 358, εκτός που τον λέει 'νουβέλα' (διότι, βεβαίως, novel), δίνει τον τίτλο: Ήρεμα ακολουθεί τον Ντον. Πώς στην ευχή της κατέβηκε; Απλό. Ο αγγλικός τίτλος είναι Quiet Flows the Don. Ε, τώρα, Flows και Follows μοιάζουν!
δ) Αγγλισμοί-αμερικανισμοί
Παντού οι νότες στο αμερικάνικο σύστημα. Όπως Σερενάτα στην Α (σελ. 91, έργο του Στραβίνσκι), αντί βεβαίως Σερενάτα σε Λα.
Στη σελ. 114 διαβάζουμε ότι ήταν εύκολο στο Ωδείο να "πάρεις 5 συν (Α συν)" Και καλά το 5+, είναι η ρώσικη βαθμολογική κλίμακα, πρέπει να διατηρηθεί. Η εντός παρενθέσεως αμερικάνικη επεξήγηση που απευθυνόταν στον αμερικάνο αναγνώστη, τόσο ιερή ήταν που έπρεπε να μείνει; Χάθηκε ο κόσμος να γράψει "(άριστα)";
Και βέβαια, το "the MGM movie" στα "ελληνικά" της μεταφράστριας μεταφράζεται: "η MGM ταινία" (λόγω τιμής! σ. 357).
Κάπου (σ. 261) ο συγγραφέας παραθέτει έναν διάλογο στον οποίο χρησιμοποιείται ένα υβριστικό παρατσούκλι για τους εβραίους. Στο αμερικανικό κείμενο, χρησιμοποιείται το kike. Η μεταφράστρια θεωρεί προφανώς ότι πρόκειται για μια φυλή ή ομάδα ή κάτι τέτοιο τέλος πάντων κι έτσι το αφήνει αμετάφραστο, "Οι kikes πήγαν στην Τασκένδη..." αντί να πει "οι οβριοί", "οι τσιφούτηδες" κάτι τέτοιο.
Η ηρωίδα του Άμλετ, όλοι το ξέρουμε, λέγεται στα ελληνικά Οφηλία. Όλοι; Όχι όλοι. Στη σελ. 167 η μεταφράστρια μας διορθώνει: το "σωστό" είναι Οφήλια.
ε) Άλλα μαργαριτάρια
Το καλύτερο ίσως μαργαριτάρι: ο Σοστακόβιτς λέει ότι όταν συνέθετε κάποια όπερα δούλευε με τους λιμπρετίστες από πρωί-πρωί, όχι με ξενύχτια, γιατί "μας απωθούσε ο τρόπος εργασίας του Μποχεμιάν" (σ. 327). Εμβρόντητος ο αναγνώστης ανακαλύπτει τον ως τώρα άγνωστο, προφανώς αρμενικής καταγωγής, συνθέτη Μποχεμιάν! Όχι βέβαια -απλώς το αγγλικό κείμενο λέει φαντάζομαι κάτι σαν "the Bohemian way of working", παναπεί "ο μποέμικος τρόπος εργασίας"!
Κι αν τα περισσότερα λάθη της μετάφρασης αφορούν τη μεταγραφή ονομάτων, τη μετάφραση τίτλων ή άλλα που μπορεί κανείς να τα βρει ανοίγοντας μιαν εγκυκλοπαίδεια, ας μη νομιστεί ότι η μετάφραση "κατά τα άλλα" είναι καλή. Παραθέτω ένα μόνο παράδειγμα γιατί πρόκειται για λάθος αρκετά διαδεδομένο. Όταν στα αγγλικά κάποιος περιγράφει κάτι που γινόταν κατ' εξακολούθηση στο παρελθόν, χρησιμοποιεί το would. Αυτό το would όμως δεν πρέπει να μεταφράζεται στα ελληνικά με υποθετικό μέλλοντα, αλλά με παρατατικό.
Παράδειγμα από τη σ. 391. "Ο Στάλιν είχε αναμφίβολα την ευθύνη για τα πάντα. Αν διέταζε να γίνει μια ταινία, θα γινόταν. Αν διέταζε να σταματήσει το γύρισμα, θα σταματούσε. ... Αν ο Στάλιν διέταζε μια τελειωμένη ταινία να καταστραφεί, θα καταστρεφόταν." Στα ελληνικά, όλα αυτά τα θα είναι περιττά.
Και ένα ακροτελεύτιο λάθος, στην τελευταία σελίδα του βιβλίου, την 429 (φυσικά έχω παραλείψει εκατοντάδες άλλα), που κι αυτό είναι καθαρά γλωσσικό. Σε μια υποσημείωση, διαβάζουμε ότι ο Χ. και ο Ψ. ήταν "αξιωματούχοι της αστυνομίας, που έφτασαν στον υψηλότερο βαθμό, κάτω απ' τον Νικόλαο Ι." Κάτω; Θα πίστευε κανείς ότι ο Νικόλαος Ι ήταν... αστυνομικός διευθυντής και είχε υπαρχηγούς του τους Χ. και Ψ. Όχι βέβαια, απλώς η καλή κυρία μεταφράζει κατά λέξη το "under Nicholas I". Και βέβαια, αυτό στα ελληνικά, αν δεν θέλεις να πεις "στην εποχή του [τσάρου] Νικολάου του 1ου" θα το πεις "επί τσάρου Νικολάου 1ου", όπως άλλωστε λέμε κι εμείς "διορίστηκε διευθυντής επί Καραμανλή" ή "επί χούντας" και όχι βέβαια "κάτω από τον Καραμανλή"!
Επίλογος; Δεν χρειάζεται. Νομίζω είναι φανερό γιατί προτείνω το βιβλίο αυτό για τον τίτλο της χειρότερης μετάφρασης όλων των εποχών, τόσο κακής που καταντάει αριστουργηματική. Επειδή όμως, ξαναλέω, τίποτα δεν αποκλείει να παρουσιαστεί κάποιο ακόμα χειρότερο δείγμα, ας κρατήσουμε κάποια επιφύλαξη.
7 Σεπ 2008
English spelling: You write potato, I write ghoughpteighbteau
(from the Economist.com, 14 Aug 2008)
English spelling
You write potato, I write ghoughpteighbteau
The rules need updating, not scrapping
GHOTI and tchoghs may not immediately strike readers as staples of the British diet; and even those most enamoured of written English’s idiosyncrasies may wince at this tendentious rendering of “fish and chips”. Yet the spelling, easily derived from other words*, highlights the shortcomings of English orthography. This has long bamboozled foreigners and natives alike, and may underlie the national test results released on August 12th which revealed that almost a third of English 14-year-olds cannot read properly.
One solution, suggested recently by Ken Smith of the Buckinghamshire New University, is to accept the most common misspellings as variants rather than correct them. Mr Smith is too tolerant, but he is right that something needs to change. Due partly to its mixed Germanic and Latin origins, English spelling is strikingly inconsistent.
Three things have exacerbated this confusion. The Great Vowel Shift in the 15th and 16th centuries altered the pronunciation of many words but left their spelling unchanged; and as Masha Bell, an independent literacy researcher, notes, the 15th-century advent of printing presses initially staffed by non-English speakers helped to magnify the muddle. Second, misguided attempts to align English spelling with (often imagined) Latin roots (debt and debitum; island and insula) led to the introduction of superfluous “silent” letters. Third, despite interest in spelling among figures as diverse as Benjamin Franklin, Prince Philip and the Mormons, English has never, unlike Spanish, Italian and French, had a central regulatory authority capable of overseeing standardisation.
Yet as various countries have found, identifying a problem and solving it are different matters: spelling arouses surprising passions. Residents in Cologne once called the police after a hairdresser put up a sign advertising Haarflege, rather than the correct Haarpflege (hair care). Measures to simplify German spelling were rejected by newspapers such as the Frankfurter Allgemeine, and defeated in a referendum in Schleswig-Holstein (though later endorsed by its legislature). A similar fate befell the Dutch, when opponents of the government’s 1996 Green Book on spelling (Groene Boekje) released a rival Witte Boekje. French reforms in the 1990s didn’t get off the runway, despite being presented as mere “rectifications”, and attempts this year to bring European and Brazilian Portuguese into line were denounced in Portugal as capitulation to its powerful ex-colony.
There are linguistic reasons too why spelling reform is tricky to undertake. Written language is more than a phonetic version of its spoken cousin: it contains etymological and morphological clues to meaning too. So although spelling English more phonetically might make it easier to read, it might also make it harder to understand. Moreover, as Mari Jones of Cambridge University points out, differences in regional pronunciation mean that introducing a “phonetic” spelling of English would benefit only people from the region whose pronunciation was chosen as the accepted norm. And, she adds, it would need continual updating to accommodate any subsequent changes in pronunciation.
Yes despite these concerns, some changes are worth considering; it takes more than twice as long to learn to read English as it does to read most other west European languages, according to a 2003 study led by Philip Seymour of Dundee University. Standardising rules on doubled consonants—now more or less bereft of logic—would be a start. Removing erroneous silent letters would also help. And as George Bernard Shaw observed, suppressing superfluous letters will in time reduce the waste of resources and trees. In an era of global warming, that is not to be sniffed at.
*Fish: gh as in tough, o as in women, ti as in nation (courtesy of GB Shaw). Chips: tch as in match, o as in women, gh as in hiccough.
English spelling
You write potato, I write ghoughpteighbteau
The rules need updating, not scrapping
GHOTI and tchoghs may not immediately strike readers as staples of the British diet; and even those most enamoured of written English’s idiosyncrasies may wince at this tendentious rendering of “fish and chips”. Yet the spelling, easily derived from other words*, highlights the shortcomings of English orthography. This has long bamboozled foreigners and natives alike, and may underlie the national test results released on August 12th which revealed that almost a third of English 14-year-olds cannot read properly.
One solution, suggested recently by Ken Smith of the Buckinghamshire New University, is to accept the most common misspellings as variants rather than correct them. Mr Smith is too tolerant, but he is right that something needs to change. Due partly to its mixed Germanic and Latin origins, English spelling is strikingly inconsistent.
Three things have exacerbated this confusion. The Great Vowel Shift in the 15th and 16th centuries altered the pronunciation of many words but left their spelling unchanged; and as Masha Bell, an independent literacy researcher, notes, the 15th-century advent of printing presses initially staffed by non-English speakers helped to magnify the muddle. Second, misguided attempts to align English spelling with (often imagined) Latin roots (debt and debitum; island and insula) led to the introduction of superfluous “silent” letters. Third, despite interest in spelling among figures as diverse as Benjamin Franklin, Prince Philip and the Mormons, English has never, unlike Spanish, Italian and French, had a central regulatory authority capable of overseeing standardisation.
Yet as various countries have found, identifying a problem and solving it are different matters: spelling arouses surprising passions. Residents in Cologne once called the police after a hairdresser put up a sign advertising Haarflege, rather than the correct Haarpflege (hair care). Measures to simplify German spelling were rejected by newspapers such as the Frankfurter Allgemeine, and defeated in a referendum in Schleswig-Holstein (though later endorsed by its legislature). A similar fate befell the Dutch, when opponents of the government’s 1996 Green Book on spelling (Groene Boekje) released a rival Witte Boekje. French reforms in the 1990s didn’t get off the runway, despite being presented as mere “rectifications”, and attempts this year to bring European and Brazilian Portuguese into line were denounced in Portugal as capitulation to its powerful ex-colony.
There are linguistic reasons too why spelling reform is tricky to undertake. Written language is more than a phonetic version of its spoken cousin: it contains etymological and morphological clues to meaning too. So although spelling English more phonetically might make it easier to read, it might also make it harder to understand. Moreover, as Mari Jones of Cambridge University points out, differences in regional pronunciation mean that introducing a “phonetic” spelling of English would benefit only people from the region whose pronunciation was chosen as the accepted norm. And, she adds, it would need continual updating to accommodate any subsequent changes in pronunciation.
Yes despite these concerns, some changes are worth considering; it takes more than twice as long to learn to read English as it does to read most other west European languages, according to a 2003 study led by Philip Seymour of Dundee University. Standardising rules on doubled consonants—now more or less bereft of logic—would be a start. Removing erroneous silent letters would also help. And as George Bernard Shaw observed, suppressing superfluous letters will in time reduce the waste of resources and trees. In an era of global warming, that is not to be sniffed at.
*Fish: gh as in tough, o as in women, ti as in nation (courtesy of GB Shaw). Chips: tch as in match, o as in women, gh as in hiccough.
6 Σεπ 2008
Peter K Austin's top 10 endangered languages
Peter K Austin's top 10 endangered languages
The linguistics professor and author shares a personal selection from the thousands of languages on the brink of disappearing
Peter K Austin has published 11 books on minority and endangered languages, including 12 Australian Aboriginal languages, and holds the Märit Rausing Chair in field linguistics at the School of Oriental and African Studies where he is also director of the Endangered Languages Academic Programme. His most recent book is 1000 Languages: The Worldwide History of Living and Lost Tongues, which explores the state of languages around the world.
There are more than 6,900 languages used around the world today, ranging in size from those with hundreds of millions of speakers to those with only one or two. Language experts now estimate that as many as half of the existing languages are endangered, and by the year 2050 they will be extinct. The major reason for this language loss is that communities are switching to larger politically and economically more powerful languages, like English, Spanish, Hindi or Swahili.
Each language expresses the history, culture, society and identity of the people who speak it, and each is a unique way of talking about the world. The loss of any language is a loss to both the community who use it in their daily lives, and to humankind in general. The songs, stories, words, expressions and grammatical structures of languages developed over countless generations are part of the intangible heritage of all humanity.
So how to choose a top 10 from more than 3,000 endangered languages? My selection is a personal one that tries to take into account four factors: (1) geographical coverage - if possible I wanted at least one language from each continent; (2) scientific interest - I wanted to include languages that linguists find interesting and important, because of their structural or historical significance; (3) cultural interest - if possible some information about interesting cultural and political aspects of endangered languages should be included; and (4) social impact - I wanted to include one or more situations showing why languages are endangered, as well as highlighting some of the ways communities are responding to the threat they currently face.
1. Jeru
Jeru (or Great Andamanese) is spoken by fewer than 20 people on the Andaman Islands in the Indian Ocean. It is generally believed that Andamanese languages might be the last surviving languages whose history goes back to pre-Neolithic times in Southeast Asia and possibly the first settlement of the region by modern humans moving out of Africa. The languages of the Andamans cannot be shown to be related to any other languages spoken on earth.
2. Nu (also called Khomani)
This is a Khoisan language spoken by fewer than 10 elderly people whose traditional lands are located in the Kalahari Gemsbok National Park in South Africa. The Khoisan languages are remarkable for having click sounds – the symbol is pronounced like the English interjection tsk! tsk! used to express pity or shame.The closest relative of Nu is !Xóõ (also called Ta'a and spoken by about 4,000 people) which has the most sounds of any language on earth: 74 consonants, 31 vowels, and four tones (voice pitches).
3. Ainu
The Ainu language is spoken by a small number of old people on the island of Hokkaido in the far north of Japan. They are the original inhabitants of Japan, but were not recognised as a minority group by the Japanese government until this year. The language has very complicated verbs that incorporate a whole sentence's worth of meanings, and it is the vehicle of an extensive oral literature of folk stories and songs. Moves are underway to revive Ainu language and cultural practices.
4. Thao
Sun Moon Lake of central Taiwan is the home of the Thao language, now spoken by a handful of old people while the remainder of the community speaks Taiwanese Chinese (Minnan). Thao is an Austronesian language related to languages spoken in the Philippines, Indonesia and the Pacific, and represents one of the original communities of the Austronesians before they sailed south and east over 3,000 years ago.
5. Yuchi
Yuchi is spoken in Oklahoma, USA, by just five people all aged over 75. Yuchi is an isolate language (that is, it cannot be shown to be related to any other language spoken on earth). Their own name for themselves is Tsoyaha, meaning "Children of the Sun". Yuchi nouns have 10 genders, indicated by word endings: six for Yuchi people (depending on kinship relations to the person speaking), one for non-Yuchis and animals, and three for inanimate objects (horizontal, vertical, and round). Efforts are now under way to document the language with sound and video recordings, and to revitalise it by teaching it to children.
6. Oro Win
The Oro Win live in western Rondonia State, Brazil, and were first contacted by outsiders in 1963 on the headwaters of the Pacaas Novos River. The group was almost exterminated after two attacks by outsiders and today numbers just 50 people, only five of whom still speak the language. Oro Win is one of only five languages known to make regular use of a sound that linguists call "a voiceless dental bilabially trilled affricate". In rather plainer language, this means it's produced with the tip of the tongue placed between the lips which are then vibrated (in a similar way to the brrr sound we make in English to signal that the weather is cold).
7. Kusunda
The Kusunda are a former group of hunter-gatherers from western Nepal who have intermarried with their settled neighbours. Until recently it was thought that the language was extinct but in 2004 scholars at Tribhuvan University in Kathmandu located eight people who still speak the language. Another isolate, with no connections to other languages.
8. Ter Sami
This is the easternmost of the Saami group of languages (formerly called Lapp, a derogatory term), located on the Kola Peninsula in Russia. It is spoken by just 10 elderly people among approximately 100 ethnic Ter Sami who all now speak Russian as their daily language. Ter Sami is related to Finnish and other Uralic languages spoken in Russia and Siberia, and distantly to Hungarian.
9. Guugu Yimidhirr
Guugu Yimidhirr is an Australian Aboriginal language spoken at Hopevale near Cooktown in northern Queensland by around 200 people. A wordlist was collected by Captain James Cook in 1770 and it has given English (and the rest of the world's languages) the word kangaroo. Guugu Yimidhirr (like some other Aboriginal languages) is remarkable for having a special way of speaking to certain family members (like a man's father-in-law or brother-in-law) in which everyday words are replaced by completely different special vocabulary. For example, instead of saying bama dhaday for "the man is going" you must say yambaal bali when speaking to these relatives as a mark of respect and politeness.
10. Ket
Ket is the last surviving member of a family of languages spoken along the Yenesei River in eastern Siberia. Today there are around 600 speakers but no children are learning it since parents prefer to speak to them in Russian. Ket is the only Siberian language with a tone system where the pitch of the voice can give what sound like identical words quite different meanings. (Much like Chinese or Yoruba). To add to the difficulty for any westerner wishing to learn it, it also has extremely complicated word structure and grammar.
(From guardian.co.uk, Wednesday August 27 2008)
The linguistics professor and author shares a personal selection from the thousands of languages on the brink of disappearing
Peter K Austin has published 11 books on minority and endangered languages, including 12 Australian Aboriginal languages, and holds the Märit Rausing Chair in field linguistics at the School of Oriental and African Studies where he is also director of the Endangered Languages Academic Programme. His most recent book is 1000 Languages: The Worldwide History of Living and Lost Tongues, which explores the state of languages around the world.
There are more than 6,900 languages used around the world today, ranging in size from those with hundreds of millions of speakers to those with only one or two. Language experts now estimate that as many as half of the existing languages are endangered, and by the year 2050 they will be extinct. The major reason for this language loss is that communities are switching to larger politically and economically more powerful languages, like English, Spanish, Hindi or Swahili.
Each language expresses the history, culture, society and identity of the people who speak it, and each is a unique way of talking about the world. The loss of any language is a loss to both the community who use it in their daily lives, and to humankind in general. The songs, stories, words, expressions and grammatical structures of languages developed over countless generations are part of the intangible heritage of all humanity.
So how to choose a top 10 from more than 3,000 endangered languages? My selection is a personal one that tries to take into account four factors: (1) geographical coverage - if possible I wanted at least one language from each continent; (2) scientific interest - I wanted to include languages that linguists find interesting and important, because of their structural or historical significance; (3) cultural interest - if possible some information about interesting cultural and political aspects of endangered languages should be included; and (4) social impact - I wanted to include one or more situations showing why languages are endangered, as well as highlighting some of the ways communities are responding to the threat they currently face.
1. Jeru
Jeru (or Great Andamanese) is spoken by fewer than 20 people on the Andaman Islands in the Indian Ocean. It is generally believed that Andamanese languages might be the last surviving languages whose history goes back to pre-Neolithic times in Southeast Asia and possibly the first settlement of the region by modern humans moving out of Africa. The languages of the Andamans cannot be shown to be related to any other languages spoken on earth.
2. Nu (also called Khomani)
This is a Khoisan language spoken by fewer than 10 elderly people whose traditional lands are located in the Kalahari Gemsbok National Park in South Africa. The Khoisan languages are remarkable for having click sounds – the symbol is pronounced like the English interjection tsk! tsk! used to express pity or shame.The closest relative of Nu is !Xóõ (also called Ta'a and spoken by about 4,000 people) which has the most sounds of any language on earth: 74 consonants, 31 vowels, and four tones (voice pitches).
3. Ainu
The Ainu language is spoken by a small number of old people on the island of Hokkaido in the far north of Japan. They are the original inhabitants of Japan, but were not recognised as a minority group by the Japanese government until this year. The language has very complicated verbs that incorporate a whole sentence's worth of meanings, and it is the vehicle of an extensive oral literature of folk stories and songs. Moves are underway to revive Ainu language and cultural practices.
4. Thao
Sun Moon Lake of central Taiwan is the home of the Thao language, now spoken by a handful of old people while the remainder of the community speaks Taiwanese Chinese (Minnan). Thao is an Austronesian language related to languages spoken in the Philippines, Indonesia and the Pacific, and represents one of the original communities of the Austronesians before they sailed south and east over 3,000 years ago.
5. Yuchi
Yuchi is spoken in Oklahoma, USA, by just five people all aged over 75. Yuchi is an isolate language (that is, it cannot be shown to be related to any other language spoken on earth). Their own name for themselves is Tsoyaha, meaning "Children of the Sun". Yuchi nouns have 10 genders, indicated by word endings: six for Yuchi people (depending on kinship relations to the person speaking), one for non-Yuchis and animals, and three for inanimate objects (horizontal, vertical, and round). Efforts are now under way to document the language with sound and video recordings, and to revitalise it by teaching it to children.
6. Oro Win
The Oro Win live in western Rondonia State, Brazil, and were first contacted by outsiders in 1963 on the headwaters of the Pacaas Novos River. The group was almost exterminated after two attacks by outsiders and today numbers just 50 people, only five of whom still speak the language. Oro Win is one of only five languages known to make regular use of a sound that linguists call "a voiceless dental bilabially trilled affricate". In rather plainer language, this means it's produced with the tip of the tongue placed between the lips which are then vibrated (in a similar way to the brrr sound we make in English to signal that the weather is cold).
7. Kusunda
The Kusunda are a former group of hunter-gatherers from western Nepal who have intermarried with their settled neighbours. Until recently it was thought that the language was extinct but in 2004 scholars at Tribhuvan University in Kathmandu located eight people who still speak the language. Another isolate, with no connections to other languages.
8. Ter Sami
This is the easternmost of the Saami group of languages (formerly called Lapp, a derogatory term), located on the Kola Peninsula in Russia. It is spoken by just 10 elderly people among approximately 100 ethnic Ter Sami who all now speak Russian as their daily language. Ter Sami is related to Finnish and other Uralic languages spoken in Russia and Siberia, and distantly to Hungarian.
9. Guugu Yimidhirr
Guugu Yimidhirr is an Australian Aboriginal language spoken at Hopevale near Cooktown in northern Queensland by around 200 people. A wordlist was collected by Captain James Cook in 1770 and it has given English (and the rest of the world's languages) the word kangaroo. Guugu Yimidhirr (like some other Aboriginal languages) is remarkable for having a special way of speaking to certain family members (like a man's father-in-law or brother-in-law) in which everyday words are replaced by completely different special vocabulary. For example, instead of saying bama dhaday for "the man is going" you must say yambaal bali when speaking to these relatives as a mark of respect and politeness.
10. Ket
Ket is the last surviving member of a family of languages spoken along the Yenesei River in eastern Siberia. Today there are around 600 speakers but no children are learning it since parents prefer to speak to them in Russian. Ket is the only Siberian language with a tone system where the pitch of the voice can give what sound like identical words quite different meanings. (Much like Chinese or Yoruba). To add to the difficulty for any westerner wishing to learn it, it also has extremely complicated word structure and grammar.
(From guardian.co.uk, Wednesday August 27 2008)
3 Σεπ 2008
Etymology: dessert, desert, dissert
From the "A Word a Day" daily subscription (a new word with its meaning and examples comes to your mailbox everyday) - thanks Eleni!
dissert
PRONUNCIATION:(di-SUHRT)
MEANING:verb intr.: To speak or write at length on a subject.
ETYMOLOGY:From Latin disserere (to arrange in order), from dis- (apart, away) + serere (to join). Ultimately from the Indo-European root ser- (to line up), that is also the source of words such as series, assert, desert (to abandon), desert (a dry sandy region), sort, consort, and sorcerer.
NOTES:Here are various words with similar looks and sounds, some related, some not:
dessert (di-ZUHRT), as in "fat-free dessert", from French desservir (to clear the table)
desert (DEZ-uhrt), as in "the Sahara", from Latin deserere (to abandon)
desert (di-ZUHRT), as in "to desert the army", from Latin deserere (to abandon)
desert (di-ZUHRT), as in "to receive just deserts", from Latin deservire (to serve zealously)
dissert
PRONUNCIATION:(di-SUHRT)
MEANING:verb intr.: To speak or write at length on a subject.
ETYMOLOGY:From Latin disserere (to arrange in order), from dis- (apart, away) + serere (to join). Ultimately from the Indo-European root ser- (to line up), that is also the source of words such as series, assert, desert (to abandon), desert (a dry sandy region), sort, consort, and sorcerer.
NOTES:Here are various words with similar looks and sounds, some related, some not:
dessert (di-ZUHRT), as in "fat-free dessert", from French desservir (to clear the table)
desert (DEZ-uhrt), as in "the Sahara", from Latin deserere (to abandon)
desert (di-ZUHRT), as in "to desert the army", from Latin deserere (to abandon)
desert (di-ZUHRT), as in "to receive just deserts", from Latin deservire (to serve zealously)
2 Σεπ 2008
Just for fun: ΩΡΑ ΓΙΑ ΣΩΣΤΑ ΑΓΓΛΙΚΑ!!!
Into the spot ---------------- είν' του Δεσπότ'
To you too funny ----------- του γιου του Φάνη
Sleep for us ----------------- σλιπ φοράς;
A nice party ------------------ ε, να η Σπάρτη!
She has many---------------- συ χεσμένη!
Kill kiss ------------------------ Κιλκίς
KAI TO ΦΟΒΕΡΟ:The necklaces ----------------δεν έκλασες ;!;!;!
(By: Catherine)
To you too funny ----------- του γιου του Φάνη
Sleep for us ----------------- σλιπ φοράς;
A nice party ------------------ ε, να η Σπάρτη!
She has many---------------- συ χεσμένη!
Kill kiss ------------------------ Κιλκίς
KAI TO ΦΟΒΕΡΟ:The necklaces ----------------δεν έκλασες ;!;!;!
(By: Catherine)
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)